Вада

	Вада
	; Хімічная структура
Агульныя
Хімічная формула	H₂O
Фізычныя характарыстыкі
Малярная маса	3,0E−26 кг
Шчыльнасьць	0,983854 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,993547 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,998117 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,9998395 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,999972 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,99996 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,9997026 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,9991026 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,9982071 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,9977735 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,9970479 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,9956502 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,99403 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,99221 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,99022 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,98804 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,9857 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,98321 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,98056 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,97778 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,97486 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,9718 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,96862 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,96531 грамаў на кубічны сантымэтар, 0,96189 грамаў на кубічны сантымэтар і 0,95835 грамаў на кубічны сантымэтар
Цьвёрдасьць	1,5
Дынамічная вязкасьць	1,7911 millipascal second, 1,0016 millipascal second і 0,89002 millipascal second
Кінэматычная вязкасьць	0,01012 square centimetre per second
Энэргія іёнізацыі	2,0E−18 джоўль
Тэрмічныя характарыстыкі
Тэмпэратура плаўленьня	0,002519 °C і 0 ± 0,002 °C
Тэмпэратура кіпеньня	99,9839 °C
Тэмпэратура раскладаньня	2200 °C
Цеплаправоднасьць	0,56 watt per metre kelvin
Энтальпія ўтварэньня	−241 818 джоўль на моль і −285 830 джоўль на моль
Энтальпія кіпеньня	40,656 кіляджоўль на моль і 40 655,928 джоўль на моль
Аптычныя характарыстыкі
Паказальнік пераламленьня	1,3945, 1,33432, 1,32612, 1,39336, 1,33298 і 1,32524
Структура
Дыпольны момант	6,2E−30 coulomb metre
Клясыфікацыя
Рэгістрацыйны № CAS	7732-18-5
PubChem	962 і 22247451
№ Эўрапейскай супольнасьці	231-791-2
SMILES	O[1]
InChI	InChI=1S/H2O/h1H2 [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?cmd=search&db=pccompound&term=%22XLYOFNOQVPJJNP-UHFFFAOYSA-N%22%5BInChIKey%5D XLYOFNOQVPJJNP-UHFFFAOYSA-N]
RTECS	ZC0110000
ChEBI	15377
ChemSpider	937
	Вада ў Вікісховішчы
	Калі не пазначана іншае, усе зьвесткі прыведзеныя для стандартных умоваў (25 °C, 100 кПа).

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Вада (неадназначнасьць).

Вада́ (аксыд вадароду)^[11] — хімічны зьвязак з формулай Н₂О^[12], у звычайных умовах існуе ў выглядзе вадкасьці. У выглядзе газу (тэмпэратура 100 °C і вышэй) мае назву пара, у цьвёрдым выглядзе (0 °C і ніжэй) — лёд ці сьнег.

Вада зьяўляецца актыўным распушчальнікам. Большая частка натуральнай вады «салёная» (каля 97,38%), яна мае ў сваім складзе многа распушчаных соляў, у асноўным хлярыд натрыю. Таксама шмат распушчаных газаў, але найболей дыяксыд вугляроду. Вада вельмі распаўсюджана на Зямлі. Напрыклад акіяны займаюць каля 70,8% яе паверхні, трэба так сама дадаць балоты, рэкі, азёры і ледавікі. Частка вады знаходзіцца пад паверхняй зямлі ці ў атмасфэры (аблокі, вадзяны пар).

Некаторыя хімічныя элемэнты маюць у сваім складзе ваду (гідраты — утрымліваюць крышталічную ваду). У натуральным асяродзьдзі вада прадстаўлена растворам солі і газаў. Найбольшую колькасьць мінэральных соляў утрымлівае марская вада і мінэральная вада; найменшую вада з атмасфэрных ападкаў. Ваду з найменшай колькасьцю мінэральных дадаткаў называюць мяккай, а ўтрымліваючую вялікую колькасьць соляў кальцыю і магнію — жорсткай. Вада мае шмат шляхоў ужываньня. Найважнейшая гэта — пітная вада, у хатніх гаспадарках вада ўжываецца ў санітарна-бытавых мэтах, у сельскай гаспадарцы для арашэньня, значнай колькасьць вады патрабуецца для прамысловасьці.

Прамысловая вада можа ўжывацца для пераносу цяпла ці ахалоджваньня, як рэагент, растваральнік і г.д. Мільярд чалавек на сьвеце ня мае бесьперашкоднага доступу да пітной вады. Кожны дзень хваробы, выкліканыя недахопам чыстай вады, прыводзяць да сьмерці тысячаў людзей, у асноўным дзяцей. У многіх выпадках натуральная вада перад ужываньнем павінна быць ачышчана. Працэс ачысткі тычыцца як пітной так і прамысловай вады.

25 чэрвеня 1783 году францускі хімік Антуан Лявуазье паведаміў на паседжаньні Парыскай акадэміі навук, што вада ёсьць злучэньнем вадароду і тлену. У 1785 годзе разам з вайсковым інжынэрам Жанам Менье сынтэзаваў зь іх ваду^[13].

Фізычныя ўласьцівасьці вады

тэмпэратура плаўленьня пры ціску 1 атм: 0,01 °C = 273,16 К
тэмпэратура кіпеньня пры ціску 1 атм: 99,974 °C^[14] = 373,12 К
шчыльнасьць пры тэмпэратуры 3,98 °C: 1 кг/л
крытычная тэмпэратура: 374,2 °C^[15] = 647,14 К^[16]
крытычны ціск: 218 атм = 22,35 МПа^[16]
удзельная цеплаёмістасьць: 4184 Дж/(кг•К)^[17] = 1 ккал

Цікавай асаблівасьцю вады зьяўляецца тое, што пры награваньні ад 0 °C да 4 °C (дакладней 3,98 °C) вада сьціскаецца. Дзякуючы гэтаму калі тэмпэратура падае ніжэй 4 °C, больш халодная вада, як меней гаматная, застаецца на паверхні і замярзае, пад ільдом захоўваецца станоўчая тэмпэратура.

Біялягічнае значэньне

Вада зьяўляецца асноўнай часткай спажываньня ўсіх вядомых арганізмаў. Удзельнік большай часткі мэтабалічных рэакцый, вада таксама зьяўляецца «транспартным сродкам арганізма»: напрыклад, прадуктаў аднаўленьня клетак, гармонаў, энзымаў і г.д. Рэгулюе тэмпэратуру і ўдзельнічае ў гідролізе. Вада складае каля 60% масы дарослага чалавека, немаўляткі каля 75%.

Беларусь

У 2013 годзе ўстановы жыльлёва-камунальнай гаспадаркі (ЖКГ) Беларусі збылі каля 500 млн кубамэтраў вады. У сярэднім на содні прыпадала 1,5 млн кубамэтраў, зь якіх каля 1 млн — насельніцтву. Сярод 136 вадаправодных установаў Міністэрства жыльлёва-камунальнай гаспадаркі Рэспублікі Беларусь 82% былі ўстановамі ЖКГ, а 18% — самастойнымі. Менавіта самастойныя ўстановы, якія працавалі ў буйных гарадах, адпусьцілі 66% вады. Сярэдні па Беларусі сабекошт кубамэтру вады пры водазабесьпячэньні складаў 5017 рублёў ($0,49). У будове сабекошту: 22,7% займала аплата працы, 20,2% — выдаткі на электраэнэргію, каля 15% — амартызацыя, 10% — рамонт. Пры водаадвядзеньні сьцёкаў сабекошт складаў 3984 рублі ($0,39)^[18].

На 2022 год выведаныя запасы прэснай падземнай вады ў Беларусі складалі 6,35 млн кубамэтар/содні з 609 радовішчаў, а мінэральнай вады — каля 62 130 кубамэтар/содні. Забясьпечанасьць вадой складала 6200 кубамэтраў за год на душу насельніцтва Беларусі. Большасьць водакарыстаньня прыпадала на гаспадарча-пітныя патрэбы — 43 % і на патрэбы сельскай гаспадаркі Беларусі — 31 %^[19].

Крыніцы

^ ^а ^б ^в ^г ^д water (анг.)
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т ^у ^ф ^х ^ц ^ч ^ш ^э ^ю ^я ^аа ^аб ^ав ^аг ^ад ^ае ^аё ^аж ^аз ^аі ^ак ^ал ^ам ^ан ^ао ^ап ^ар ^ас ^ат ^ау ^аф ^ах ^ац ^ач ^аш ^аэ ^аю ^ая ^ба ^бб ^бв ^бг ^бд ^бе ^бё ^бж ^бз ^бі ^бк ^бл ^бм ^бн ^бо ^бп ^бр ^бс ^бт ^бу ^бф ^бх CRC Handbook of Chemistry and Physics (анг.) / R. C. Weast, David R. Lide, Jr. — 70 — Boca Raton: CRC Press. — ISBN 978-0-8493-0470-5
^ ^а ^б Петрушевский Ф. Ф., Гершун А. Л. Лед, в физике (рас.) // Энциклопедический словарь — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1896. — Т. XVII. — С. 471—473.
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е David R. Lide, Jr. Basic laboratory and industrial chemicals (анг.): A CRC quick reference handbook — CRC Press, 1993. — ISBN 978-0-8493-4498-5
^ ^а ^б ^в Revised Release on the Equation of State 2006 for H2O Ice Ih — IAPWS, 2009.
^ ^а ^б ^в Reproducibility of the Temperature of the Ice Point in Routine Measurements — Нацыянальны інстытут стандартаў і тэхналёгій, 1995.
^ ^а ^б ^в https://web.archive.org/web/20201002112833/http://www1.lsbu.ac.uk/water/water_properties.html#c1
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е Smith J. M., H.C. Van Ness, M.M. Abbott Introduction to Chemical Engineering Thermodynamics (анг.) // J. Chem. Educ. — ACS, 1950. — Vol. 27, Iss. 10. — P. 789. — ISSN 0021-9584; 1938-1328 — doi:10.1021/ED027P584.3
^ ^а ^б ^в Atmospheric Thermodynamics: Elementary Physics and Chemistry — Выдавецтва Кембрыдзкага ўнівэрсытэту, 2009. — С. 64. — ISBN 9780521899635
^ ^а ^б ^в PubChem (анг.)
^ Елисеев А. А., Третьяков Ю. Д. и др. ВОДА // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2016); https://web.archive.org/web/20181225031022/https://bigenc.ru/chemistry/text/1921053 Дата обращения: 12.06.2018
^ Water (анг.). PubChem. Праверана 12 чэрвеня 2018 г.
^ Даты, падзеі, людзі // Зьвязда : газэта. — 25 чэрвеня 2014. — № 117 (27727). — С. 8. — ISSN 1990-763X.
^ CRC Handbook of Chemistry and Physics / Haynes, W.M. (ed.). — 94th Edition. — Boca Raton: FL: CRC Press LLC, 2013-2014. — P. 4-98.
^ The Merck Index - An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals / O'Neil, M.J. (ed.). — Cambridge, UK: Royal Society of Chemistry, 2013. — P. 1868.
^ ^а ^б Handbook of Chemistry and Physics (анг.) / Editor David R. Lide, Jr. — 78th edition. — CRC Press, 1997. — P. 6-52.
^ Heat Capacity of Water (анг.). U.S. Department of the Interior. Праверана 12 чэрвеня 2018 г.
^ Сяргей Куркач. Сабекошт вады i водаадвядзеньня зьнізяць на 15% // Зьвязда : газэта. — 27 лютага 2014. — № 37 (27647). — С. 1, 2. — ISSN 1990-763x.
^ Водныя рэсурсы // Беларускае тэлеграфнае агенцтва, 18 сакавіка 2022 г. Праверана 12 красавіка 2022 г.

[_332fbdb23556039f-1] а ^б ^в ^г ^д water (анг.)

[_1397edd16027b99e-2] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т ^у ^ф ^х ^ц ^ч ^ш ^э ^ю ^я ^аа ^аб ^ав ^аг ^ад ^ае ^аё ^аж ^аз ^аі ^ак ^ал ^ам ^ан ^ао ^ап ^ар ^ас ^ат ^ау ^аф ^ах ^ац ^ач ^аш ^аэ ^аю ^ая ^ба ^бб ^бв ^бг ^бд ^бе ^бё ^бж ^бз ^бі ^бк ^бл ^бм ^бн ^бо ^бп ^бр ^бс ^бт ^бу ^бф ^бх CRC Handbook of Chemistry and Physics (анг.) / R. C. Weast, David R. Lide, Jr. — 70 — Boca Raton: CRC Press. — ISBN 978-0-8493-0470-5

[_d2ba84f8647e2cba-3] а ^б Петрушевский Ф. Ф., Гершун А. Л. Лед, в физике (рас.) // Энциклопедический словарь — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1896. — Т. XVII. — С. 471—473.

[_ad5ace7b18e23656-4] а ^б ^в ^г ^д ^е David R. Lide, Jr. Basic laboratory and industrial chemicals (анг.): A CRC quick reference handbook — CRC Press, 1993. — ISBN 978-0-8493-4498-5

[_59e4690c6ee49f36-5] а ^б ^в Revised Release on the Equation of State 2006 for H2O Ice Ih — IAPWS, 2009.

[_ab83320257087dd7-6] а ^б ^в Reproducibility of the Temperature of the Ice Point in Routine Measurements — Нацыянальны інстытут стандартаў і тэхналёгій, 1995.

[_ba88d4559353a2c9-7] а ^б ^в https://web.archive.org/web/20201002112833/http://www1.lsbu.ac.uk/water/water_properties.html#c1

[_3ad10af18e88063a-8] а ^б ^в ^г ^д ^е Smith J. M., H.C. Van Ness, M.M. Abbott Introduction to Chemical Engineering Thermodynamics (анг.) // J. Chem. Educ. — ACS, 1950. — Vol. 27, Iss. 10. — P. 789. — ISSN 0021-9584; 1938-1328 — doi:10.1021/ED027P584.3

[_48e677ea00cacd0a-9] а ^б ^в Atmospheric Thermodynamics: Elementary Physics and Chemistry — Выдавецтва Кембрыдзкага ўнівэрсытэту, 2009. — С. 64. — ISBN 9780521899635

[_44bc9cc85e7a542e-10] а ^б ^в PubChem (анг.)

[11] Елисеев А. А., Третьяков Ю. Д. и др. ВОДА // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2016); https://web.archive.org/web/20181225031022/https://bigenc.ru/chemistry/text/1921053 Дата обращения: 12.06.2018

[12] Water (анг.). PubChem. Праверана 12 чэрвеня 2018 г.

[13] Даты, падзеі, людзі // Зьвязда : газэта. — 25 чэрвеня 2014. — № 117 (27727). — С. 8. — ISSN 1990-763X.

[14] CRC Handbook of Chemistry and Physics / Haynes, W.M. (ed.). — 94th Edition. — Boca Raton: FL: CRC Press LLC, 2013-2014. — P. 4-98.

[15] The Merck Index - An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals / O'Neil, M.J. (ed.). — Cambridge, UK: Royal Society of Chemistry, 2013. — P. 1868.

[CRC78-16] а ^б Handbook of Chemistry and Physics (анг.) / Editor David R. Lide, Jr. — 78th edition. — CRC Press, 1997. — P. 6-52.

[17] Heat Capacity of Water (анг.). U.S. Department of the Interior. Праверана 12 чэрвеня 2018 г.

[18] Сяргей Куркач. Сабекошт вады i водаадвядзеньня зьнізяць на 15% // Зьвязда : газэта. — 27 лютага 2014. — № 37 (27647). — С. 1, 2. — ISSN 1990-763x.

[19] Водныя рэсурсы // Беларускае тэлеграфнае агенцтва, 18 сакавіка 2022 г. Праверана 12 красавіка 2022 г.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]