Алег Трубачоў

Алег Трубачоў
	Алег Трубачоў
Дата нараджэньня	23 кастрычніка 1930
Месца нараджэньня	Сталінград, Ніжне-Валжанскі край[d], РСФСР, СССР;
Дата сьмерці	9 сакавіка 2002 (71 год)
Месца сьмерці	Масква, Расея;
Месца пахаваньня	Траякураўскія могілкі[d];
Месца вучобы	Дняпроўскі нацыянальны ўнівэрсытэт імя Алеся Ганчара[d];
Занятак	мовазнавец
Навуковая сфэра	мовазнаўства
Месца працы	Інстытут рускай мовы імя В. У. Вінаградава РАН[d];
Сябра ў	Расейская акадэмія навук і Акадэмія навук СССР[d]
Навуковая ступень	доктар філялягічных навук[d]
Навуковы кіраўнік	Samuil Bernstein[d]
Вучні	Aleksandr Anikin[d] і Leonid Gindin[d]
Узнагароды	ганаровы доктар Унівэрсытэту Паўла Ёзэфа Шафарыка ў Кошыцах[d] (1995)

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Трубачоў (неадназначнасьць).

Але́г Мікала́евіч Трубачо́ў (рас. Алег Николаевич Трубачёв; 23 кастрычніка 1930 — 9 сакавіка 2002) — расейскі савецкі мовазнаўца. Доктар філялягічных навук (1966 год), сябра-карэспандэнт АН СССР (1972 год), акадэмік РАН (1992 год)^[2]. Меў вучня Ўладзімера Тапарова.

Біяграфія

У 1952 годзе скончыў філялягічны факультэт Днепрапятроўскага ўнівэрсытэту.

Атрымаў запросіны ў Маскву, у замежны аддзел газэты «Камсамольская праўда» (орган ЦК Камуністычнага саюзу моладзі) і ў Антыфашысцкі камітэт савецкай моладзі (у 1952—1953 гадох быў рэфэрэнтам камітэту). У 1953 годзе паступіў у асьпірантуру ў Інстытут славяназнаўства АН СССР, дзе засяродзіўся на этымалёгіі.

Як супрацоўнік савецкай прапагандысцкай газэты і Антыфашысцкага камітэту, здолеў зьездзіць у капіталістычную краіну — Аўстрыю, каб узяць удзел у Сусьветным фэстывалі моладзі і студэнтаў (1959 год).

У 1958 годзе атрымаў навуковую ступень кандыдата філялягічных навук. З гэтага часу браў удзел ва ўсіх міжнародных зьездах славістаў. З 1960 году сябра Савецкага камітэту славістаў.

У 1966 годзе атрымаў навуковую ступень доктара філялягічных навук. З 28 лістапада 1972 году сябра-карэспандэнт АН СССР ў Аддзеле літаратуры і мовы (мовазнаўства). З 1987 году сябра Навуковай рады з праблемаў расейскай культуры АН СССР.

Летувізацыя

У 1964—1973 гадох пераклаў на расейскую мову і выдаў з уласнымі дапаўненьнямі этымалягічны слоўнік расейскай мовы нямецка-расейскага філёляга Макса Фасмэра, сябры некалькіх навуковых акадэміяў Нямеччыны і замежнага сябры-карэспандэнта Акадэміі навук СССР, дзе дзеля абгрунтаваньня этымалёгіі назвы Літва зь летувіскай мовы падавалася сфальсыфікаваная старажытнаруская форма Литъва з спасылкай на Аповесьць мінулых часоў^[3]. Аднак гісторык Валянцін Янін і лінгвіст Андрэй Залізьняк зьвяртаюць увагу на тое, што напраўду ў адпаведнай крыніцы — як і ў іншых старажытных рускіх крыніцах — бытуе выняткова форма Литва, што фактычна зьняпраўджвае гіпотэзу пра запазычаньне славянамі назвы Літва зь летувіскага Lietuvа^[4].

Распрацоўваў гіпатэтычныя рэканструкцыі «балтыйскіх гідронімаў», якія сьцьвярджаюць колішнюю «балтыйскасьць» (нібы блізкую да летувіскасьці) ня толькі ўсёй этнічнай тэрыторыі беларусаў, але і ваколіцаў Масквы, Кіева і Варшавы^[5]. На падставе гэтых рэканструкцыяў летувіскія аўтары спрабуюць азначаць летувізацыю (нягледзячы на брак гістарычных сьведчаньняў пра «гвалтоўную славянізацыю» мясцовага насельніцтва) як «аднаўленьне гістарычнай справядлівасьці» — «вяртаньне да каранёў»^[6].

Дасьледнік Іван Ласкоў зьвяртае ўвагу на наступную супярэчлівасьць балтыйскіх этымалёгіяў: «Гідранімія Летувы, Латвіі і Ўсходняй Прусіі такімі дасьледнікамі, як А. Трубачоў і Ў. Тапароў і іх школа, без усякага аналізу абвяшчаецца наскрозь балтыйскай, хоць у большай частцы сваёй з балтыйскіх моваў не разьвязваецца. І знайшоўшы дзесьці такія ж, як у Балтыі, тапонімы, балтафілы сьцьвярджаюць: тут былі балты. Даходзіць да сьмешнага: балты, на погляд іх, сягалі аж да Ўфы — на той падставе, мабыць, што назва Ўфа нагадвае летувіска-латыскае ўпэ 'рака'»^[7].

Дасьледнік тапаніміі Вадзім Жучкевіч з 400 пералічаных Трубачовам і Тапаровым меркаваных балтызмаў, пашыраных на тэрыторыі Беларусі, пагаджаўся залічыць да балтыйскіх запазычваньняў толькі 18. Ен зазначаў, што, карыстаючыся такой мэтодыкай, можна ўсе славянскія назвы растлумачыць з пазыцыяў балтыйскіх моваў. Тым часам археоляг Вольга Мельнікоўская ў зьвязку з дасьледаваньнямі Трубачова і Тапарова прывяла наступнае выказваньне лінгвіста Мікалая Надзеждзіна: «Слова — усё ў нашай уладзе. Яно безабароннае, і зь яго этымалягічным катаваньнем можна вымучыць розны сэнс»^[8].

Археоляг Васіль Супрун зьвяртае ўвагу на тое, што калі неаб’ектыўнасьць Казімера Бугі можна патлумачыць яго летувіскім нацыянальным патрыятызмам, то тэндэнцыйнасьць Трубачова і Тапарова, якія фактычна рабілі не навуковы аналіз паходжаньня гідронімаў, а адвольнае дапасаваньне іх да балтыйскай лексыкі і тапанімікі, немагчыма патлумачыць з пункту гледжаньня лёгікі^[8].

Узнагароды

Мэдаль «За доблесную працу. У азнаменаваньне 100-годзьдзя з дня нараджэньня Ўладзімера Ільіча Леніна» (1970 год)
Ордэн «Знак Пашаны» (1975 год)
Залаты мэдаль імя Ўладзімера Даля РАН «за фундамэнтальную лексыкаграфічную працу „Этымалягічны слоўнік славянскіх моваў (праславянскі лексічны фонд)“» (1994 год)
Ляўрэат прэміі імя Аляксандра Пушкіна РАН за працу «Этнагенэз і культура найстаражытнейшых славянаў. Лінгвістычныя дасьледаваньні» (2001 год)

Крыніцы

^ ^а ^б Трубачёв Олег Николаевич // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
^ БЭ. — Мн.: 2002 Т. 15. С. 533.
^ Литва // Фасмер М. Р. Этимологический словарь русского языка. — М.: Прогресс, 1964—1973.
^ Янин В. Л., Зализняк А. А. Новгородские грамоты на бересте. — М., 1993. С. 245.
^ Тапароў У., Трубачоў А. Лінгвістычны аналіз гідронімаў верхняга Падняпроўя // Спадчына. № 4, 1993. С. 53—62.
^ Алесь Краўцэвіч: Ліцвінства — выдумка ворагаў, якую падтрымалі дурні, Наша Ніва, 28 сакавіка 2017 г.
^ Ласкоў І. Дагістарычныя блуканні: Літва і Жамойць // Літаратура і мастацтва, № 19, 1993. С. 14.
^ ^а ^б Супрун В. За смугою часу: (даследаванні і меркаванні). — Менск: Полымя, 1994. С. 24—43.

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2002. — Т. 15: Следавікі — Трыо. — 552 с. — ISBN 985-11-0251-2

[_b6edd87a855137ea-1] а ^б Трубачёв Олег Николаевич // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.

[2] БЭ. — Мн.: 2002 Т. 15. С. 533.

[3] Литва // Фасмер М. Р. Этимологический словарь русского языка. — М.: Прогресс, 1964—1973.

[4] Янин В. Л., Зализняк А. А. Новгородские грамоты на бересте. — М., 1993. С. 245.

[5] Тапароў У., Трубачоў А. Лінгвістычны аналіз гідронімаў верхняга Падняпроўя // Спадчына. № 4, 1993. С. 53—62.

[Kraucevic-2017-6] Алесь Краўцэвіч: Ліцвінства — выдумка ворагаў, якую падтрымалі дурні, Наша Ніва, 28 сакавіка 2017 г.

[7] Ласкоў І. Дагістарычныя блуканні: Літва і Жамойць // Літаратура і мастацтва, № 19, 1993. С. 14.

[Suprun-1994-8] а ^б Супрун В. За смугою часу: (даследаванні і меркаванні). — Менск: Полымя, 1994. С. 24—43.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]