Язэп Горыд

Язэп Горыд
	Язэп Горыд
Імя пры нараджэньні	Язэп Міхайлавіч Горыд
Дата нараджэньня	27 ліпеня 1896
Месца нараджэньня	Адэса
Дата сьмерці	1 верасьня 1939 (43 гады)
Месца сьмерці	Польшча
Месца вучобы	Унівэрсытэт Стэфана Баторыя[d];
Занятак	маляр
Жанры	партрэт, пэйзаж, карыкатура[d] і ілюстрацыя[d]
	Язэп Горыд у Вікісховішчы

Язэ́п Міха́йлавіч Го́рыд (27 ліпеня 1896, Адэса — 1 верасьня 1939) — заходнебеларускі мастак.

Біяграфія

Вокладка кнігі А. Грыневіча «Дзіцячы сьпеўнік», аздобленая Горыдам

Нарадзіўся ў Адэсе. Маці Браніслава Янкоўская. У Марыюпалі скончыў школу. Пайшоў на фронт Першай сусьветнай вольнапісаным. На Кубані далучыўся да польскага войска Люцыяна Жалігоўскага, у складзе якога — праз Бэсарабію і Галіцыю — тройчы паранены стралец Язэп дайшоў у 1921 годзе да Вільні^[1].

У 1923—1928 гадах навучаўся на Мастацкім факультэце Віленскага ўнівэрсытэту. Займаўся прыкладной і станковай графікай, станковым і манумэнтальным жывапісам.

У 1925 годзе ён аздобіў выданьне фальклярыста і музыказнаўцы Антона Грыневіча «Беларускі дзіцячы сьпеўнік». У сьнежні 1926 году распрацаваў лягатып Грамадоўскай газэты «Narodny zwon»^[1]. Да 1928 году вядучы мастак сатырычнага часопісу «Маланка», афармляў кнігі М. Багдановіча «Вянок» (2-е выданьне), М. Васілька «Шум баравы», М. Танка «Журавінавы цьвет», Р. Шырмы «Беларускія народныя песьні», Я. Станкевіча «Беларускія (крывіцкія) казкі», заходнебеларускія падручнікі.

Сымон Рак-Міхайлоўскі замовіў партрэты Якуба Коласа і Янкі Купалы. У менскім музэі Купалы захоўваецца графічны адбітак партрэта песьняра аўтарства Ніны Сасноўскай і Язэпа Горыда. Спадарыня Ніна зрабіла алоўкавы малюнак, а Горыд перавёў яго на літаграфскі камень^[1].

У чэрвені 1928 году Горыда «адмыслова запрасілі» паўдзельнічаць у выстаўцы, што павінна была адбыцца ў памяшканьні рэстарацыі Ўрублеўскіх (на рагу Міцкевіча і Арэшкоўскага), на якую даслаў свае тры працы і вядомы мастак Людамір Сьляндзінскі.

Паціху адыходзіць ад малааплочваемай працы над беларускімі выданьнямі. Атрымлівае памяшканьне пад часовую майстэрню ў бэрнардынскіх мурах, дзе выконвае першую манумэнтальную замову, якая істотна падмацавала яго фінансавы стан. У 1929 годзе ўдзельнічае ў дзьвюх выстаўках: у Вільні і Познані са сваімі станковымі творамі.

З 1928 году навучаўся ў Парыжы, дзе рабіў свае выстаўкі ў 1925, 1928, 1930 гадох. У 1930 годзе пасьля сваёй выстаўкі ў Галерэі Зак вяртаецца ў Вільню.

Па вяртаньні робіцца папулярным мастаком, мае шмат замоваў. Удзельнічаў у распачатай 14 чэрвеня 1931 году выстаўцы, прымеркаванай да запачаткаваньня музэю сучаснага мастацтва. Прэзэнтаваў свае працы на І Выстаўцы твораў віленскіх мастакоў у Друскеніках. Ад пачатку 1932 году, тры гады запар, яго выставы атрымлівалі рэзананс у Варшаве. Год працаваў над замовай па выкананьні вітражу і фрэсак у прэзэнтацыйнай зале віленскага гарнізоннага казіно, у якой прадставіў сымбалічныя сцэны вызваленьня і адраджэньня Польшчы, што было ўспрынята замоўцамі патэтычна.

У кастрычніку 1932 году зладзіў пэрсанальную выстаўку з 50-ці твораў. Тады ж, у 1930-я гады, зрабіў сграфіта на адміністрацыйным будынку, што на вуліцы Дамініканскай. У агульную, трохколерную кампазыцыю расьлінна-дэкаратыўнага арнамэнту, побач зь нябесным апекуном Вільні, навечна пасяліў Скарынаўскі відарыс, што захаваўся да сёньня.

Паводле некаторых зьвестак, загінуў у часе бамбаваньня Варшавы 1 верасьня 1939 году^[2]. Паводле іншых зьвестак загінуў пад Вільняй^[3].

Працы

Вільня

Аб’ёмны росьпіс (над першым паверхам) каляровымі тынкоўкамі (сграфіта). Будынак на вуліца Дамініканская.

Дасюль захаваўся аб’ёмны росьпіс у беларускім стылі, з выкарыстаньнем малюнкаў з гравюраў Скарыны каляровымі тынкоўкамі (сграфіта) будынку на вуліцы Дамініканская^[1].

Летувіскі мастацкі музэй^[4]

Партрэт скульптара Рафала Яўхімовіча, 1929, год набыцьця 1956
Вільня, Лукішкі, пляц узімку 1932, год набыцьця 1958
Віленская бажніца сьв. Яна з усходняга боку і дамы на вуліцы сьвятога Міхала (бяз году)

Нацыянальны музэй у Варшаве

Нёман з рыбакамі на беразе
Узгорак

У цэнтральным дзяржаўным архіве Летувы захоўваюцца яго заліковая кніжка, фота, даведкі ўнівэрсытэту^[2].

Крыніцы

^ ^а ^б ^в ^г Пілігрымка мастака Язэпа Горыда(недаступная спасылка) Сяргей Гваздзёў Новы Час 02-04-2010
^ ^а ^б Вяртаньне-6, Менск, 1999 Беларускі фонд культуры с.102
^ Каталёг аўкцыёну(недаступная спасылка)
^ Вяртаньне-6, Менск, 1999 Беларускі фонд культуры с. 109—100

Літаратура

Сяргей Гвазьдзёў. Пілігрымка мастака Язэпа Горыда. // Новы Час : газэта. — 2 красавіка 2010.

Вонкавыя спасылкі

Язэп Горыд — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Фатаздымак Горыда Польскі нацыянальны лічбавы архіў
Фатаздымак Горыда каля віража з Пагоняй, выкананай для афіцэрскага казіно, 1936, Польскі нацыянальны лічбавы архіў
Праект вітража, выкананай для афіцэрскага казіно, 1936, Польскі нацыянальны лічбавы архіў
Праект вітража, выкананай для афіцэрскага казіно, 1936, Польскі нацыянальны лічбавы архіў
Карціна «Экспар каней», 1930—1939, Польскі нацыянальны лічбавы архіў
Карціна «Гута», 1938, Польскі нацыянальны лічбавы архіў
Карціна «Льнярства», 1930—1939, Польскі нацыянальны лічбавы архіў
Фрэска ў прамыслова-гандлёвай хаце ў Вільні, 1938, Польскі нацыянальны лічбавы архіў
Фрагмэнт пляфону ў Вялікай залі гарнізоннга казіно ў Вільні, травень 1935, Польскі нацыянальны лічбавы архіў

[Пілігрымка_мастака_Язэпа_Горыда-1] а ^б ^в ^г Пілігрымка мастака Язэпа Горыда(недаступная спасылка) Сяргей Гваздзёў Новы Час 02-04-2010

[ReferenceA-2] а ^б Вяртаньне-6, Менск, 1999 Беларускі фонд культуры с.102

[3] Каталёг аўкцыёну(недаступная спасылка)

[4] Вяртаньне-6, Менск, 1999 Беларускі фонд культуры с. 109—100

[1]

[2]

[3]

[4]