Царква Сьвятога Яна Прадцечы (Гавязна)

Помнік сакральнай архітэктуры
Царква Сьвятога Яна Прадцечы
Прадцечанская царква па маскоўскай перабудове
Краіна	Беларусь
Вёска	Гавязна
Каардынаты	53°20′54.53″ пн. ш. 26°41′12.54″ у. д.
Канфэсія	Беларускі экзахат
Эпархія	Маладэчанская япархія[d]
Архітэктурны стыль	барока
Дата заснаваньня	1742
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Царква Сьвятога Яна Прадцечы на мапе Беларусі ± Царква Сьвятога Яна Прадцечы Царква Сьвятога Яна Прадцечы
Царква Сьвятога Яна Прадцечы на Вікісховішчы

Царква Сьвятога Яна Прадцечы — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Гавязьне. Знаходзіцца ў цэнтры гістарычнага мястэчка, на Нясьвіскай вуліцы. Пры пабудове была ў юрысдыкцыі Сьвятога Пасаду, цяпер — у валоданьні Маскоўскага патрыярхату. Твор архітэктуры барока, мастацкае аблічча якога пацярпела ад маскоўскай перабудовы з насаджэньнем купалоў-цыбулінаў. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першую царкву ў Гавязьне збудавалі ў 1640 годзе. У 1742 годзе тут збудавалі новую царкву.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па другім падзеле Рэчы Паспалітай (1793 год), калі Гавязна апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, царква працягвала дзеяць як уніяцкая. Аднак па гвалтоўнай ліквідацыі Грэцка-Каталіцкай (Уніяцкай) царквы ў 1839 годзе расейскія ўлады адабралі будынак царквы ў Сьвятога Пасаду і перадалі ў валоданьне Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы). У 1852 годзе царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы.

У 1853 годзе Ўладзіслаў Сыракомля пісаў пра царкву ў Гавязьне:

	Вельмі шкада, што сёньня, белячы царкву і аздабляючы яе блішчастымі купаламі, сьціраюць і характэрныя асаблівасьці далёкага мінулага

Найноўшы час

У 2014 годзе ў выніку рэканструкцыі над царквой паставілі маскоўскія пазалочаныя купалы-цыбуліны без сур’ёзнага канструктарскага разьліку, што прывяло да пашкоджаньня сьценаў будынка.

Архітэктура

Помнік архітэктуры барока. Гэта мураваная 3-нэфавая базыліка з паўцыркульнымі апсыдай і 2-вежавым галоўным фасадам у выглядзе самастойнага аб’ёму. У выніку маскоўскай перабудовы цэнтральная кампазыцыйная вось галоўнага фасада вылучаецца какошнікам, а з бакоў будынка ўзвышаюцца купалы-цыбуліны на высокіх цыліндрычных барабанах. Сьцены звонку і ўнутры падзяляюцца пілястрамі, завершаныя разьвітымі прафіляванымі карнізамі. Аконныя праёмы з лучковымі, на галоўным фасадзе з паўцыркульнымі завяршэньнямі.

Усярэдзіне чатыры масіўныя слупы вылучаюць цэнтральны нэф, перакрыты цыліндрычным скляпеньнем. Бакавыя нэфы, значна ніжэйшыя і вузейшыя за галоўны, разам з нартэксам перакрываюцца крыжовымі скляпеньнямі. У процілеглай ад алтара частцы будынку вылучаецца бабінец, дзе разьмяшчаюцца хоры, зьвязаныя з асношным памяшканьнем вітымі ўсходамі. Плястыка інтэр’еру захавалася ў першапачатковым выглядзе. Пілёны з боку цэнтральнага нэфу апрацоўваюцца пілястрамі і стылізаванымі янічнымі капітэлямі. Глухая агароджа хораў утварае агульную кампазыцыю з цыліндрычнымі аб’ёмамі ўсходаў. Лесьвічныя шахты ўзвышаюцца да ўзроўню парапэту хораў і абмяжоўваюцца агульным прафіляваным карнізам. Парапэт у цэнтральнай частцы мае пукатую паверхню.

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
• Кулагін А. Праваслаўныя храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік. — Менск: Беларуская Энцыкляпэдыя, 2007.— 653 с.: іл. ISBN 978-985-11-0389-4.

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  612Г000609

• Царква Сьвятога Яна Прадцечы ў Гавязьне, Radzima.org