Фёдар Шымкевіч
Фёдар Шымкевіч лац. Fiodar Šymkievič | |
| Дата нараджэньня | 15 лютага 1802 |
|---|---|
| Месца нараджэньня | Магілёў |
| Дата сьмерці | 15 красавіка 1843 |
| Месца сьмерці | |
| Месца пахаваньня | |
| Месца вучобы | |
| Занятак | філёляг, мовазнавец |
| Навуковая сфэра | філялёгія[1] і лексыкаграфія[1] |
Фёдар Сьпірыдонавіч Шымкевіч (15 лютага 1802, Магілёў — 15 красавіка 1843) — лінгвіст і лексыколяг.
Біяграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У 1827 годзе скончыў Кіеўскую духоўную акадэмію і атрымаў ступень магістра багаслоўя і славесных навук. Працаваў выкладнікам нямецкай мовы, намесьнікам бібліятэкара Кіеўскай духоўнай акадэміі, начальнікам гаспадарчага дэпартамэнту Міністэрства ўнутраных справаў у Санкт-Пецярбургу, сябрам Прыказа грамадзкага апекаваньня ў Кіеве.
Навуковая дзейнасьць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Стварыў першы ў гісторыі ўсходнеславянскай лексыкаграфіі этымалягічны слоўнік расейскай мовы «Корнеслов русского языка, в сравнении со всеми главными славянскими наречиями и 24 иностранными языками» (ч. 1—2, 1842 год). У 1378 артыкулах гэтага слоўніка паказваецца ўтварэньне розных словаў ад пачатковых лексічных каранёў. Сярод гэтых утварэньняў падаецца больш за 880 беларускіх словаў з паметай «літоўска-рускае».
Сярод рукапіснай спадчыны «Збор састарэлых славянарускіх словаў», праект укладаньня «Слоўніка славянскіх гаворак», слоўнікі ўкраінскай, сэрбскахарвацкай, верхнялужыцкай, гоцкай і славянскай моваў, «Нямецкая граматыка» ды іншае[2].
Летувізацыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У 1855 годзе мовазнаўца Станіслаў Мікуцкі зьвярнуў увагу на тое, што ў працы «Корнеслов русского языка, в сравнении со всеми главными славянскими наречиями и 24 иностранными языками» летувіскія словы, выпісаныя з адзінага выдадзенага ў Вялікім Княстве Літоўскім слоўніка летувіскай мовы Канстанціна Шырвіда, азначаюцца як прыналежныя да «самагіцкай мовы», а з выдадзенага ў Прусіі слоўніка Філіпа Руіга (у назове якога летувіская мова па-нямецку азначалася як «літоўская», ням. «Littauisch-Deutschen und Deutsch-Littauischen Lexicon») — як прыналежныя да «літоўскай мовы», хоць ужо за часамі Мікуцкага афіцыйная лінгвістычная навука, наадварот, вызначала мову першага слоўніка як «уласна літоўскую», а другога — як «жамойцкую»[3] (сучасная летувіская лінгвістыка вызначае мову прускіх выданьняў як «заснаваную на заходнежамойцкім дыялекце»[4]). Тым часам беларуская мова ў слоўніку Фёдара Шымкевіча азначаецца «літоўска-рускай»[5].
Як зазначае беларускі гісторык Іван Саракавік (у чым пагаджаецца з дасьледнікам Іванам Ласковым[6]), «Жамойць сталі называць Літвой немцы ва Ўсходняй Прусіі, якія выдавалі на жамойцкай мове значную колькасьць пратэстанцкай літаратуры. Нямецкая ж навуковая літаратура карысталася вялікім аўтарытэтам у Расеі. Так і ў расейскай навуцы пачалі сьцьвярджаць, што жамойты — гэта тое ж, што і літва»[7][8].
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ а б Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
- ^ . — Мн.: . С. 14.
- ^ Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. С. 110.
- ^ Дзярновіч А. Пошукі Айчыны: «Літва» і «Русь» у сучаснай беларускай гістарыяграфіі // Палітычная сфера. № 18—19 (1—2), 2012. С. 30—53.
- ^ Шимкевич Ф. Корнеслов русского языка, сравненного со всеми главнейшими славянскими наречиями и с двадцатью четырьмя иностранными языками: удостоен Демидовской премии / сост. Федором Шимкевичем. — СПб.: Тип. Имп. Акад. наук, 1842. С. XVII.
- ^ Ласкоў І. Дагістарычныя блуканні: Літва і Жамойць // Літаратура і мастацтва, № 19, 1993. С. 15.
- ^ Саракавік І. Гісторыя Беларусі ў кантэксце сусветнай гісторыі. — Менск: Современная школа, 2006. С. 116.
- ^ Саракавік І. Беларусазнаўства. — Менск: Веды, 1998. С. 41.