Усевалад Ігнатоўскі

Усевалад Ігнатоўскі
	Усевалад Ігнатоўскі
Дата нараджэньня	19 красавіка 1881
Месца нараджэньня	в. Такары, цяпер Камянецкі раён Берасьцейскай вобласьці
Дата сьмерці	4 лютага 1931 (49 гадоў)
Месца сьмерці	Менск, БССР, СССР
Месца пахаваньня	Вайсковыя могілкі;
Месца вучобы	Тартускі ўнівэрсытэт (1911)
Занятак	гісторык, палітык
Навуковая сфэра	гісторыя
Месца працы	МНІ; Інстытут беларускай культуры; Нацыянальная акадэмія навук Беларусі; Інстытут гісторыі НАН Беларусі; БДУ;
	Усевалад Ігнатоўскі ў Вікісховішчы

Усе́валад Мака́равіч Ігнато́ўскі (19 красавіка 1881, вёска Такары, цяпер Камянецкі раён Берасьцейскай вобласьці — 4 лютага 1931, Менск) — беларускі гісторык, грамадзкі й палітычны дзяяч. Першы прэзыдэнт АН Беларусі (1928).

Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 1911 годзе скончыў Тартускі ўнівэрсытэт (Юр’еўскі). У 1914—1921 працаваў выкладнікам, старшынём пэдагагічнай рады Менскага настаўніцкага інстытуту. У 1915 стварыў культурна-асьветніцкую арганізацыю «Наш край» (у 1917 пераўтвораная ў арганізацыю «Маладая Беларусь»). У час польскай акупацыі ў студзені 1920 на базе «Маладой Беларусі» стварыў Беларускую камуністычную арганізацыю (БКА). Як яе старшыня 31 ліпеня 1920 удзельнічаў у падпісаньні «Дэкларацыі аб абвяшчэнні Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусь». Са сьнежня 1920 народны камісар асьветы БССР. У 1926 старшыня, з 1927 першы прэзыдэнт Інстытуту беларускай культуры, са сьнежня 1928 прэзыдэнт Беларускай акадэміі навук, дырэктар Інстытуту гісторыі.

У час кампаніі супраць гэтак званага нацыянал-дэмакратызму ў 1930 быў вызвалены ад пасады прэзыдэнта АН Беларусі, як «кулацкі агент» выклікаўся на допыты ў АДПУ. Неўзабаве выключаны з партыі. Пачалася крытыка ягоных гістарычных поглядаў, абсурднае цкаваньне. 3 лютага 1931 году Янка Купала залечваў у шпіталі рану, якую нанёс сабе пры спробе самагубства. У гэты дзень яго наведаў Ігнатоўскі і паведаміў, што ўсе абвінавачваньні супроць Купалы перакладзеныя на Ігнатоўскага. Скончыў жыцьцё самагубствам 4 лютага 1931. Пахаваны ў Менску на Вайсковых могілках.

Адыграў значную ролю ў правядзеньні палітыкі беларусізацыі, у вырашэньні праблемы ўзбуйненьня БССР, спрыяў вяртаньню беларускай эміграцыі на радзіму. Навуковыя працы Ігнатоўскага склалі падмурак нацыянальнай канцэпцыі гісторыі беларускага народу. Гэтая канцэпцыя найбольш поўна выкладзеная ў кнізе «Кароткі нарыс гісторыі Беларусі» (1-е выд. 1919, 5-е выд. 1991), якая доўгі час была падручнікам.

Ён падзяляў гісторыю Беларусі на 5 пэрыядаў:

Полацкі пэрыяд сярэднявечнай гісторыі Беларусі (IX—XII стагодзьдзі) зыходзячы з таго, што Полацкае княства было ад пачатку незалежным, і толькі на некалькі рокаў (у 1-й палове 12 ст.) яно трапіла ў залежнасьць ад Кіеўскага, каб яшчэ раз дабіцца самастойнасьці.
Другі пэрыяд гісторыі Беларусі (XIII — 1-я палова XVI стагодзьдзя).
Трэці пэрыяд навуковец называе польскім (2-я палова XVI — XVIII стагодзьдзі), паколькі ён лічыць, што пасьля Люблінскай вуніі «Літва і Беларусь былі інкарпараваныя (улучаныя) у арганізм Польшчы».
Чацьверты пэрыяд гісторыі Беларусі адносіцца да канца XVIII — пачатку XX стагодзьдзя]], калі Беларусь уваходзіла ў склад Расейскай імпэрыі.
Пяты пэрыяд — упершыню ў маладой беларускай нацыянальнай гістарыяграфіі — дасьледнік прысьвяціў савецкаму пэрыяду.

Папярэднік —	Прэзыдэнт Беларускай акадэміі навук сьнежань 1928 — люты 1931	Наступнік Павал Горын (Каляда) (люты 1931 — люты 1936)

Быў жанаты (з 1908) з Марыяй Севасьцянаўнай Арэф’евай. Сыны: Міхаіл, Юры, Валянцін. Уся сям’я трапіла пад рэпрэсіі, Юры і Валянцін былі расстраляныя ў 1937.

Бібліяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Увагі да вынікненьня Беларускага руху. // Маладняк : часопіс. — 1926. — № 1. — С. 49—57.
Увагі да вынікненьня Беларускага руху. // Маладняк : часопіс. — 1926. — № 2. — С. 100—109.
Увагі да вынікненьня Беларускага руху. // Маладняк : часопіс. — 1926. — № 3. — С. 98—109.
1863 год на Беларусі : нарыс падзей / пад агульнай рэдакцыяй Прэзыдыуму інстытуту. — Запіскі аддзела гуманітарных навук Беларускай Акадэміі навук. Кн. 13. Працы Інстытуту гістарычных навук.. — Менск: Беларуская Акадэмія навук. Інстытут гістарычных навук., 1930. — Т. 5. — 276 с.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Менск: БЕЛТА, 2001. — 576 с.: іл. ISBN 985-6302-33-1.
Брыгадзін П. І., Мацяс І. Д. Усевалад Ігнатоўскі: Паліт. дзеяч, вучоны. — Мн.: Полымя, 1998. — 96 с ISBN 985-07-0278-8.
Ihnatoŭski, Usievaład // Zaprudnik J. Historical dictionary of Belarus. — Lamham. — London: Scarecrow Press, 1998. — 338 p. ISBN 0-8108-3449-9.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Усевалад Ігнатоўскі — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Усевалад Ігнатоўскі. «Кароткі нарыс гісторыі Беларусі»