Навалучкі
| Навалучкі | |
| трансьліт. Navalučki | |
.jpg) Навашыцы, сядзіба Гедройцаў | |
| Былая назва: | Навошыцы |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Берасьцейская |
| Раён: | Янаўскі |
| Сельсавет: | Ляскавіцкі |
| Насельніцтва: | 91 чал. (2009) |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 1652 |
| Паштовы індэкс: | 225807 |
| Нумарны знак: | 1 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 52°12′25″ пн. ш. 25°37′48″ у. д. / 52.20694° пн. ш. 25.63° у. д.Каардынаты: 52°12′25″ пн. ш. 25°37′48″ у. д. / 52.20694° пн. ш. 25.63° у. д. |
Навалучкі на мапе Беларусі ±   Навалучкі | |
Навалу́чкі[1] — вёска ў Янаўскім раёне Берасьцейскай вобласьці. Уваходзіць у склад Ляскавіцкага сельсавету.
Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Гісторыя вёскі зьвязана з дваранскім маёнткам «Навошыцы», які за кілямэтар паўночней за сучасную вёску. Да заканчэньня XVIII стагодзьдзя сядзіба належала роду князёў Гедройцаў, у канцы XVIII стагодзьдзя спадчыньніца роду Генавэфа Гедройц выйшла замуж за Дамініка Орду, пасьля чаго маёнтак «Навошыцы» перайшоў да роду Ордаў[2]. Наступны спадчыньнік быў сын Віктар, а пасьля яго сын Вітольд Орда (1828—1895), пасьля таго яго сын Караль Орда (1871—1914) і апошні ўладальнік, сын Караля, Вітольд Орда (1901—1945)[3].
Рэзыдэнцыя Гедройцаў мела адзін паверх, гэты драўляны будынак застаўся на малюнку Напалеона Орды. У сярэдзіне XIX стагодзьдзя, Вітольд Орда вырашыў пабудаваць новы, вялікі асабняк у іншым месцы. Часова ён пасяліўся ў прыбудове, дзе яго сям’я і нашчадкі жылі да Другой сусьветнай вайны, а новы палац ня быў ніколі збудаваны. Флігель стаў новым маёнткам, гэта было прамавугольнае, аднапавярховы будынак з двума сымэтрычна разьмешчанымі, ідэнтычнымі ганкамі, кожныя дзьве пары масіўных калён несьлі трохкутны шчыт. Памяшканьні былі двухузроўневыя, анфілядныя. З боку саду дамінавала вялікая вэранда з чатырма шырока расстаўленымі калёнамі.
На сьценах віселі карціны, між іншым 3 малюнкі Валенція Ваньковіча, працы Станіслава Богуш-Сестранцэвіч, Лампі (малодшага), Тадэвуша Айдукевіча і Міхаіла Чапіты.
Пасьля трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) маёнтак у складзе Расейскай імпэрыі, з 1801 году належаў да Гарадзенскай губэрні[4].
Большая частка маёмасьці маёнтку была зьнішчана падчас Першай сусьветнай вайны, якая літаральна закранула дом Ордаў: акопы былі выкапаныя ў садзе. Ад наступстваў вайны былі выратаваны некалькі карцін і адноўлена некаторая каштоўная мэбля.
Сад складаецца зь дзьвюх частак: старой, некарыстанай, дзе быў былы будынак Гедройцаў, а затым, у непасрэднай блізкасьці ад новага маёнтку. Да двух пад’ездаў цягнуўся вялізны газон, высаджаныя ліпы і каштаны. Сад з тыльнага боку будынку меў адкрыты характар і вёў да садаводчых і падсобных памяшканьняў.
Згодна з Рыскай мірнай дамовай (1921) вёска ўвайшла ў склад міжваеннай Польшчы, дзе належала да Палескага ваяводзтва. У верасьні 1939 году Заходняя Беларусь была далучана да БССР, апошнім уладальнікам маёнтку быў Вітольд Орда[2].
У час Вялікай Айчыннай вайны сяло знаходзілася пад акупацыяй з чэрвеня 1941 году па ліпень 1944 году. У 1943 годзе палац і іншыя сядзібныя пабудовы былі спаленыя савецкімі партызанамі[5][2], пасьля вайны сядзібны дом быў часткова адноўлены, але магутны пажар 1956 году канчаткова яго зьнішчыў, руіны былі разабраныя. Ад усяго сядзібнага комплексу захавалася толькі фрагмэнты парку і руіны вартоўні[2].
Насельніцтва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- 2009 год — 91 жыхар
- 1999 год — 103 жыхары
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Менск: Тэхналогія, 2010. — 319 с. ISBN 978-985-458-198-9. (pdf, djvu, online) С. 142
- ^ а б в г Несцярчук Л. М. «Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X—XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы)». Мінск, БЕЛТА, 2002 год. 334 страницы. ISBN 985-6302-37-4
- ^ Nowoszczyce w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka — Perepiat. Warszawa 1886.
- ^ Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 3, кн. 1. Брэсцкая вобласць / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (дырэктар) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2006. — 528 с.: іл. ISBN 985-11-0373-X.
- ^ Nowoszyce. W: Roman Aftanazy: Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Wyd. 2, przejrzane i uzupełnione. T. 2: województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 94—98. ISBN 83-04-03784-X