Міхась Кавыль

Міхась Кавыль
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні	Язэп Лешчанка
Псэўданімы	Міхась Кавыль, В’юрок, Я. Ляшчына, Я. Маёвы
Нарадзіўся	1 сьнежня 1915 Покрашава, Слуцкі павет, Расейская імпэрыя
Памёр	6 красавіка 2017 (101 год) Саўт-Рывэр, Нью-Джэрзі, ЗША
Пахаваны	Беларускія могілкі ў Саўт-Рывэры
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	пісьменьнік, перакладчык, грамадзкі дзяяч
Жанр	проза, паэзія
Мова	беларуская
Значныя творы	«Міжагнёўе»
Творы на сайце Knihi.com

Міха́сь Кавы́ль (сапраўднае імя Язэ́п Казімі́равіч Ле́шчанка; 1 сьнежня 1915, Покрашава, цяпер Слуцкі раён, Беларусь — 6 красавіка 2017, Саўт-Рывэр, Нью-Джэрзі, ЗША) — беларускі паэт, празаік, крытык. Псэўданімы: В’юрок, Я. Ляшчына, Я. Маёвы.

Біяграфія

Нарадзіўся 1 сьнежня 1915 году ў вёсцы Покрашава Слуцкага павету (цяпер Слуцкі раён, Беларусь) у сялянскай сям’і. Акрамя Міхася ў сям’і было чацьвёра дзяцей, бацька загінуў у часе Першае сусьветнае вайны. Вучыўся ў Грэскай сямігодцы, пасьля ў Грозаўскай, а потым зноў у Грэскай, якую скончыў у 1930 годзе. У 1930—1933 гадох вучыўся ў Беларускім пэдагагічным тэхнікуме імя Ўсевалада Ігнатоўскага (Менск). 23 лютага 1933 году арыштаваны і асуджаны на 3 гады зьняволеньня па справе «Беларускай народнай Грамады». Пакараньне адбываў на Далёкім Усходзе (4-е аддзяленьне Дальлагу). У 1935 годзе вызвалены. Пасьля вызваленьня вярнуўся дадому, але неўзабаве зьехаў (празь перасьлед НКУС). Жыў у Варонежы (1935—1941), дзе вучыўся ў пэдагагічным інстытуце, працаваў на машынабудаўнічым заводзе «Камінтэрн», настаўнічаў.

З пачаткам Другой сусьветнай вайны на тэрыторыі СССР на Ўкраінскім фронце. У 1942 годзе трапіў у палон, у 1943 годзе выпушчаны на волю, вярнуўся ў Менск. Скончыў прапагандысцкія курсы ў Вустраве пад Бэрлінам, на якіх рыхтавалі будучых кіраўнікоў Саюзу беларускае моладзі, працаваў у аддзеле прапаганды ў Менску.

З 1944 году на эміграцыі ў Нямеччыне, Бэльгіі, дзе працаваў на шахтах. З 1950 году ў ЗША, пасяліўся ў Саўт-Рывэры. Рэдактар першых трох нумароў газэты «Беларуская трыбуна», потым рэдактар не пазначаўся. У 1950-х году браў актыўны ўдзел у працы Беларускага кангрэсавага камітэту Амэрыкі (БККА). Быў віцэ-старшынём на Першым Кангрэсе беларусаў Амэрыкі (11 лютага 1951 году).

З падвоенага № 27—28 (1983) быў сталым рэдактарам часопісу «Беларуская думка», аднак, праз праблемы са здароўем рэдактарскія функцыі перайшлі да друкара і выдаўца часопісу Ж. Навумчыка.

Сумесна зь Янкам Золакам у 1958 годзе рэдагаваў літаратурна-мастацкі часопіс «Прыйсьце».

Творчасьць

Друкавацца пачаў з 1929 году, быў сябрам «Маладняка». Друкаваў вершы, прозу, крытычныя артыкулы амаль ва ўсіх эмігранцкіх газэтах і часопісах, выдаў зборнікі паэзіі «Ростань», «Пад зорамі белымі», «Першая рана», «Цяжкія думы», а таксама том выбранага «Міжагнёўе» (1990).

Шырока выкарыстоўваў клясычныя формы верша, першы ў беларускай літаратуры стварыў вянок і карону санэтаў («Цяжкія думы», «Мярэжа», «Чорны лёд»). Тэматыка і праблематыка яго творчасьці найперш зьвязана з Бацькаўшчынай, яе гісторыяй, мовай, культурай (вершы «Ростань», «Беларусь», «Беларусь б’е ў сэрцы», «Я душу нявыгойна параніў», «Менск», «Сакавіковая ноч», «Дзень той прыйдзе», «Кастусь Каліноўскі», «Бэнгалія», «Край красы», «Случчына», «Пагоня», «Прытокаю Случы», «Случчакі», «Памяці герояў», «Сыны Беларусі», «Слаўны мой род» і інш.).

Напісаны цыкл турэмных вершаў, а таксама вершы, прысьвечаныя рэпрэсаваным беларускім пісьменьнікам, сябрам-пісьменьнікам, зь якімі разам падзяляў пакуты выгнаньня. У глыбока зьмястоўных паэмах «Пад небам Случчыны каханай», «Міжагнёўе», «Непакорныя» апісаў лёс свайго пакаленьня і лёс Бацькаўшчыны.

Займаўся перакладамі, быў рэдактарам часопісу «Беларуская думка», пісаў публіцыстычныя і крытычныя артыкулы, рэцэнзіі, апавяданьні. У аўтабіяграфічным рамане «Із агню ды ў полымя» паказаў падзеі вайны на акупаванай Беларусі.

Бібліяграфія

Літаратурныя

• Ростань: Вершы. — Рэгенсбург, 1947. — 44 с.
• На Парнасе // Беларуская інфармацыйная служба. — 1948. — № 21. — 1 верасьня. — С. 3—4.
• Пад зорамі белымі: Вершы. —Ню-Ёрк: [выдавецтва Злучанага Беларуска-Амэрыканскага Дапамаговага Камітэту ў Ню-Ёрку], 1954. — 70 с.
• Першая рана. — Манчэстэр: выдавецтва Беларускага Вызвольнага Руху, 1960. — 41 с.
• Цяжкія Думы: Санэты. — Саўт Рывэр: выданьне Беларуска-Амэрыканскага Дапамаговага Камітэту, 1961. — 61 с.
• Лясная казка: [П’еса]. — Саўт Рывэр, 1967. — 6 с.
• Міжагнёўе: Выбраныя творы. — Нью Ёрк: БІНІМ, 1990. — XXI, 343 с. — (Byelorussian Poets and Writers Series; № 4).
• Мой шлях. — Grand Rapids, Mi.: «Беларускі Сьвет», 1991. — 10 с.
• Вершы. / Укладаньне, прадмова, біяграфічны даведнік: Барыса Сачанкі // Туга па радзіме. Паэзія беларускай эміграцыі : анталёгія. — Менск: Мастацкая літаратура, 1992. — С. 454—479. — ISBN 5-340-02086-6.
• Міхась Кавыль. Выбранае / Лявон Юрэвіч — укладаньне, прадмова, пасьлямова; Натальля Гардзіенка — камэнтары. — Беласток: Фонд Kamunikat.org, 2023. — 404 с. — (Бібліятэка Бацькаўшчыны. Спадчына: агледзіны). — ISBN 978-83-966576-8-8

Публіцыстычныя

• «Дзярлівая птушка» К. Акулы // Беларуская думка. — 1965. — № 8. — С. 8.
• Казённы дом і казённая дарога // Запісы БІНІМ. — 1992. — № 20. — С. 65—101.
• Мой адказ Рамановічу [Рыгору Крушыне] // Бацькаўшчына. — 1959. — № 1—2 (437—438). — С. 7.

Літаратура

• Міхась Кавыль на сайце ЗБС «Бацькаўшчына»(недаступная спасылка)
• Беларускія пісьменнікі (1917—1990): Даведнік; Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав. рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. — 653 с.: іл. ISBN 5-340-00709-X.
• «Кавыль Міхась». Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя. — 527 с. — ISBN 985-11-0041-2 — С. 520.
• І. У. Саламевіч. «Кавыль Міхась». Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1998. — Т. 7: Застаўка — Кантата. — 604 с. — ISBN 985-11-0130-3 — С. 401.
• Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 1. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9.
• Маракоў Л. На прыступках у пекла // Маладосць № 3, 2001.
• Лідзія Савік. «Калі ў сэрцы збудую храм...» Міхась Кавыль (н. 1915). Бібліяграфія. // Пакліканыя. Літаратура беларускага замежжа. : газэта. — Менск: Тэхналогія, 2001. — С. 219 — 244, 244 — 246. — ISBN 985-458-037-7.
• Леанід Маракоў. «Міхась Кавыль». // «Біяграфіі». — Менск: 2012.