Касьцёл Сьвятога Юрыя (Варняны)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Юрыя
Касьцёл Сьвятога Юрыя
Краіна	Беларусь
Вёска	Варняны
Каардынаты	54°43′37.81″ пн. ш. 26°00′32.30″ у. д. / 54.7271694° пн. ш. 26.0089722° у. д. / 54.7271694; 26.0089722Каардынаты: 54°43′37.81″ пн. ш. 26°00′32.30″ у. д. / 54.7271694° пн. ш. 26.0089722° у. д. / 54.7271694; 26.0089722
Канфэсія	каталіцтва
Эпархія	Гарадзенская дыяцэзія
Архітэктурны стыль	барока
Аўтар праекту	Аўгуст Касакоўскі^[d]
Першае згадваньне	1462
Дата заснаваньня	XV ст.
Статус	Ахоўная зона
Сайт	varnyany.www.by
Касьцёл Сьвятога Юрыя на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятога Юрыя
Касьцёл Сьвятога Юрыя на Вікісховішчы

Касьцёл Сьвятога Юрыя — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Варнянах. Знаходзіцца ў цэнтры колішняга мястэчка, на гістарычным Рынку. Дзее. Твор архітэктуры віленскага барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Утварае адзіны архітэктуры комплекс з домам аптэкара і плябаніяй і выступае кампазыцыйнай дамінантай унікальнага ансамблю забудовы мястэчка^[1].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У 1462 годзе ўладальніца маёнтку Марына Сангайлава ахвяравала грошы на будаваньне драўлянага касьцёла Божага Цела і плябаніі. У XVI ст. ваявода менскі і смаленскі Ян Абрамовіч забраў будынак касьцёла пад кальвінскі збор. Наступны ўладальнік мястэчка, староста старадубскі Самуэль Абрамовіч, які перайшоў у каталіцтва, у 1654 годзе вярнуў будынак каталікам.

З 1743 году пры касьцёле служылі манахі-рохіты. У 1767—1769 гадох паводле праекту архітэктара А. Казакоўскага з фундацыі ўладальніцы мястэчка Марыі Абрамовіч вялося будаваньне мураванага касьцёла. У 1770 годзе побач з касьцёлам збудавалі дом аптэкара і плябанію^[2].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Варняны апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл працягваў дзеяць. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) расейскія ўлады спынілі дзейнасьць рохітаў у Варнянах.

Будынак касьцёла рэканструявалі ў 1880 і 1909 гадох.

Найноўшы час

Па Другой Сусьветнай вайне савецкія ўлады зачынілі касьцёл, які пазьней прыйшоў у заняпад.

У 1980-я гады помнік рэстаўравалі, па чым 11 сакавіка 1990 году вярнулі вернікам.

Архітэктура

Помнік архітэктуры віленскага барока. Гэта 1-нэфавая 2-вежавая базыліка з трансэптам. Дынамічная вэртыкальная кампазыцыя ствараецца выцягнутымі прапорцыямі 2 вежаў зь фігурнымі ківорыямі, 2-ярусным шчытом паміж імі і высокімі аркавымі праёмамі і нішамі. Бакавыя фасады аздабляюцца падвойнымі пілястрамі ў прасьценках аркавым аконных праёмаў. Гарызантальная расшыўка цокальнай часткі падкрэсьлівае вэртыкальны рух увагнута-пукатай фасаднай роўніцы. Яруснасьць падкрэсьліваюць разьвітыя тонкапрафіляваныя карнізныя пасы, архітэктурную плястыку ствараюць прафіляваныя цягі, ліштвы, вязкі пілястраў, фігурныя завяршэньні вежаў і франтона. З бакоў прэзьбітэрыюму разьмяшчаюцца нізкія сымэтрычныя аб’ёмы закрысьціяў.

Унутраная прастора перакрываецца цыліндрычнымі скляпеньнямі з распалубкамі і падзяляецца сыстэмай пілястраў і злучаных падпружных арак на дзьве часткі. Над нартэксам месьцяцца хоры з плястычным хвалістым абрысам агароджы. Алтары аздабляліся абразамі мастака С. Чаховіча і яго вучняў.

Галерэя

Гістарычная графіка

Старая графіка
1824 г.
1824 г.
Н. Орда, 1875—1877 гг.

Гістарычныя здымкі

Старыя здымкі
да 1939 г.
да 1939 г.
да 1939 г.

Сучасныя здымкі

Сучасны стан
Агульны выгляд
Касьцёл, фрагмэнт
Плябанія і касьцёл

Крыніцы

^ Габрусь Т. Варнянскі Георгіеўскі касцёл // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2010 Т. 3. С. 102.
^ Кулагін А. Варнянскі архітэктурны ансамбль // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 105.

Літаратура

Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак А — Я. — 690 с. — ISBN 978-985-11-0487-7

Вонкавыя спасылкі

Касьцёл Сьвятога Юрыя ў Варнянах, Radzima.org

[1] Габрусь Т. Варнянскі Георгіеўскі касцёл // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2010 Т. 3. С. 102.

[2] Кулагін А. Варнянскі архітэктурны ансамбль // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 105.

[1]

[2]