Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў (Івянец)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў
Краіна	Беларусь
Мястэчка	Івянец
Каардынаты	53°53′28.39″ пн. ш. 26°44′14.25″ у. д. / 53.8912194° пн. ш. 26.7372917° у. д. / 53.8912194; 26.7372917Каардынаты: 53°53′28.39″ пн. ш. 26°44′14.25″ у. д. / 53.8912194° пн. ш. 26.7372917° у. д. / 53.8912194; 26.7372917
Канфэсія	каталіцтва
Эпархія	Менска-Магілёўская архідыяцэзія
Архітэктурны стыль	віленскае барока
Заснавальнік	Тэадор Антоні Ваньковіч
Дата заснаваньня	XVII ст.
Статус	Ахоўная зона
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў на Вікісховішчы

Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Івянцы. Знаходзіцца ў цэнтры мястэчка, на рагу гістарычных Віленскай і Закляштарнай вуліцаў^[a], на правым беразе ракі Волмы. Твор архітэктуры віленскага барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Комплекс складаецца з касьцёла, кляштарнага корпуса і мура з брамай. У наш час касьцёл і кляштар дзеюць.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

27 студзеня 1702 году стольнік менскі Тэадор Антоні Ваньковіч запрасіў у Івянец манахаў-францішканаў (фундуш пацьвярджаўся Галоўным Літоўскім Трыбуналам 19 лістапада 1704 году). Неўзабаве на ахвяраваныя сродкі ў мястэчку збудавалі драўляныя касьцёл і кляштар.

У 1740 годзе побач з драўляным пачалося будаваньне мураванага касьцёла. Будоўля фінансавалася пляменьнікам фундатара Ўладзіславам Тадэвушам Ваньковічам і мясцовымі мяшчанамі-дабрачынцамі. Бакавы алтар у гонар Маці Божай Чанстахоўскай асьвяцілі ў 1757 годзе, яшчэ тры (зь пяці) алтары — у 1769 годзе.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па другім падзеле Рэчы Паспалітай (1793 год), калі Івянец апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1832 годзе расейскія ўлады ліквідавалі кляштар. У 1856—1860 гадох праводзіліся рэстаўрацыйныя працы пад кіраўніцтвам архітэктара В. Бяляўскага і мастака Я. Кураткевіча^[1].

Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у 1868 годзе расейскія ўлады гвалтоўна перарабілі касьцёл пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы). У 1880—1885 гадох над вежамі касьцёла паставілі купалы-цыбуліны. У 1915 годзе ў кляштарным корпусе разьмясьціўся манастыр Урадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы).

Найноўшы час

У 1920 годзе ўлады міжваеннай Польскай Рэспублікі вярнулі касьцёл рыма-каталікам. 3 траўня 1939 годзе зноў пачаў дзеяць францішканскі кляштар. Па Другой сусьветнай вайне савецкія ўлады зачынілі касьцёл і разьмясьцілі ў ім вытворчыя памяшчаньні.

У канцы 1980-х гадоў у будынках праводзіліся рэстаўрацыйныя працы. У 1992 годзе касьцёл перадалі рыма-каталікам, у 1994 годзе — кляштарны корпус. У 2003 годзе пачалася комплексная рэстаўрацыя помніка.

Архітэктура

Касьцёл

Касьцёл — 1-нэфавая базыліка з прастакутнай апсыдай прэзьбітэрыюму, якая мае аб’ёмна-прасторавую структуру ў выглядзе лацінскага крыжа. Над галоўным фасадам узвышаюцца ажурныя 5-ярусныя вежы, паміж якімі разьмяшчаецца атыкавы франтон, аздоблены валютамі з «грабеньчыкамі» і дэкаратыўнымі вазамі-пінаклямі. Франтону галоўнага фасаду адпавядаюць фігурныя франтоны над алтаром і рамёнамі трансэпта.

Унутраная прастора перакрываецца крыжовым скляпеньнем на адзінкавых падпружных арках. Стылявы акцэнт у афармленьні інтэр’еру ўносіць хвалісты парапэт, разьмешчаны на 2 слупах пры ўваходзе, а ў канцы залі — 3 стукавыя алтары з шматлікімі калёнамі, архітэктурнай і дэкаратыўнай плястыкай.

Кляштар

Кляштарны корпус — 2-павярховы (часткова 3-павярховы^[2]) Г-падобны ў пляне будынак. Сьцены падзяляюцца лучковымі аконнымі праёмамі ў простых ліштвах і шырокімі пілястрамі ў прасьценках. Манаскія кельлі аб’ядноўваюцца скляпеністай галерэяй.

Галерэя

Гістарычныя здымкі

Старыя здымкі
каля 1900 г.
да 1918 г.
1918 г.
1918 г.

да 1939 г.
да 1939 г.
да 1939 г.
да 1939 г.

Сучасныя здымкі

Сучасны стан
Галоўны фасад
Бакавы фасад
Апсыда
Алтар

Хоры
Кляштарны корпус
Брама
Мур зь вежай

Заўвагі

^ Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Пушкіна, 1

Крыніцы

^ Трэпет Л. Івянецкі касцёл і кляштар францысканцаў // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 227.
^ Трэпет Л. Івянецкі кляштар францысканцаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2010 Т. 3. С. 238.

Літаратура

Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак А — Я. — 690 с. — ISBN 978-985-11-0487-7
Габрусь Т. Мураваныя харалы: Сакральная архітэктура беларускага барока. — Менск: «Ураджай», 2001. — 287 с.: іл. ISBN 985-04-0499-X.

Вонкавыя спасылкі

Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў у Івянцы, Radzima.org

[1] Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Пушкіна, 1

[2] Трэпет Л. Івянецкі касцёл і кляштар францысканцаў // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 227.

[3] Трэпет Л. Івянецкі кляштар францысканцаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2010 Т. 3. С. 238.

[a]

[1]

[2]