Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў (Івянец)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў
Краіна	Беларусь
Мястэчка	Івянец
Каардынаты	53°53′28.39″ пн. ш. 26°44′14.25″ у. д. / 53.8912194° пн. ш. 26.7372917° у. д. / 53.8912194; 26.7372917Каардынаты: 53°53′28.39″ пн. ш. 26°44′14.25″ у. д. / 53.8912194° пн. ш. 26.7372917° у. д. / 53.8912194; 26.7372917
Канфэсія	каталіцтва
Эпархія	Менска-Магілёўская архідыяцэзія
Архітэктурны стыль	віленскае барока
Заснавальнік	Тэадор Антоні Ваньковіч
Дата заснаваньня	XVII ст.
Статус	Ахоўная зона
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў на Вікісховішчы

Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў — помнік архітэктуры XVIII ст. у Івянцы. Знаходзіцца ў цэнтры мястэчка, на рагу гістарычных Віленскай і Закляштарнай вуліцаў^[a], на правым беразе ракі Волмы. Твор архітэктуры віленскага барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Комплекс складаецца з касьцёла, кляштарнага корпуса і мура з брамай. У наш час касьцёл і кляштар дзейнічаюць.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікае Княства Літоўскае[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

27 студзеня 1702 году стольнік менскі Тэадор Антоні Ваньковіч запрасіў у Івянец манахаў-францішканаў (фундуш пацьвярджаўся Галоўным Літоўскім Трыбуналам 19 лістапада 1704 году). Неўзабаве на ахвяраваныя сродкі ў мястэчку збудавалі драўляныя касьцёл і кляштар.

У 1740 годзе побач з драўляным пачалося будаваньне мураванага касьцёла. Будоўля фінансавалася пляменьнікам фундатара Ўладзіславам Тадэвушам Ваньковічам і мясцовымі мяшчанамі-дабрачынцамі. Бакавы алтар у гонар Маці Божай Чанстахоўскай асьвяцілі ў 1757 годзе, яшчэ тры (зь пяці) алтары — у 1769 годзе.

Пад уладай Расейскай імпэрыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Па другім падзеле Рэчы Паспалітай (1793 год), калі Івянец апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзейнічаць. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1832 годзе расейскія ўлады ліквідавалі кляштар. У 1856—1860 гадох праводзіліся рэстаўрацыйныя працы пад кіраўніцтвам архітэктара В. Бяляўскага і мастака Я. Кураткевіча^[1].

Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у 1868 годзе расейскія ўлады гвалтоўна перарабілі касьцёл пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы). У 1880—1885 гадох над вежамі касьцёла паставілі купалы-цыбуліны. У 1915 годзе ў кляштарным корпусе разьмясьціўся манастыр Урадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы).

Найноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 1920 годзе ўлады міжваеннай Польскай Рэспублікі вярнулі касьцёл рыма-каталікам. 3 траўня 1939 годзе зноў пачаў дзейнічаць францішканскі кляштар. Па Другой сусьветнай вайне савецкія ўлады зачынілі касьцёл і разьмясьцілі ў ім вытворчыя памяшчаньні.

У канцы 1980-х гадоў у будынках праводзіліся рэстаўрацыйныя працы. У 1992 годзе касьцёл перадалі рыма-каталікам, у 1994 годзе — кляштарны корпус. У 2003 годзе пачалася комплексная рэстаўрацыя помніка.

Архітэктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Касьцёл[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Касьцёл — 1-нэфавая базыліка з прастакутнай апсыдай прэзьбітэрыюму, якая мае аб’ёмна-прасторавую структуру ў выглядзе лацінскага крыжа. Над галоўным фасадам узвышаюцца ажурныя 5-ярусныя вежы, паміж якімі разьмяшчаецца атыкавы франтон, аздоблены валютамі з «грабеньчыкамі» і дэкаратыўнымі вазамі-пінаклямі. Франтону галоўнага фасаду адпавядаюць фігурныя франтоны над алтаром і рамёнамі трансэпта.

Унутраная прастора перакрываецца крыжовым скляпеньнем на адзінкавых падпружных арках. Стылявы акцэнт у афармленьні інтэр’еру ўносіць хвалісты парапэт, разьмешчаны на 2 слупах пры ўваходзе, а ў канцы залі — 3 стукавыя алтары з шматлікімі калёнамі, архітэктурнай і дэкаратыўнай плястыкай.

Кляштар[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Кляштарны корпус — 2-павярховы (часткова 3-павярховы^[2]) Г-падобны ў пляне будынак. Сьцены падзяляюцца лучковымі аконнымі праёмамі ў простых ліштвах і шырокімі пілястрамі ў прасьценках. Манаскія кельлі аб’ядноўваюцца скляпеністай галерэяй.

Галерэя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Гістарычныя здымкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Старыя здымкі
каля 1900 г.
да 1918 г.
1918 г.
1918 г.

да 1939 г.
да 1939 г.
да 1939 г.
да 1939 г.

Сучасныя здымкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сучасны стан
Галоўны фасад
Бакавы фасад
Апсыда
Алтар

Хоры
Кляштарны корпус
Брама
Мур зь вежай

Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Пушкіна, 1

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ Трэпет Л. Івянецкі касцёл і кляштар францысканцаў // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 227.
^ Трэпет Л. Івянецкі кляштар францысканцаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2010 Т. 3. С. 238.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак А — Я. — 690 с. — ISBN 978-985-11-0487-7
Габрусь Т. Мураваныя харалы: Сакральная архітэктура беларускага барока. — Менск: «Ураджай», 2001. — 287 с.: іл. ISBN 985-04-0499-X.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў у Івянцы, Radzima.org

[1] Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Пушкіна, 1

[2] Трэпет Л. Івянецкі касцёл і кляштар францысканцаў // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 227.

[3] Трэпет Л. Івянецкі кляштар францысканцаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2010 Т. 3. С. 238.

[a]

[1]

[2]