Касьцёл Апекі Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар трынітарыяў (Віцебск)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Апекі Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар трынітарыяў
Касьцёл Апекі Найсьвяцейшай Панны Марыі, аўтэнтычны выгляд
Краіна	Беларусь
Места	Віцебск
Каардынаты	55°11′16.54″ пн. ш. 30°12′20.38″ у. д. / 55.1879278° пн. ш. 30.2056611° у. д. / 55.1879278; 30.2056611Каардынаты: 55°11′16.54″ пн. ш. 30°12′20.38″ у. д. / 55.1879278° пн. ш. 30.2056611° у. д. / 55.1879278; 30.2056611
Канфэсія	Беларускі экзархат
Эпархія	Віцебская і Аршанская япархія^[d]
Архітэктурны стыль	клясыцыстычная архітэктура^[d]
Дата заснаваньня	XVIII ст.
Статус	Ахоўная зона
Сайт	vitprav.by/2407.html
Касьцёл Апекі Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар трынітарыяў на мапе Беларусі Касьцёл Апекі Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар трынітарыяў
Касьцёл Апекі Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар трынітарыяў на Вікісховішчы

Касьцёл Апекі Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар трынітарыяў — помнік архітэктуры пачатку XIX стагодзьдзя ў Віцебску. Знаходзіцца на гістарычнай Трынітарскай вуліцы^[a]. У другой палове XIX ст. улады Расейскай імпэрыі гвалтоўна перарабілі касьцёл пад царкву Маскоўскага патрыярхату. Твор архітэктуры клясыцызму, мастацкае аблічча якога пацярпела ў выніку маскоўскай перабудовы. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Комплекс Віцебскага трынітарскага кляштару складаецца з касьцёла і кляштарнага корпуса (далучаецца да ўсходняга боку касьцёла). У наш час у будынку касьцёла дзее царква Покрыва Багародзіцы Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату, катэдральны сабор Віцебскай і Аршанскай япархіі, у кляштарным корпусе — прыходзкі дом і прыпісная царква Афанасія Берасьцейскага.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У 1758 годзе ў Віцебску з фундацыі харунжага Мікалая Рэвута пачалося будаваньня кляштару трынітарыяў. У 1760 годзе драўляны касьцёл урачыста асьвяцілі пад тытулам Апекі Найсьвяцейшай Панны Марыі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Віцебск апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. У 1806 годзе збудавалі мураваны кляштарны корпус, у 1814 годзе^[1] — мураваны касьцёл. У 1807—1809 гадох пры кляштары дзеяла школа.

Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1847 годзе расейскія ўлады ліквідавалі кляштар і гвалтоўна зачынілі касьцёл, а ў 1858—1862 гадох — перабудавалі касьцёл пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы).

Найноўшы час

У 1930-я гады савецкія ўлады зачынілі царкву. У Другую сусьветную вайну яна зноў пачала дзеяць. У гэты час сюды з створанага бальшавікамі музэю атэізму перанесьлі мошчы Сьвятой Эўфрасіньні Полацкай (у 1943 годзе іх перавезьлі ў полацкі Спаса-Эўфрасіньнеўскі манастыр). Помнік пацярпеў ад ваенных дзеяньняў у 1944 годзе.

У 1986 годзе мескія ўлады пастанавілі аднавіць помнік. У 1989 годзе будынак перадалі Маскоўскаму патрыярхату. У 1992 годзе скончылася рэканструкцыя, у выніку якой будынку вярнулі аблічча па маскоўскай перабудове. Пазьней купалы-цыбуліны пазалацілі, а ў нішах зрабілі росьпісы, што не адпавядае нават даваеннаму стану помніка.

Архітэктура

Касьцёл

Касьцёл — 2-вежавая 3-нэфавая базыліка з паўкруглай апсыдай. Над галоўнымм фасадам узвышаліся вежы, накрытыя шатровымі дахамі, з трыкутным франтонам паміж імі.

Па маскоўскай перабудове над дахам збудавалі барабан з купалам-цыбулінай, такія купалы ж паставілі над вежамі. Зьмянілася фома франтона.

Кляштарны корпус

Кляштарны корпус — прастакутны ў пляне будынак пад 2-схільным дахам з трыма аформленымі плястычнымі надбудовамі — слыхавымі лучковымі аконнымі праёмамі на кожным схіле. Роўнічныя фасады падзяляюцца лучковымі аконнымі праёмамі ў плястычных ліштвах.