Язэп Найдзюк

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Найдзюк.
Язэп Найдзюк
«Язэп Найдзюк. Дзеяч нацыянальна-дэмакратычнага Адраджэння ў Заходняй Беларусі. Выдавец, гісторык». 1996. ДВП, алей. 40х30 см. Мастак Анатоль Крывенка.
Род дзейнасьці выдавец
Дата нараджэньня 15 траўня 1909
Месца нараджэньня вёска Бойдаты, Ваўкавыскі павет, Гарадзенская губэрня, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці 13 лютага 1984 (74 гады)
Месца сьмерці Інаўроцлаў, Быдгашцкае ваяводзтва, Польская Народная Рэспубліка
Месца вучобы
Занятак выдавец
Месца працы
Жонка Жанаты
Дзеці Некалькі

Язэ́п Найдзюк (пс. Бойдацкі, Цыпрыяновіч, Станіслаў[1], Юзаф Аляксандровіч; 12 ці 15 траўня 1909, в. Бойдаты[2] ці Рэпля[3], цяпер Ваўкавыскі раён, Беларусь — 13 лютага 1984, Інаўроцлаў, Польшча) — беларускі грамадзкі і культурны дзяяч, рэдактар, гісторык.

У Заходняй Беларусі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вучыўся ў сярэдняй школе ў Бойдатах і Вярэйках Ваўкавыскага павету. Па сканчэньні школы ў 1923 годзе паступіў у Ваўкавыскую настаўніцкую семінарыю, аднак зь фінансавых прычын быў вымушаны перапыніць навучаньне.

З дапамогаю крэўнага Фабіяна Ярэміча з 1926 году працаваў у Беларускай друкарні імя Ф. Скарыны ў Вільні, быў яе дырэктарам. Апекаваўся кнігарняй «Пагоня». Рэдагаваў часопіс «Шлях моладзі» (1929—1939). Належаў да БХД. Ладзіў культурныя і рэлігійныя імпрэзы.

Другая сусьветная вайна[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Арыштаваны польскімі ўладамі ў з пачаткам вайны ў верасьні 1939 году і зьняволены ў лягеры Картуз-Бяроза. Вызвалены пасьля падыходу савецкіх войск.

Вярнуўся ў Вільню. Працягваючы працу ў беларускіх арганізацыях пасьля перадачы Вільні Летуве. Аўтар папулярнага нарысу гісторыі Беларусі «Беларусь учора і сягоньня» (1940, лацінкай). У весну 1941 году беларуская друканя была зачынена.

Пасьля нападу фашыстаў на СССР, у восень 1941 году пераехаў у Менск. Працаваў у «Выдавецтве падручнікаў і літаратуры для моладзі ў Менску», школьным інспэктарам, быў сябрам Цэнтральнай рады Беларускай народнай самапомачы. Заняўся выдавецтвам часопіса «Беларуская школа».

У 1943 годзе пісаў ў менскай газэце; «У гэтых варунках кожная новая беларуская кніга цешыць толькі сваім фактам зьяўленьня»[4]. За годы акупацыі яго выдавецтва здолела выдаць 24 беларускія кнігі.

У 1943 годзе (на вокладцы 1944 год) выдаў у Менску падручнік па гісторыі «Беларусь учора і сяньня» кірыліцай. Выданьне кнігі выйшла пад рэдакцыяй І. Сівіцы, польскага немца, працаўніка аддзелу культуры і палітыкі генэральнага камісара Беларусі. Сівіца паправіў тэкст падручніка ў кірунку, які адпавядаў нямецкай палітыцы ў Генеральнай акрузе Беларусь. Да гэтага часткі кнігі друкаваліся ў газэце «Голас вёскі».

У Народнай Польшчы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Эксьлібрыс Язэпа Найдзюка, які пасьля вайны жыў у Польшчы пад прозьвішчам Юзэф Александровіч.

Летам 1944 году выехаў у Нямеччыну, пакінуўшы жонку і дзяцей на Беларусі. Па вайне таемна пераехаў у Польшчу. Спыніўся ў горадзе Інаўроцлаў, дзе працаваў дырэктарам Куяўскай друкарні, якую пабудаваў у пачатку 1970-х, быў вядомым у горадзе адмыслоўцам-паліграфістам. Займаўся мясцовым краязнаўствам[5]. Пакінуў дзёньнік і рукапіс «Paznavajma historyju biełaruskaha narodu» па гісторыі Беларусі, напісаную ў 1960-х і выдадзеная ў 2010 годзе ў Беластоку[6]. Сувязь зь беларускім рухам падтрымліваў праз свайго брата Чэслава Найдзюка, які жыў у ЗША. Вёў ліставаньне з Л. Геніюш[7], Ю. Туронкам, Казімірам Грынкевічам і інш.

Пра тое, хто ён на самой справе польская служба бясьпекі выявіла толькі ў 1963 годзе, на той час ужо не чапала[8].

На 20-я ўгодкі (14 лютага 2004) сьмерці грамадзкасьць Інаўроцлава ўшанавала яго памяць адкрыцьцём памятнай шыльды на друкарні, імшой у касьцеле сьв. Юзафа, навукова-папулярнай сэсіяй («'Józef Aleksandrowicz — Jazep Najdziuk (1909—1984). Osoba i dzieło'») і выставай прысьвечанай Язэпу Найдзюку (Юзэфу Александровічу). На мерапрыемствах прысутнічалі: генэральны консул Рэспублікі Беларусь у Гданьску Міхаіл Аляксейчык, прадстаўнік беларусаў у Польшчы, знаёмы зь Я. Найдзюком — Сакрат Яновіч, таксама знаёмы зь Я. Найдзюком прафэсар Мікола Давідзюк з Лодзі, прадстаўніца беларусаў Вільні Людвіка Кардзіс-Вітушкава, дочкі Я. Найдзюка — Луцыя Харытон з унукам Андрэем зь Вільні і Люцына Александровіч-Пендіхова з сынам Марцінам зь Беластока, а таксама Алег Латышонак, Юры Туронак, Зьміцер Бартосік і іншыя[9].

У 2006 годзе на доме, дзе жыў Найдзюк, была таксама ўсталяваня памятная шыльда[10].

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Лявон Юрэвіч. Слоўнічак псэўдонімаў і крыптонімаў // Беларус : газэта. — Верасень 2003. — № 488. — ISSN 1054-9455.
  2. ^ Вайсковае пасьведчаньне 1934, Czasopis 2/2004
  3. ^ Энцыкляпэдыя Гісторыі Беларусі 5т.
  4. ^ Wspołczesny Skaryna, Юры Туронак, Czasopis 2-2004
  5. ^ Яна Запольская. У межах беларускіх чацьвяргоў пагутарым пра Язэпа Найдзюка // Радыё «Рацыя», 24 сакавіка 2011 г. Праверана 25 студзеня 2014 г.
  6. ^ Зьміцер Косьцін. Пабачыла сьвет кніга Язэпа Найдзюка па гісторыі Беларусі // Радыё «Рацыя», 9 кастрычніка 2010 г. Праверана 25 студзеня 2014 г.
  7. ^ Ларыса Геніюш. Думаю, што я з каменьня ці з жалеза (часткі: 1; 2) // Дзеяслоў : часопіс. — Ліпень, верасень 2010. — № 4 (47); 5 (48). — С. 282-294; 212-233. — ISSN 1054-9455.
  8. ^ Польскі этап, Алена Казлоўская, Czasopis 2-2004
  9. ^ Алена Глагоўская. Ушанаваньні ў Інаўроцлаве // Czasopis : часопіс. — 2004. — № 3. — С. 19-21. — ISSN 1230-1876.
  10. ^ Аляксей Дзікавіцкі. У Польшчы ўшанавалі памяць Язэпа Найдзюка // Радыё «Свабода», 19 траўня 2007 г. Праверана 25 студзеня 2014 г.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Язэп_Найдзюк&oldid=2246833»