Цю Цзынь
Цю Цзынь (кіт. 秋瑾; 8 лістапада 1875, Сямэнь, правінцыя Фуцзянь, Імпэрыя Цын ― 15 ліпеня 1907, Шаасін, правінцыя Чжэцзян, Імпэрыя Цын) ― кітайская паэтка, настаўніца, фэміністка, рэвалюцыянэрка, журналістка дынастыі Цын.
| Цю Цзынь | |
| кіт. 秋瑾 | |
 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Імя пры нараджэньні | Цю Цзынь |
| Псэўданімы | Варагіня мужчынаў |
| Нарадзілася | 8 лістапада 1875 Сямэнь, правінцыя Фуцзянь, Імпэрыя Цын |
| Памерла | 15 ліпеня 1907 Шаасін, правінцыя Чжэцзян, Імпэрыя Цын |
| Пахаваная | Шаасін, правінцыя Чжэцзян, Імпэрыя Цын |
| Сужэнец | Wang Tingjun[d][1] |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | Паэтка, пісьменьніца, настаўніца, журналістка, фэміністка, рэвалюцыянэрка |
| Мова | Кітайская |
| Значныя творы | Камень Цзіньвэй |
Жыцьцяпіс
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Нарадзілася 8 лістапада 1875 году ў месьце Сямэнь (правінцыя Фуцзянь). Бацька Цю Сінхоў, мясцовы судзьдзя, заахвочваў дзяўчынку да вучобы, у прыватнасьці да вывучэння клясычнай кітайскай літаратуры. Адначасова яна знаёмілася з заходняй культурай. Рана пачала насіць мужчынскае адзеньне, авалодала баявым майстэрствам. У 1886 годзе сям'я пераехала ў Тайбэй (Тайвань)[2].
У 1896 годзе выйшла замуж і пераехала з мужам у места Сянтан (правінцыя Хунань)[3].
У 1902 годзе пераехалі ў Пэкін, дзе муж атрымаў дзяржаўную пасаду[4].
У 1904 годзе Цю Цзынь адправілася вучыцца ў Японію. Там яна зьбліжаецца з рэвалюцыйнымі групамі сярод кітайскіх студэнтаў. Акрамя таго, наладжвае сяброўскія адносіны з Сунь Ятсэнам. Цю Цзынь вырашае ўступіць у барацьбу за зьвяржэнне дынастыі Цын[5].
Пасьля вяртаньня ў Кітай у 1905 годзе Цю Цзынь пасялілася ў Шанхаі. Заснавала школу Датун для дзяўчынак. Адначасова вядзе антыманьчжурскую прапаганду[6].
6 ліпеня 1907 году ейны стрыечны брат Сюй Сілінь забіў губэрнатара правінцыі Аньхой. Праз некалькі дзён Цю была арыштаваная, абвінавачаная ва ўдзеле ў падрыхтоўцы антыўрадавага паўстаньня і публічна абезгалоўленая ў цэнтры Шаасін. Пасьля сьмерці яна стала адным з сымбаляў рэспубліканскага руху[7].
Пахаваная ля возера Сіху ў Ханчжоў[8].
Дзейнасьць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Яна стварала вершы рознага характару: ад тонкіх твораў на традыцыйныя матывы да простых, якія заклікаюць да барацьбы і дзеяньня. Яна рэдагавала «Часопіс кітайскіх жанчынаў» (中國 女 報, Zhongguo Nübao), першае кітайскае пэрыядычнае выданьне фэмінісцкага характару[9].
Выступала супраць бінтаваньня ног і раньніх дамоўных шлюбаў для жанчынаў. Падчас навучаньня ў Японіі ўзяла сабе мянушку «варагіня мужчынаў». Яна была вядомая як красамоўная прамоўца, якая выступала за правы жанчынаў (свабода ўступленьня ў шлюб, свабода адукацыі і адмена ганебнай практыкі бінтаваньня ног)[10].
Паколькі Цю Цзынь у асноўным памятаюць на Захадзе як рэвалюцыянэрку і фэміністку, ейныя вершы і эсэ часта забываюць (хоць з-за ейнай раньняй сьмерці іх мала). Ейныя творы адлюстроўваюць выключную адукацыю ў галіне клясычнай літаратуры, і яна піша традыцыйную паэзію (шы і цы). Цю піша вершы з шырокім спэктрам метафараў і алюзіяў, якія зьмешваюць клясычную міталёгію з рэвалюцыйнай рыторыкай[11].
Пры жыцьці друкаваўся ейны раман «Камень Цзінвэй», асновай якога стала кітайская легенда пра Нюй-ва, дачку імпэратара Янь-дзі[12].
Памяць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Цю была пасьмяротна ўвекавечаная ў народнай сьвядомасці і літаратуры Кітайскай Рэспублікі. У Шаасіне, дзе яны жыла і былая экзэкутаваная, знаходзіцца Музэй Цю Цзынь (紹興秋瑾故居)[13].
Кітаязнаўца Ху Ін, прафэсар катэдры ўсходнеазіяцкіх моваў і літаратуры Каліфарнійскага ўнівэрсытэту ў Ірвіне, апублікаваў у 2016 годзе манаграфію пра Цю Цзынь «Пахаваньне восені», у якой дасьледуецца сяброўства Цю Цзынь зь ейнымі сёстрамі па прысязе Ў Чжыін і Сюй Цзыхуа і, у якой зьмешчаная ейная творчасьць у больш шырокім грамадзка-палітычным і літаратурным кантэксьце таго часу[14].
У 2011 годзе быў зьняты фільм, які распавядае пра ейнае жыцьцё ― «Рыцарка Люстранага возера» (The Woman Knight of Mirror Lake), 2011[15].
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ China Biographical Database (анг.)
- ^ Françoise d'Eaubonne (1920-2005) L'Éventail de fer ou la Vie de Qiu Jin éditeur J.-C. Simoën, 1977.
- ^ Lily Xiao Hong Lee, A. D. Stefanowska: Biographical Dictionary of Chinese Women. T. 1. Armonk, New York: M. E. Sharpe, 1998, p. 175.
- ^ Lily Xiao Hong Lee, A. D. Stefanowska: Biographical Dictionary of Chinese Women. T. 1. Armonk, New York: M. E. Sharpe, 1998, p. 175.
- ^ Erika A. Kuhlman: A to Z of Women in World History. New York: Infobase Publishing, 2002, p. 51.
- ^ Erika A. Kuhlman: A to Z of Women in World History. New York: Infobase Publishing, 2002, p. 51.
- ^ Laure de Shazer, Marie (17 August 2016). Qiu Jin, Chinese Joan of Arc.
- ^ Qin, Amy (8 March 2018). "Qiu Jin, Beheaded by Imperial Forces, Was 'China's Joan of Arc'". The New York Times.
- ^ Anne Kerlan, «Qiu Jin, la révolutionnaire «ennemie des hommes»», Libération.fr, 11 octobre 2018, https://www.liberation.fr/debats/2018/10/10/qiu-jin-la-revolutionnaire-ennemie-des-hommes_1684547/
- ^ Françoise d'Eaubonne (1920-2005) L'Éventail de fer ou la Vie de Qiu Jin éditeur J.-C. Simoën, 1977.
- ^ Suzanne Bernard, Qiu Jin, féministe, poète et révolutionnaire, Pantin, le Temps des cerises, 2006, https://web.archive.org/web/20220831185010/https://www.letempsdescerises.net/?product=qiu-jin
- ^ Yan Haiping: Chinese Women Writers and the Feminist Imagination, 1905-1948. New York: Routledge, 2006, p. 33.
- ^ Kang-i Sun Chang, Haun Saussy: Women Writers of Traditional China: An Anthology of Poetry and Criticism. Stanford, California: Stanford University Press, 1999, p. 658.
- ^ Ying, Hu (2016). Burying Autumn: Poetry, Friendship, and Loss.
- ^ IMDb.com, https://www.imdb.com/title/tt1993428/