Усебеларускі зьезд Саветаў
Каардынаты: 53°53′45″ пн. ш. 27°32′42″ у. д. / 53.89583° пн. ш. 27.545° у. д.
| Усебеларускі зьезд Саветаў | |
| Абрэвіятура | УБЗС |
|---|---|
| Папярэднік | Зьезд Саветаў Заходняй вобласьці |
| Наступнік | Вярхоўны Савет БССР |
| Дата ўтварэньня | 2 лютага 1919 (105 гадоў таму) |
| Дата спыненьня існаваньня | 19 лютага 1937 (87 гадоў таму) |
| Тып | заканадаўчая |
| Юрыдычны статус | дзяржаўная ўстанова |
| Мэта | кіраваньне палітыкай і народнай гаспадаркай |
| Штаб-кватэра | Дом ураду (Менск) |
| Месцазнаходжаньне | Менск |
| Дзейнічае ў рэгіёнах | Беларуская ССР |
| Афіцыйныя мовы | беларуская |
| Асноўныя асобы | Аляксандар Чарвякоў |
| Зьвязаныя кампаніі | Цэнтральны выканаўчы камітэт БССР, Савет народных камісараў БССР |
| Колькасьць супрацоўнікаў | 843 дэлегаты (1936 год) |
| Колішняя назва | Зьезд Саветаў Беларусі (да 11 красавіка 1927 г.) |
Усебелару́скі зьезд Саве́таў — вярхоўны дзяржаўны орган заканадаўчай улады Беларускай ССР у 1919—1937 гадах.
Склікаўся Цэнтральным выканаўчым камітэтам БССР (ЦВК), склад якога выбіраў. Кіраваў зьнешняй і ўнутранай палітыкай. Зацьвярджаў і дапаўняў Канстытуцыю. Усталёўваў дзяржаўныя межы і адміністрацыйны падзел. Ухваляў пляны разьвіцьця народнай гаспадаркі і бюджэт. Наглядаў за працай ЦВК, Савету народных камісараў і народных камісарыятаў БССР. Агулам адбылося 12 Усебеларускіх зьездаў Саветаў[1].
Утварэньне і паўнамоцтвы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]3 лютага 1919 году 1-ы Ўсебеларускі зьезд Саветаў зацьвердзіў Канстытуцыю ССРБ, у 6-м артыкуле якой абвяшчалася, што «вярхоўная ўлада ў Сацыялістычнай Савецкай Рэспубліцы Беларусі належыць зьезду Саветаў Беларусі». Канстытуцыя ССРБ зьмяшчала 2-і разьдзел «Канструкцыя савецкай улады» аб зьезьдзе Саветаў рабочых, сялянскіх і чырвонаармейскіх дэпутатаў Беларусі, які налічваў 6 артыкулаў (17—22). Паводле 18-га артыкула, «Зьезд Саветаў Беларусі склікаецца Цэнтральным выканаўчым камітэтам (ЦВКБ) не радзей за 2 разы ў год». Згодна з 20-м артыкулам «Зьезд Саветаў абірае ЦВКБ лікам ня больш за 50 чалавек». Пры гэтым у 21-м артыкуле прадугледжвалася, што «ЦВК Беларусі цалкам адказны перад зьездам Саветаў Беларусі». 17 сьнежня 1920 году 2-і Ўсебеларускі зьезд Саветаў ухваліў дапаўненьня да Канстытуцыі ССРБ, паводле якіх «Зьезд Саветаў Беларусі складаецца з прадстаўнікоў гарадзкіх Саветаў у разьліку 1 дэпутат ад 2000 выбарцаў і ад валасных і павятовых зьездаў у разьліку 1 дэпутат на 10 000 жыхароў». Пры гэтым «гарады, якія ня маюць Саветаў, або дзе паводле тэхнічных абставінаў нельга дакладна падлічыць лік выбарцаў, абіраюць, як ад зьездаў, то бок 1 дэлегат на 10 000 жыхароў. Зьезд Саветаў Беларусі склікаецца ЦВК Беларусі паводле яго справаздачы або на патрабаваньне Саветаў мясцовасьцяў, якія налічваюць 2/3 усяго насельніцтва»[2].
11 красавіка 1927 году 8-ы Ўсебеларускі зьезд Саветаў зацьвердзіў Асноўны закон Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі, у 5-м артыкуле якога згадавалася, што «ніякія органы, акрамя Ўсебелеарускага Зьезду Саветаў, ЦВК БССР, яго Прэзыдыюма і Савета народных камісараў, ня маюць права выдаваць заканадаўчыя акты агульнадзяржаўнай значнасьці на тэрыторыі БССР». Паводле 21-га артыкула, «за ўсімі грамадзянамі Беларускай ССР прызнаецца права вольнага карыстаньня роднай мовай на зьездах». Асноўны закон БССР зьмяшчаў 2-ю главу «Аб прадметах вядзеньня Ўсебеларускага Зьезду Саветаў і ЦВК БССР» у складзе 24 і 25 артыкулаў. Згодна з 24-м арыкулам «выключнаму вядзеньню Ўсебеларускага Зьезду Саветаў падлягае: а) усталяваньне, дапаўненьне і зьмяненьне асноўных пачаткаў Асноўнага Закону БССР і канчатковае зацьвярджэньне частковых зьмяненьняў у Канстытуцыі БССР, прынятых ЦВК БССР у пэрыяд між Усебеларускімі Зьездамі Саветаў; б) вырашэньне ў адпаведнасьці з Канстытуцыяй СССР пытаньняў аб зьмяненьні межаў БССР». У 25-м артыкуле згадвалася, што «вядзеньню Ўсебеларускага Зьезду Саветаў і ЦВК Саветаў БССР падлягаюць пытаньні агульнадзяржаўнай значнасьці, як-то:
- а) агульнае кіраваньне ўсёй палітыкай і народнай гаспадаркай БССР;
- б) адміністрацыйны падзел тэрыторыі БССР;
- в) усталяваньне ў адпаведнасьці з заканадаўствам СССР пляну ўсёй народнай гаспадаркі і асобных яе галінаў на тэрыторыі БССР;
- г) усталяваньне ў адпаведнасьці з Канстытуцыяй і заканадаўствам СССР дзяржаўных і мясцовых падаткаў, збораў і непадатковых даходаў, а таксама заключэньне зьнешніх і ўнутраных пазыкаў БССР;
- д) зацьвярджэньне кодэксаў законаў БССР у адпаведнасьці з Канстытуцыяй СССР;
- е) права агульнай і прыватнай амністыяў, а таксама права рэабілітацыі на тэрыторыі БССР, асобаў, асуджаных судовымі і адміністрацыйнымі органамі БССР;
- ж) скасаваньне пастановаў акруговых зьездаў саветаў, якія парушаюць гэтую Канстытуцыю або пастановы вярхоўных органаў БССР;
- з) вырашэньне ўсіх пытаньняў, не аднесеных паводле Канстытуцыі СССР да кампэтэнцыі Саюзу, якія Ўсебеларускі Зьезд Саветаў або ЦВК БССР прызнае падлеглым свайму вырашэньню»[3].
Асноўны закон БССР 1927 году таксама зьмяшчаў 3-ю главу «Аб Усебеларускім Зьезьдзе Саветаў» у складзе 5 артыкулаў (26—30). Паводле 26-га артыкула, «калі акруговы зьезд саветаў не папярэднічае Ўсебеларускага Зьезду Саветаў дэпутаты абіраюцца непасрэдна раённымі зьездамі саветаў». Згодна з 28-м артыкулам «Усебеларускі Зьезд Саветаў (УБЗС) склікаецца ЦВК БССР не радзей за 1 раз у 2 гады». У 29-м артыкуле прадугледжвалася, што «надзвычайны УБЗС склікаецца ЦВК БССР як на ўласны пачын, гэтак і на патрабаваньне саветаў або зьездаў саветаў мясцовасьцяў, якія налічваюць ня менш за 1/3 усяго насельніцтва БССР». Паводле 30-га артыкула, «УБЗС абірае прадстаўнікоў у Савет нацыянальнасьцяў ЦВК СССР». Згодна з 42-м артыкулам «Савет народных камісараў адказны перад УБЗС і ЦВК БССР»[3].
Гісторыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]13 сьнежня 1920 году пачаў працу 2-і Ўсебеларускі зьезд Саветаў рабочых, сялянскіх, батрацкіх і чырвонаармейскіх дэпутатаў. На Зьезьдзе зацьвердзілі дапаўненьні да Канстытуцыі ССРБ 1919 году і папярэднюю мірную дамову між Польшчай і Расейскай СФСР пра падзел Беларусі. Таксама Зьезд выказаўся за перавод дзяржаўных установаў на беларускую мову, што распачало беларусізацыю[4].
| № | Даты | Делегатаў (вырашальных) |
Пастановы |
|---|---|---|---|
| 1 | 2—3 лютага 1919 г. | 230 | Канстытуцыя ССРБ 1919 году |
| 2 | 13—17 сьнежня 1920 г. | ▼202 | Утвораны Савет народных камісараў БССР[5] |
| 3 | 10—16 сьнежня 1921 г. | ▼183 | Рэзалюцыя аб пашырэньні беларускай школы на вёсцы[6] |
| 4 | 14—18 сьнежня 1922 г. | ▲250 | Пастанова «Аб утварэньні СССР» і Канстытуцыя СССР[7] |
| 5 | 9—15 студзеня 1924 г. | ▼236 | Пастанова «Аб уступленьні БелССР у СССР» і праект Канстытуцыі СССР[8] |
| 6 | 13—16 сакавіка 1924 г. | ▲249 | Рэзалюцыя аб ліквідацыі непісьменнасьці і адмена сумяшчэньня пасады старшыні ЦВК і СНК[9] |
| 7 | 4—9 траўня 1925 г. | ▲525 | Ухвала беларусізацыі і дазвол найму ў вёсцы[10] |
| 8 | 5—12 красавіка 1927 г. | ▲676 | Далучэньне Гомельскага і Рэчыцкага паветаў, Канстытуцыя БССР 1927 году[11] |
| 9 | 8—15 траўня 1929 г. | ▼559 | Пастановы аб калектывізацыі сялянскіх гаспадарак і аб беларусізацыі Беларускай вайсковай акругі[12] |
| 10 | 20—28 лютага 1931 г. | ▲677 | Пастановы аб барацьбе з кулацтвам і аб культурнай рэвалюцыі[13] |
| 11 | 14—22 студзеня 1935 г. | ▲787 | Дзяржаўны плян разьвіцьця жывёлагадоўлі і абавязковасьць заканадаўства СССР[14] |
| 12 | 20—23 лістапада 1936 г., 15—19 лютага 1937 г. |
▲843 | Праект Канстытуцыі СССР 1936 году і Канстытуцыя БССР 1937 году[15] |
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ З'езд Саветаў БССР // Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі ў 6 тамах / гал.рэд. Генадзь Пашкоў, маст. Эдуард Жакевіч. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 1996. — Т. 3. Гімназіі — Кадэнцыя. — С. 440. — 527 с. — 10 000 ас. — ISBN 985-11-0141-2
- ^ Канстытуцыя 1919 году (рас.) // Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь, 2020 г. Праверана 14 сьнежня 2020 г.
- ^ а б Аляксандар Чарвякоў, Зьміцер Чарнушэвіч. Канстытуцыя 1927 году (рас.) // Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь, 2020 г. Праверана 14 сьнежня 2020 г.
- ^ Даты, падзеі, людзі // Зьвязда : газэта. — 13 сьнежня 2013. — № 235 (27600). — С. 8. — ISSN 1990-763x.
- ^ Другі Ўсебеларускі зьезд Саветаў // Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі ў 6 тамах / гал.рэд. Генадзь Пашкоў, маст. Эдуард Жакевіч. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 1996. — Т. 3. Гімназіі — Кадэнцыя. — С. 287-288. — 527 с.
- ^ Аляксандра Гесь, Соф’я Самуэль. Трэці Ўсебеларускі зьезд Саветаў // Беларуская энцыкляпэдыя ў 18 тамах / гал.рэд. Генадзь Пашкоў. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 2003. — Т. 16: Трыпалі — Хвіліна. — С. 17-18. — 576 с. — 10 000 ас. — ISBN ISBN 985-11-0263-6
- ^ Ігар Яцкевіч. Чацвёрты Ўсебеларускі з'езд Саветаў // Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі ў 6 тамах / гал.рэд. Генадзь Пашкоў, маст. Эдуард Жакевіч. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 2003. — Т. 6. Кн. 2: Усвея — Яшын; Дадатак. — С. 161-162. — 616 с. — 10 000 ас. — ISBN 985-11-0276-8
- ^ Соф’я Самуэль. Пяты Ўсебеларускі зьезд Саветаў // Беларуская энцыкляпэдыя ў 18 тамах / гал.рэд. Генадзь Пашкоў. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 2001. — Т. 13: Праміле — Рэлаксін. — С. 174-175. — 576 с. — 10 000 ас. — ISBN 985-11-0216-4
- ^ Ігар Яцкевіч. Шосты Ўсебеларускі з'езд Саветаў // Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі ў 6 тамах. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 2003. — Т. 6. Кн. 2: Усвея — Яшын; Дадатак. — С. 228. — 616 с.
- ^ Ігар Яцкевіч. Сёмы Ўсебеларускі з'езд Саветаў // Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі ў 6 тамах. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — С. 295-296. — 591 с. — 10 000 ас. — ISBN 985-11-0214-8
- ^ Міхаіл Касьцюк. Пяты Ўсебеларускі зьезд Саветаў // Беларуская энцыкляпэдыя ў 18 тамах. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 1997. — Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым. — С. 278. — 480 с. — 10 000 ас. — ISBN 985-11-0090-0
- ^ Міхась Касьцюк. Дзевяты Ўсебеларускі з'езд Саветаў // Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі ў 6 тамах. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 1996. — Т. 3. Гімназіі — Кадэнцыя. — С. 223. — 527 с.
- ^ Ігар Яцкевіч. Дзесяты Ўсебеларускі з'езд Саветаў // Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі ў 6 тамах. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 2003. — Т. 6. Кн. 2: Усвея — Яшын; Дадатак. — С. 377. — 616 с.
- ^ Міхаіл Касьцюк. Адзінаццаты Ўсебеларускі зьезд Саветаў // Беларуская энцыкляпэдыя ў 18 тамах. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 1996. — Т. 1: А — Аршын. — С. 108. — 552 с. — ISBN 985-11-0036-6
- ^ Міхась Касьцюк. Дванаццаты Ўсебеларускі зьезд Саветаў // Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі ў 6 тамах. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 1996. — Т. 3. Гімназіі — Кадэнцыя. — С. 214. — 527 с.
 |
Гэта — накід артыкула пра Беларусь. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго. |