Рыхард Рэці

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Рыхард Рэці
Richard Réti
RichardReti.jpg
КраінаЧэхаславаччына
Нарадзіўся 28 траўня 1889
Пэзінак
Памёр 6 чэрвеня 1929 (40 гадоў)
Прага
Званьнегросмайстар

Ры́хард Рэ́ці (па-славацку: Richard Réti; 28 траўня 1889, Пэзінак пад Браціславай — 6 чэрвеня 1929, Прага) — чэхаславацкі шахматыст, гросмайстар, шахматны кампазытар і тэарэтык, журналіст.

Жыцьцяпіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Рыхард Рэці нарадзіўся ў мястэчку Пэзінак непадалёк ад Прэсбургу, на тэрыторыі Аўстра-Вугоршчыны, якая пасьля Трыянонскае дамовы адышла да Чэхаславаччыны. Ягоны брат Рудольф (1885—1957) — музыказнаўца і піяніст.

Сярэднюю і вышэйшую адукацыю атрымаў у Вене, тамсама ў 1908 року дэбютаваў на міжнародным шахматным турніры, дзе выступіў няўдала, заняўшы апошняе месца, аднак у тым жа годзе пераканаўча выйграў Трэбіч-турнір. У 1909—1914 заваяваў шэраг прызавых месцаў на турнірах у Аббацыі, Вене, Будапэшце, Мангайме, а сапраўдны творчы росквіт Рэці надышоў па Першай сусьветнай вайне: з 1918 па 1929 ён узяў удзел у некалькіх дзясятках турніраў, у дзевяці зь якіх займаў першыя месцы. На першай у гісторыі шахматнай алімпіядзе ў 1927 року Рэці ачоліў каманду Чэхаславаччыны, якая заняла пятае месца.

Рэці вёў актыўную шахматна-прафэсійную дзейнасьць, удзельнічаў у турнірах і матчах, неаднакроць даваў сэансы адначасовае гульні (у тым ліку ўсьляпую — 7 лютага 1925 року ў Сан-Паўлу згуляў адначасна 29 партыяў, нягледзячы на дошку; +20 −2 =7), паставіўшы сусьветны рэкорд.

Ён таксама мае вялікі тэарэтычны ўнёсак, ёсьць адным з заснавальнікаў ідэяў гіпэрмадэрнізму, вынаходнік дэбюту Рэці (1. Вкf3 d5 2.с4). Значная ягоная спадчына ў галіне шахматнай кампазыцыі — шэраг твораў, сярод якіх вылучаецца знакаміты этюд, у якім быў скарыстаны манэўр, што атрымаў пасьля імя кампазытара і неаднаразова быў выкарыстаны эцюдыстамі наступных пакаленьняў.

У 40 гадоў Рэці захварэў на шкарлятыну ў цяжкай форме і сканаў. Пахаваны ў Вене. З 1949 року ў Чэхаславаччыне ладзіліся турніры ягонай памяці.

Выбітныя партыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Р. Рэці — С. Тартаковер

Вена, 1910
Абарона Кара — Кан

Chess zhor 26.svg
Chess zver 26.svg
Chess rdl45.svg Chess ndd45.svg Chess bdl45.svg Chess d45.svg Chess kdl45.svg Chess bdd45.svg Chess l45.svg Chess rdd45.svg
Chess pdd45.svg Chess pdl45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess pdl45.svg Chess pdd45.svg Chess pdl45.svg
Chess l45.svg Chess d45.svg Chess pdl45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg
Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess qdd45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg
Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess ndl45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg
Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess qll45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg
Chess pll45.svg Chess pld45.svg Chess pll45.svg Chess bld45.svg Chess l45.svg Chess pld45.svg Chess pll45.svg Chess pld45.svg
Chess d45.svg Chess l45.svg Chess kld45.svg Chess rll45.svg Chess d45.svg Chess bll45.svg Chess nld45.svg Chess rll45.svg
Chess zver 26.svg
Chess zhor 26.svg
Пазыцыя пасьля 8-га ходу чорных

1.e4 c6 2.d4 d5 3.Вкс3 de 4.Вк:e4 Вкf6 5.Вd3 e5 6.de Вa5+ 7.Аd2 В:е5 8.0-0-0 Вк:е4 (гл. дыяграму) 9.Вd8+!! К:d8 10.Аg5++! Кс7 11.Аd8#

Абраныя эцюды[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Рыхард Рэці
Ostrauer Morgenzeitung
4 сьнежня 1921
Kagan’s Neueste Schachnachrichten
1921
Chess zhor 26.svg
Chess zver 26.svg
Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess kld45.svg
Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg
Chess kdl45.svg Chess d45.svg Chess pll45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg
Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess pdl45.svg
Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg
Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg
Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg
Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg
Chess zver 26.svg
Chess zhor 26.svg
Нічыя (2 + 2)
Самы знакаміты эцюд

Гэта адзін з самых вядомых шахматных эцюдаў. На першы погляд, заданьне невыканальнае: дагнаць чорнага латніка белым каралём не ўяўляецца магчымым (1. Кh7 h4 2. Кh6 h3 і да т. п.); чорны ж кароль можац лёгка затрымаць белага латніка, асьлі тая рушыць наперад.

Аднак белы кароль зьдзяйсьняе вельмі епрадказальны і парадаксальны манэўр: 1. Кg7! h4 2. Кf6 Кb6 (пасьля 2…h3 3. Кe7 h2 4. c7 Кb7 5. Кd7 латнікі станавяцца візырамі адначасна) 3. Кe5! Цяпер пасьля 3…К:c6 4. Кf4 белы кароль трапляе ў квадрат латніка і затрымлівае яго, а калі 3…h3, дык пасьля 4. Кd6 зноў латнікі адначасна праходзяць у візыры, у абодвух выпадках — нічыя. Гэты эцюд зрабіў вялізны ўплыў на сучасьнікаў, а зьдзейсьнены ў ім манэўр караля атрымаў назву «манэўр Рэці» і пазьней неаднакроць ужываўся іншымі аўтарамі.

Упершыню эцюд апублікаваны ў «Deutsch-Oesterreichische Tageszeitung» 11 верасьня 1921.

Рыхард Рэці
«Tidskrift for Schack»
1922
Chess zhor 26.svg
Chess zver 26.svg
Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg
Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess kld45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg
Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg
Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess pdl45.svg Chess kdd45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg
Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess rld45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg
Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg
Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg
Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg
Chess zver 26.svg
Chess zhor 26.svg
Выйгрыш (2 + 2)

1.Лd1? d4! 2.Кd7 Кd5 3.Кc7 Кc5, і ўзаемны цугцванг на карысьць чорных. Слабое і 2.Кf7? Кe4 3.Кe6 d3 або 2.Лd2? Кe4 3.Кd6 Кe3 4.Лd1 d3.
1.Лd2(d3)! d4 2.Лd1! Кd5 3.Кd7, і ў цугцванг трапляюць чорныя. 3. … Кe5 (3. … Кc5 4.Кe6, 3. … Кe4 4.Кd6) 4.Кc6 Кe4 5.Кc5±

Рыхард Рэці
Кёльнішэ фольксцайтунг, 1928
(выпраўлены Анры Рынкам)
Chess zhor 26.svg
Chess zver 26.svg
Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg
Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess kdl45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg
Chess l45.svg Chess kld45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg
Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg
Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess bll45.svg Chess rld45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg
Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess pdd45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg
Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess pdl45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg
Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg Chess d45.svg Chess l45.svg
Chess zver 26.svg
Chess zhor 26.svg
Выйгрыш
(3 + 3)

Разьвязаньне:
1. Аf5+ Кd8!
2. Лd4+ Кe7
3. Лe4+ Кd8!
4. Аd7!! (4. Л:e3? e1В 5. Л:e1 вядзе да пату) e1В
5. Аb5!!, і мат непазьбежны.

Вынікі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Турніры[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Рок Месцазнаходжаньне Турнір + = Вынік Месца
1907 Сэкешфэхервар 6 5 3 7½ з 14 7—9
1908 Прага 2 1 3 3½ з 6 4
Вена 0 16 3 1½ з 19 20
1909 Вена 6 1 3 7½ з 10 1
Вена 13 2 1 13½ з 16 1
1910 Вена 12 2 0 12 з 14 1
1911 Будапэшт 3 4 2 4 з 9 6—8
Вена 6 4 0 6 з 10 2
Сан-Рэма 4 3 3 5½ з 10 6—7
Вена 4 6 3 5½ з 13 5
1912 Абацыя Гамбітны турнір 10 8 3 11½ з 21 3—4
Тэмешвар 3 5 6 6 з 14 11
Вена 7 4 0 7 з 11 2
1913 Вена 6 1 7 9½ з 14 3
Юнгбунцляў 4 2 3 5½ з 9 4
Вена 11 5 2 12 з 18 4
Дэбрэцэн 4 2 4 6 з 10 2—3
Будапэшт 2 7 2 3 з 12 11
1914 Вена 11 5 2 12 з 18 4
Бадэн Бай-Вайн 5 4 9 9½ з 18 6
Вена 7 4 3 8½ з 14 3—4
Мангайм 5 2 4 7 з 11
1915 Вена 2 4 0 2 з 6 4
Вена 4 2 8 8 з 14 2
1916 Будапэшт 1 3 2 2 з 6 3
1918 Будапэшт 1 5 2 2 з 8 5
Кашаў 9 0 2 10 з 11 1
Будапэшт 4 1 3 5½ з 8 1—2
1919 Бэрлін 1 3 2 2 з 6 3—4
Трыбэрг 1 3 2 2 з 6 3—4
Ротэрдам 7 0 0 7 з 7 1
Стакгольм 7 5 3 8½ з 15 3
Стакгольм 3 5 4 5 з 12 4
1920 Стакгольм 4 6 2 5 з 12 4
Вена 3 1 1 3½ з 5 1
Амстэрдам 3 0 3 4½ з 6 1
Бэрлін 4 3 2 5 з 9 4
Гётэборг 7 1 5 9½ з 13 1
1921 Кіль 2 5 5 4½ з 12 4
1922 П’ешцяны 7 4 7 10½ з 18 5
Лёндан 5 3 7 8½ з 15 6—7
Цепліцы 8 3 2 9 з 13 1—2
Вена 5 4 5 7½ з 14 8
1923 Гастынгс 5 2 2 6 з 9 2—3
Маргіт 2 3 2 3 з 7 6
Карлсбад 7 3 7 10½ з 17 4—5
Острава 7 1 5 9½ з 13 2
Вена 6 0 5 8½ з 11 2
Схевэнінген 8 2 0 8 з 10 4
1924 Нью-Ёрк Міжнародны турнір 9 8 3 10½ з 20 5
Буэнас-Айрэс 15 1 2 16 з 18 1
1925 Бадэн-Бадэн Міжнародны турнір 6 6 8 10 з 20 11—13
Марыенбад 8 4 3 9½ з 15 5
Брэсьляў 4 3 4 6 з 11 7
Масква 7 4 9 11½ з 20 7
Браціслава 8 0 2 9 з 10 1
1926 Зэмэрынг 8 6 3 9½ з 17 8
Будапэшт 5 4 6 8 з 15 7—8
1927 Гастынгс 4 3 2 5 з 9 4—5
Танбрыдж Ўэлс 2 3 2 3 з 7 5
Бад-Гомбург 5 2 3 6½ з 10 2
Лёндан 1-я Алімпіяда 9 2 4 11 з 15
Лёндан Турнір Лёнданскага шахматнага клюбу]] 3 3 5 5½ з 11 6—7
1928 Бэрлін 4 4 5 6½ з 13 6—7
Вена 9 1 3 10½ з 13 1
Гісэн 4 0 3 5½ з 7 1
Дортмунд 5 1 2 6 з 8 2
Бад-Кісынген 2 2 7 5½ з 11 6
Трэнчын-Цепліц 5 4 2 6 з 11 5—6
Брно 5 0 4 7 з 9 1—2
Бэрлін 3 5 4 5 з 12 5—7
1929 Стакгольм 4 1 1 4½ з 6 1

Матчі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Рок Месцазнаходжаньне Супернік + = Вынік
1910 Рудольф Шпільман 0 4 1 ½ з 5
1914 Савелі Тартаковер 2½ з 6
1915 Лары Каўфман 1½ з 6
1919 Савелі Тартаковер 4½ з 10
Савелі Тартаковер 2 2 2 3 з 6
1920 Савелі Тартаковер 1½ з 6
Д’юла Брэер 4 0 1 4½ з 5
Адольф Олянд 5 3 2 6 з 10
Амстердам Макс Эйве 3 1 0 3 з 4
Файлеп 2½ з 3
1921 Рудольф Шпільман 1½ з 6
1922 Фрыдрых Зэміш 1 з 4
Генры Вэнінк 6½ з 10

Творы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Réti, Richard. Die neuen Ideen im Schachspiel. (Новыя ідэі ў шахматах, 1922).
  • Réti, Richard. Die Meister des Schachbretts. (Майстры шахматнай дошкі, 1930).

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Бондаренко Ф. С. Развитие шахматного этюда. Киев: Здоров’я, 1982. 232 с.
  • Владимиров Я. Г. 1000 шедевров шахматной композиции. М.: АСТ, 2005, 542 с ISBN 5-17-031575-9.
  • Голомбек, Гарри. Лучшие партии Рихарда Рети. М.: RUSSIAN CHESS HOUSE, 2002 ISBN 5-94693-005-2. (Великие шахматисты мира)
  • Туров Б. И. Жемчужины шахматного творчества. — Ростов-на-Дону: Феникс, 2000. ISBN 5-222-01375-8

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Commons-logo.svg Рыхард Рэцісховішча мультымэдыйных матэрыялаў