Рыхард Рэці
 Рыхард Рэці | |
| Richard Réti | |
 | |
| Краіна | Чэхаславаччына |
|---|---|
| Нарадзіўся | 28 траўня 1889 Пэзінак |
| Памёр | 6 чэрвеня 1929 (40 гадоў) Прага |
| Званьне | гросмайстар |
Ры́хард Рэ́ці (па-славацку: Richard Réti; 28 траўня 1889, Пэзінак пад Браціславай — 6 чэрвеня 1929, Прага) — чэхаславацкі шахматыст, гросмайстар, шахматны кампазытар і тэарэтык, журналіст.
Жыцьцяпіс
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Рыхард Рэці нарадзіўся ў мястэчку Пэзінак непадалёк ад Прэсбургу, на тэрыторыі Аўстра-Вугоршчыны, якая пасьля Трыянонскае дамовы адышла да Чэхаславаччыны. Ягоны брат Рудольф (1885—1957) — музыказнаўца і піяніст.
Сярэднюю і вышэйшую адукацыю атрымаў у Вене, тамсама ў 1908 року дэбютаваў на міжнародным шахматным турніры, дзе выступіў няўдала, заняўшы апошняе месца, аднак у тым жа годзе пераканаўча выйграў Трэбіч-турнір. У 1909—1914 заваяваў шэраг прызавых месцаў на турнірах у Аббацыі, Вене, Будапэшце, Мангайме, а сапраўдны творчы росквіт Рэці надышоў па Першай сусьветнай вайне: з 1918 па 1929 ён узяў удзел у некалькіх дзясятках турніраў, у дзевяці зь якіх займаў першыя месцы. На першай у гісторыі шахматнай алімпіядзе ў 1927 року Рэці ачоліў каманду Чэхаславаччыны, якая заняла пятае месца.
Рэці вёў актыўную шахматна-прафэсійную дзейнасьць, удзельнічаў у турнірах і матчах, неаднакроць даваў сэансы адначасовае гульні (у тым ліку ўсьляпую — 7 лютага 1925 року ў Сан-Паўлу згуляў адначасна 29 партыяў, нягледзячы на дошку; +20 −2 =7), паставіўшы сусьветны рэкорд.
Ён таксама мае вялікі тэарэтычны ўнёсак, ёсьць адным з заснавальнікаў ідэяў гіпэрмадэрнізму, вынаходнік дэбюту Рэці (1. Вкf3 d5 2.с4). Значная ягоная спадчына ў галіне шахматнай кампазыцыі — шэраг твораў, сярод якіх вылучаецца знакаміты этюд, у якім быў скарыстаны манэўр, што атрымаў пасьля імя кампазытара і неаднаразова быў выкарыстаны эцюдыстамі наступных пакаленьняў.
У 40 гадоў Рэці захварэў на шкарлятыну ў цяжкай форме і сканаў. Пахаваны ў Вене. З 1949 року ў Чэхаславаччыне ладзіліся турніры ягонай памяці.
Выбітныя партыі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
1.e4 c6 2.d4 d5 3.Вкс3 de 4.Вк:e4 Вкf6 5.Вd3 e5 6.de Вa5+ 7.Аd2 В:е5 8.0-0-0 Вк:е4 (гл. дыяграму) 9.Вd8+!! К:d8 10.Аg5++! Кс7 11.Аd8#
Абраныя эцюды
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Ostrauer Morgenzeitung
4 сьнежня 1921
Kagan’s Neueste Schachnachrichten
1921
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Гэта адзін з самых вядомых шахматных эцюдаў. На першы погляд, заданьне невыканальнае: дагнаць чорнага латніка белым каралём не ўяўляецца магчымым (1. Кh7 h4 2. Кh6 h3 і да т. п.); чорны ж кароль можац лёгка затрымаць белага латніка, асьлі тая рушыць наперад.
Аднак белы кароль зьдзяйсьняе вельмі епрадказальны і парадаксальны манэўр: 1. Кg7! h4 2. Кf6 Кb6 (пасьля 2…h3 3. Кe7 h2 4. c7 Кb7 5. Кd7 латнікі станавяцца візырамі адначасна) 3. Кe5! Цяпер пасьля 3…К:c6 4. Кf4 белы кароль трапляе ў квадрат латніка і затрымлівае яго, а калі 3…h3, дык пасьля 4. Кd6 зноў латнікі адначасна праходзяць у візыры, у абодвух выпадках — нічыя. Гэты эцюд зрабіў вялізны ўплыў на сучасьнікаў, а зьдзейсьнены ў ім манэўр караля атрымаў назву «манэўр Рэці» і пазьней неаднакроць ужываўся іншымі аўтарамі.
Упершыню эцюд апублікаваны ў «Deutsch-Oesterreichische Tageszeitung» 11 верасьня 1921.
«Tidskrift for Schack»
1922
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1.Лd1? d4! 2.Кd7 Кd5 3.Кc7 Кc5, і ўзаемны цугцванг на карысьць чорных. Слабое і 2.Кf7? Кe4 3.Кe6 d3 або 2.Лd2? Кe4 3.Кd6 Кe3 4.Лd1 d3.
1.Лd2(d3)! d4 2.Лd1! Кd5 3.Кd7, і ў цугцванг трапляюць чорныя. 3. … Кe5 (3. … Кc5 4.Кe6, 3. … Кe4 4.Кd6) 4.Кc6 Кe4 5.Кc5±
Разьвязаньне:
1. Аf5+ Кd8!
2. Лd4+ Кe7
3. Лe4+ Кd8!
4. Аd7!! (4. Л:e3? e1В 5. Л:e1 вядзе да пату) e1В
5. Аb5!!, і мат непазьбежны.
Вынікі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Турніры
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]| Рок | Месцазнаходжаньне | Турнір | + | − | = | Вынік | Месца |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1907 | Сэкешфэхервар | 6 | 5 | 3 | 7½ з 14 | 7—9 | |
| 1908 | Прага | 2 | 1 | 3 | 3½ з 6 | 4 | |
| Вена | 0 | 16 | 3 | 1½ з 19 | 20 | ||
| 1909 | Вена | 6 | 1 | 3 | 7½ з 10 | 1 | |
| Вена | 13 | 2 | 1 | 13½ з 16 | 1 | ||
| 1910 | Вена | 12 | 2 | 0 | 12 з 14 | 1 | |
| 1911 | Будапэшт | 3 | 4 | 2 | 4 з 9 | 6—8 | |
| Вена | 6 | 4 | 0 | 6 з 10 | 2 | ||
| Сан-Рэма | 4 | 3 | 3 | 5½ з 10 | 6—7 | ||
| Вена | 4 | 6 | 3 | 5½ з 13 | 5 | ||
| 1912 | Абацыя | Гамбітны турнір | 10 | 8 | 3 | 11½ з 21 | 3—4 |
| Тэмешвар | 3 | 5 | 6 | 6 з 14 | 11 | ||
| Вена | 7 | 4 | 0 | 7 з 11 | 2 | ||
| 1913 | Вена | 6 | 1 | 7 | 9½ з 14 | 3 | |
| Юнгбунцляў | 4 | 2 | 3 | 5½ з 9 | 4 | ||
| Вена | 11 | 5 | 2 | 12 з 18 | 4 | ||
| Дэбрэцэн | 4 | 2 | 4 | 6 з 10 | 2—3 | ||
| Будапэшт | 2 | 7 | 2 | 3 з 12 | 11 | ||
| 1914 | Вена | 11 | 5 | 2 | 12 з 18 | 4 | |
| Бадэн Бай-Вайн | 5 | 4 | 9 | 9½ з 18 | 6 | ||
| Вена | 7 | 4 | 3 | 8½ з 14 | 3—4 | ||
| Мангайм | 5 | 2 | 4 | 7 з 11 | |||
| 1915 | Вена | 2 | 4 | 0 | 2 з 6 | 4 | |
| Вена | 4 | 2 | 8 | 8 з 14 | 2 | ||
| 1916 | Будапэшт | 1 | 3 | 2 | 2 з 6 | 3 | |
| 1918 | Будапэшт | 1 | 5 | 2 | 2 з 8 | 5 | |
| Кашаў | 9 | 0 | 2 | 10 з 11 | 1 | ||
| Будапэшт | 4 | 1 | 3 | 5½ з 8 | 1—2 | ||
| 1919 | Бэрлін | 1 | 3 | 2 | 2 з 6 | 3—4 | |
| Трыбэрг | 1 | 3 | 2 | 2 з 6 | 3—4 | ||
| Ротэрдам | 7 | 0 | 0 | 7 з 7 | 1 | ||
| Стакгольм | 7 | 5 | 3 | 8½ з 15 | 3 | ||
| Стакгольм | 3 | 5 | 4 | 5 з 12 | 4 | ||
| 1920 | Стакгольм | 4 | 6 | 2 | 5 з 12 | 4 | |
| Вена | 3 | 1 | 1 | 3½ з 5 | 1 | ||
| Амстэрдам | 3 | 0 | 3 | 4½ з 6 | 1 | ||
| Бэрлін | 4 | 3 | 2 | 5 з 9 | 4 | ||
| Гётэборг | 7 | 1 | 5 | 9½ з 13 | 1 | ||
| 1921 | Кіль | 2 | 5 | 5 | 4½ з 12 | 4 | |
| 1922 | П’ешцяны | 7 | 4 | 7 | 10½ з 18 | 5 | |
| Лёндан | 5 | 3 | 7 | 8½ з 15 | 6—7 | ||
| Цепліцы | 8 | 3 | 2 | 9 з 13 | 1—2 | ||
| Вена | 5 | 4 | 5 | 7½ з 14 | 8 | ||
| 1923 | Гастынгс | 5 | 2 | 2 | 6 з 9 | 2—3 | |
| Маргіт | 2 | 3 | 2 | 3 з 7 | 6 | ||
| Карлсбад | 7 | 3 | 7 | 10½ з 17 | 4—5 | ||
| Острава | 7 | 1 | 5 | 9½ з 13 | 2 | ||
| Вена | 6 | 0 | 5 | 8½ з 11 | 2 | ||
| Схевэнінген | 8 | 2 | 0 | 8 з 10 | 4 | ||
| 1924 | Нью-Ёрк | Міжнародны турнір | 9 | 8 | 3 | 10½ з 20 | 5 |
| Буэнас-Айрэс | 15 | 1 | 2 | 16 з 18 | 1 | ||
| 1925 | Бадэн-Бадэн | Міжнародны турнір | 6 | 6 | 8 | 10 з 20 | 11—13 |
| Марыенбад | 8 | 4 | 3 | 9½ з 15 | 5 | ||
| Брэсьляў | 4 | 3 | 4 | 6 з 11 | 7 | ||
| Масква | 7 | 4 | 9 | 11½ з 20 | 7 | ||
| Браціслава | 8 | 0 | 2 | 9 з 10 | 1 | ||
| 1926 | Зэмэрынг | 8 | 6 | 3 | 9½ з 17 | 8 | |
| Будапэшт | 5 | 4 | 6 | 8 з 15 | 7—8 | ||
| 1927 | Гастынгс | 4 | 3 | 2 | 5 з 9 | 4—5 | |
| Танбрыдж Ўэлс | 2 | 3 | 2 | 3 з 7 | 5 | ||
| Бад-Гомбург | 5 | 2 | 3 | 6½ з 10 | 2 | ||
| Лёндан | 1-я Алімпіяда | 9 | 2 | 4 | 11 з 15 | ||
| Лёндан | Турнір Лёнданскага шахматнага клюбу]] | 3 | 3 | 5 | 5½ з 11 | 6—7 | |
| 1928 | Бэрлін | 4 | 4 | 5 | 6½ з 13 | 6—7 | |
| Вена | 9 | 1 | 3 | 10½ з 13 | 1 | ||
| Гісэн | 4 | 0 | 3 | 5½ з 7 | 1 | ||
| Дортмунд | 5 | 1 | 2 | 6 з 8 | 2 | ||
| Бад-Кісынген | 2 | 2 | 7 | 5½ з 11 | 6 | ||
| Трэнчын-Цепліц | 5 | 4 | 2 | 6 з 11 | 5—6 | ||
| Брно | 5 | 0 | 4 | 7 з 9 | 1—2 | ||
| Бэрлін | 3 | 5 | 4 | 5 з 12 | 5—7 | ||
| 1929 | Стакгольм | 4 | 1 | 1 | 4½ з 6 | 1 |
Матчі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]| Рок | Месцазнаходжаньне | Супернік | + | − | = | Вынік |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1910 | Рудольф Шпільман | 0 | 4 | 1 | ½ з 5 | |
| 1914 | Савелі Тартаковер | 2½ з 6 | ||||
| 1915 | Лары Каўфман | 1½ з 6 | ||||
| 1919 | Савелі Тартаковер | 4½ з 10 | ||||
| Савелі Тартаковер | 2 | 2 | 2 | 3 з 6 | ||
| 1920 | Савелі Тартаковер | 1½ з 6 | ||||
| Д’юла Брэер | 4 | 0 | 1 | 4½ з 5 | ||
| Адольф Олянд | 5 | 3 | 2 | 6 з 10 | ||
| Амстердам | Макс Эйве | 3 | 1 | 0 | 3 з 4 | |
| Файлеп | 2½ з 3 | |||||
| 1921 | Рудольф Шпільман | 1½ з 6 | ||||
| 1922 | Фрыдрых Зэміш | 1 з 4 | ||||
| Генры Вэнінк | 6½ з 10 |
Творы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Réti, Richard. Die neuen Ideen im Schachspiel. (Новыя ідэі ў шахматах, 1922).
- Réti, Richard. Die Meister des Schachbretts. (Майстры шахматнай дошкі, 1930).
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Бондаренко Ф. С. Развитие шахматного этюда. Киев: Здоров’я, 1982. 232 с.
- Владимиров Я. Г. 1000 шедевров шахматной композиции. М.: АСТ, 2005, 542 с ISBN 5-17-031575-9.
- Голомбек, Гарри. Лучшие партии Рихарда Рети. М.: RUSSIAN CHESS HOUSE, 2002 ISBN 5-94693-005-2. (Великие шахматисты мира)
- Туров Б. И. Жемчужины шахматного творчества. — Ростов-на-Дону: Феникс, 2000. ISBN 5-222-01375-8
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Рыхард Рэці — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- Профіль (анг.) на ChessGames
- Профіль (анг.) на 365chess
- Профіль (анг.) у OlimpBase
- Браты Рэці (анг.)