Могілкі Росы

Помнік гісторыі
Могілкі Росы
Могілкі Росы
Краіна	Летува
Места	Вільня
Каардынаты	54°40′06″ пн. ш. 25°18′16″ у. д. / 54.66833° пн. ш. 25.30444° у. д. / 54.66833; 25.30444Каардынаты: 54°40′06″ пн. ш. 25°18′16″ у. д. / 54.66833° пн. ш. 25.30444° у. д. / 54.66833; 25.30444
Першае згадваньне	1801
Дата заснаваньня	1769
Могілкі Росы на мапе Летувы Могілкі Росы
Могілкі Росы на Вікісховішчы

Могілкі Росы^[a] — помнік гісторыі ў Вільні. Знаходзяцца ў паўднёва-ўсходняй частцы места, на Росах. Складаюцца з трох нэкропаляў: Старых Росаў, Новых Росаў і вайсковых могілак. Аб’ект Рэгістру культурных каштоўнасьцяў Летувы.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У красавіку 1801 году магістрат Вільні выдзяліў зямельны пляц пад могілкі за тагачаснай мяжой места. 6 траўня 1801 году могілкі асьвяцілі, а 8 траўня на іх пахавалі бурмістра Яна Мюлера. У 1814 годзе да паўночнай часткі могілак далучылі яшчэ адну дзялянку.

У 1841—1850 гадох на могілках збудавалі капліцу паводле праекту архітэктара Тамаша Тышэцкага. У 1847 годзе на іншым баку Лістападавай вуліцы ўзьнікла новая частка могілак, якая атрымала назву Новыя Росы^[1]. У 1888 годзе паводле праекту архітэктара Юльяна Янушэўскага да капліцы дабудавалі вежу-званіцу. У 1914 годзе праводзілася ўпарадкаваньне могілак Новых Росаў^[2].

У 1920 годзе на могілках спачылі польскія жаўнеры, палеглыя ў польска-бальшавіцкай вайне. Па Другой сусьветнай вайне тут пахавалі жаўнераў Арміі Краёвай, загінулых у 1944 годзе^[3].

Па 1967 годзе пахаваньні на могілкіх праводзіліся толькі ў вынятковых выпадках.

22 лістапада 2019 году ў капліцы на могілках урачыста перапахавалі ўдзельнікаў нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў, у тым ліку яго кіраўнікоў Кастуся Каліноўскага і Зыгмунта Серакоўскага.

Асобы, пахаваныя на могілках[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Францішак Аляхновіч (1883—1944), драматург, тэатральны дзяяч, публіцыст (сымбалічная магіла)
Аляксандар Аскерка (1830—1911), грамадзкі дзяяч, публіцыст, выдавец; у час паўстаньня 1863—1864 гадоў — начальнік Вільні
Адам Вайткевіч (1796—1869), біскуп Менскай архідыяцэзіі
Лявон Вітан-Дубейкаўскі (1869—1940), галоўны ўрадавы архітэктар БНР
Гіпаліт Грынцэвіч (1876—1933), інжынэр-архітэктар
Фадзей Дмахоўскі (1858—1930), беларускі маляр, пэдагог у Віленскім ўнівэрсытэце
Кастусь Каліноўскі (1838—1864), лідэр беларускага нацыянальнага вызвольнага руху, рэвалюцыянэр-дэмакрат, публіцыст і паэт; адзін з кіраўнікоў нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў; Нацыянальны герой Беларусі
Юліюш Клос (1881—1933), архітэктар, прафэсар Віленскага ўнівэрсытэту
Іяхім Лялевель (1786—1861), гісторык, прафэсар Віленскага ўнівэрсытэту, удзельнік паўстаньня 1831 году
Антон Луцкевіч (1894—1942), гісторык, публіцыст, міністар замежных справаў БНР (сымбалічная магіла)
Іван Луцкевіч (1881—1919), гісторык, археоляг, пачынальнік беларускага нацыянальнага руху
Ядвігін Ш. (сапр. — Антон Іванавіч Лявіцкі) (1869—1922), беларускі празаік, драматург і публіцыст, адзін з пачынальнікаў беларускай мастацкай прозы
Уладзіслаў Паўлюкоўскі (1895—1955), паэт, этнограф
Адам Пілсудзкі (1869—1935), брат маршалка Польшчы Юзэфа Пілсудзкага, віцэ-прэзыдэнт Вільні, сэнатар Другой Рэчы Паспалітай
Павел Пякарскі (1889—1954), рэлігійны дзяяч
Уладзіслаў Талочка (1887—1942), рэлігійны і культурны дзяяч
Яўстах Тышкевіч (1814—1873), археоляг, гісторык, этнограф
Казімер Сваяк (сапр. Канстанцін Стаповіч) (1890—1926), паэт, рэлігійны дзяяч
Зыгмунт Серакоўскі (1826—1863, адзін з кіраўнікоў паўстаньня 1863—1864 гадоў
Уладзіслаў Сівы-Сівіцкі (пс. Стары Улас) (1865—1939), паэт, празаік, зьбіральнік беларускага фальклёру
Эўзэбіюш Славацкі (1773—1814), паэт, перакладчык, бацька Юльюша Славацкага
Францішак Смуглевіч (1745—1807), мастак, прафэсар Віленскага ўнівэрсытэту
Альбін Стаповіч (1895—1934), публіцыст, музыка
Уладзіслаў Сыракомля (сапр. Людвік Кандратовіч) (1823—1862), паэт, перакладчык
Уладзіслаў Талочка (1887—1942), беларускі рэлігійны і культурна-асьветны дзяяч
Браніслаў Урублеўскі (1888—1941), юрыст, прафэсар Віленскага ўнівэрсытэту
Чэслаў Янкоўскі (1857—1929), паэт

Галерэя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Гістарычная графіка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Старая графіка
1838 г.
1869 г.
1872 г.
1876 г.

1881 г.
1882 г.
1882 г.
1882 г.

Гістарычныя здымкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Старыя здымкі
В. Захарчык, 1865—1879 г.
Ю. Чаховіч, 1870-я гг.
С. Флёры, 1895 г.
1936 г.

Я. Булгак, да 1938 г.
Я. Булгак, да 1938 г.
да 1939 г.
Я. Булгак, 1939 г.

Сучасныя здымкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сучасны стан
Галоўная брама
Капліца
Вайсковыя могілкі
Помнік

Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ Таксама Могілкі Роса

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ Wałejko K. Praktyczny przewodnik po Wilnie / red. ks. M. Borysiak, A. Franko, I. Jutkiewicz, K. Jutkiewicz. — Suwałki: Przedsiębiorstwo Wydawnicze «Krzysztof Wałejko», 2003. S. 103—106.
^ Gutowski B. Dwudziestowieczne dzieje i sztuka cmentarza Na Rossie // Cmentarz Na Rossie w Wilnie. Historia, sztuka, przyroda / red. A. S. Czyż, B. Gutowski. — Warszawa, 2019. S. 35—36.
^ Durejko A., Srebrakowski A. Matka i serce syna // Spotkania z Zabytkami. Nr. 3, 1991 S. 21—24.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Могілкі Росы , Radzima.org

[1] Таксама Могілкі Роса

[2] Wałejko K. Praktyczny przewodnik po Wilnie / red. ks. M. Borysiak, A. Franko, I. Jutkiewicz, K. Jutkiewicz. — Suwałki: Przedsiębiorstwo Wydawnicze «Krzysztof Wałejko», 2003. S. 103—106.

[3] Gutowski B. Dwudziestowieczne dzieje i sztuka cmentarza Na Rossie // Cmentarz Na Rossie w Wilnie. Historia, sztuka, przyroda / red. A. S. Czyż, B. Gutowski. — Warszawa, 2019. S. 35—36.

[4] Durejko A., Srebrakowski A. Matka i serce syna // Spotkania z Zabytkami. Nr. 3, 1991 S. 21—24.

[a]

[1]

[2]

[3]