Лютэранская кірха (Горадня)

Помнік сакральнай архітэктуры
Кірха Сьвятога Яна
Лютэранская кірха
Краіна	Беларусь
Места	Горадня
Каардынаты	53°41′13.2″ пн. ш. 23°50′26.1″ у. д. / 53.687° пн. ш. 23.840583° у. д. / 53.687; 23.840583Каардынаты: 53°41′13.2″ пн. ш. 23°50′26.1″ у. д. / 53.687° пн. ш. 23.840583° у. д. / 53.687; 23.840583
Канфэсія	лютэранства
Эпархія	Гарадзенская супэрінтэндацыя
Тып будынка	кірха
Архітэктурны стыль	нэаготыка
Дата заснаваньня	20 верасьня 1793
Будаваньне	20 верасьня 1793—1912 — перабудавана
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Стан	дзейны
Сайт	Афіцыйны сайт
Кірха Сьвятога Яна на мапе Беларусі Кірха Сьвятога Яна
Кірха Сьвятога Яна на Вікісховішчы

Лютэра́нская кі́рха Сьвято́га Я́на — помнік архітэктуры канца XVIII — пачатку XX стагодзьдзяў у Горадні. Знаходзіцца ў прадмесьці Гарадніцы, на гістарычнай Кірхавай вуліцы^[a]. Дзее. Твор архітэктуры нэаготыкі. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Афіцыйнай датай заснаваньня кірхі ў Горадні лічыцца 20 верасьня 1793 году, калі кароль і вялікі князь Станіслаў Аўгуст Панятоўскі перадаў 3-павярховы будынак нямецкай грамадзе^[1]. Пад кірху прыстасавалі будынак карчмы для галяндзкіх і нямецкіх рамесьнікаў, якіх у 1779 годзе запрасіў у места гарадзенскі староста Антоні Тызэнгаўз^[1]. З прычыны таго, што прыхаджане кірхі былі ў сваёй большасьці ўраджэнцамі Нямеччыны, набажэнствы спачатку вяліся на нямецкай мове. Неўзабаве вуліца каля кірхі атрымала назву Кірхавай.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У 1843 годзе кірху рэканструявалі. Канчаткова выгляд будынка склаўся ў 1873 годзе, тады ж на вежы ўсталявалі гадзіньнік. У 1912 годзе кірху значна перабудавалі.

Найноўшы час

Па Другой сусьветнай вайне савецкія ўлады зачынілі кірху, будынак якой прыстасавалі пад архіў.

У 1995 годзе будынак кірхі вярнулі Эвангельска-лютэранскай царкве. На чэрвень 2012 году грамада адзінай у Беларусі дзейнай кірхі налічвала каля 50 чалавек. У 2012 годзе амбасадар Нямеччыны ў Беларусі Крыстаф Вайль наведаў кірху, па чым Фэдэральны ўрад Нямеччыны вылучыў 120 000 эўра на яе адбудову^[2].

У сьнежні 2013—2015 гадох праводзілася рэканструкцыя кірхі: будаваньне ліўневай каналізацыі, умацаваньне сьценаў, апрацоўваньне і фарбаваньне фасадаў, аднаўленьне шпіля з крыжам^[3].

Архітэктура

Помнік архітэктуры нэаготыкі. Гэта 1-нэфавы 1-вежавы будынак зь 5-граннай апсыдай і закрысьціямі. Галоўны фасад мае сымэтрычную, выцягнутую вэртыкальлю дынамічную кампазыцыю. Квадратная ў пляне высокая манумэнтальная вежа-званіца выступае з асноўнага аб’ёму. Галоўны ўваход (празь вежу) афармляецца вялікім сьпічастым парталам, над ім — акно-«ружа». Сьцены бакавых фасадаў абводзяцца шырокім карнізным пасам, умацоўваюцца контрфорсамі.

Унутраная прастора мае выцягнутую падоўжнай восьсю сымэтрычную кампазыцыю. Асноўны прастакутны ў пляне аб’ём перакрываецца фігурным скляпеньнем арыгінальнай формы: цыліндрычнае перакрыцьцё пераходзіць каля бакавых сьценаў у роўную столь на драўляных кранштэйнах. На другім паверсе вежы месьцяцца хоры. Апсыда раскрываецца ў асноўны аб’ём аркавым прасьветам^[4]. Захавалася два аўтэнтычныя вітражы за алтаром, арнамэнт якіх выкладаецца ў форме лютэранскага сымбалю: ружы, унутры якой знаходзіцца сэрца з крыжам. Таксама захаваліся каваная купель, звон і гадзіньнік на галоўнай вежы. Арган ды іншыя рэчы за савецкім часам канфіскавалі дзеля філярмоніі і ўладкаваньня партыйных кабінэтаў^[3].

Побач з кірхай знаходзілася эвангелічныя могілкі з капліцай (1793—1936). У будынку №3а ў 1912 годзе знаходзіўся дом пастара і лютэранская школа на другім паверсе.