Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Амсьціслаў)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў
Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў
Краіна	Беларусь
Места	Амсьціслаў
Каардынаты	54°01′26″ пн. ш. 31°43′38″ у. д. / 54.02389° пн. ш. 31.72722° у. д. / 54.02389; 31.72722Каардынаты: 54°01′26″ пн. ш. 31°43′38″ у. д. / 54.02389° пн. ш. 31.72722° у. д. / 54.02389; 31.72722
Канфэсія	Каталіцкая царква
Эпархія	Менска-Магілёўская архідыяцэзія
Архітэктурны стыль	барока
Аўтар праекту	Ян Гляўбіц
Дата заснаваньня	XVII ст.
Статус	Ахоўная зона
Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў на мапе Беларусі Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў
Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў на Вікісховішчы

Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў — помнік архітэктуры XVII—XVIII стагодзьдзяў у Амсьціславе. Знаходзіцца ў пачатку Кармэліцкай вуліцы^[a], каля Замкавай гары. Касьцёл дзее, кляштар існаваў да 1832 году. Твор архітэктуры віленскага барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Комплекс Амсьціслаўскага кармэліцкага кляштару складаецца з касьцёла, кляштарнага корпуса і мура з брамай. У інтэр’еры касьцёла захаваліся ўнікальныя фрэскі, якія з савецкіх часоў патрабуюць неадкладнай кансэрвацыі і рэстаўрацыі.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У 1614 годзе згодна з прывілеем караля і вялікага князя Жыгімонта Вазы ў Амсьціславе заснавалі Фарны касьцёл, пры якім з 1637 году пачаў дзеяць кляштар кармэлітаў. Першыя будынкі былі драўлянымі.

У першай палове XVII ст. на месцы драўлянага з фундацыі Караля Якуба Мадалінскага пачалі будаваць мураваны касьцёл. У пачатку вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 22 ліпеня 1654 году ў выніку Трубяцкой разьні маскоўскія войскі перабілі манахаў-кармэліты. Гэтай падзеі прысьвячаюцца дзьве цэнтральныя фрэскі сьвятыні. У другой палове XVII ст. касьцёл дабудавалі.

У 1691 годзе кляштарны комплекс пацярпеў ад пажару, у 1717 годзе яго адбудавалі. У 1746—1750 гадох касьцёл перабудавалі паводле праекту архітэктара Яна Глаўбіца.

Пад уладай Расейскай імпэрыі


Фрэскі кармэліцкага касьцёла: узяцьце замка маскоўскім войскамі (налева) і «Трубяцкая разьня», учыненая акупантамі (направа)

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Амсьціслаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. Паводле інвэнтару 1823 году, у касьцёле было 6 алтароў, кляштарная бібліятэка налічвала 207 кніг^[1]. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1832 годзе расейскія ўлады ліквідавалі кляштар.

У 1887 годзе касьцёл рамантаваўся.

Найноўшы час

За савецкім часам касьцёл зачынілі і прыстасавалі пад гаспадарчыя мэты. Гэта прывяло да руйнаваньня высокамастацкіх інтэр’ераў помніка.

У наш час будынак вярнулі каталікам. Вядзецца павольная рэстаўрацыя. На 2014 год у касьцёле налічвалася 25 прыхаджанаў, а набажэнствы ладзілі ў капліцы. На «Амсьціслаўскі рыцарскі фэст», які ладзілі 2 дні штоліпень, наведнікаў пускалі ў сам касьцёл^[2].

Архітэктура

Касьцёл

Касьцёл — 3-нэфавая 6-слупавая базыліка з 2-вежавым фасадам і 5-граннай алтарнай апсыдай, да якой з поўдня далучаецца кляштар. Сьцены аздабляюцца пілястрамі.

Інтэр’ер мае багатую ляпную і фрэскавую аздобу (сярэдзіна XVIII ст.), якая разьмяшчаецца на паўднёвай, паўночнай і алтарнай сьценах галоўнага нэфа і на скляпеньнях бакавых нэфаў. Захавалася каля дваццаці кампазыцыяў, зь якіх найбольшую мастацкую каштоўнасьць маюць партрэт фундатара і сюжэты на гістарычную тэматыку: «Узяцьце Амсьціслава маскалямі ў 1654 годзе» і «Забойства ксяндзоў».

Кляштарны корпус

Кляштарны корпус — 2-павярховы прастакутны ў пляне будынак, накрыты вальмавым дахам.

Брама

Каля касьцёла стаіць брама ў выглядзе рознавялікіх паўцыркульных арак. З бакоў брамы ўзвышаюцца невялікія пінаклі. Над шырокай цэнтральнай аркай разьмяшчаецца ступенчаты атык^[3].

Галерэя

Гістарычная графіка

Старая графіка
1840 г.
1872 г.
1882 г.
М. Астанковіч, 1901 г.

Гістарычныя здымкі

Старыя здымкі
М. Астанковіч, 1890-я гг.
1912 г.
1912 г.
1913 г.

1913 г.
1913 г.
1913 г.
Плябанія, 1913 г.

да 1918 г.
А. Вінэр, 1939 г.
А. Вінэр, 1939 г.
1941—1944 гг.

Сучасныя здымкі

Сучасны стан
Галоўны фасад
Фундатарскі надпіс на фасадзе
Кляштар
Брама

Галоўны алтар
Бакавы алтар
Фрэскі
Фрэскі ў капліцы

Заўвагі

^ Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Кірава

Крыніцы

^ Ярашэвіч А. Мсціслаўскі кляштар кармелітаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 324.
^ Дыяна Серадзюк. Маўчаньне мінуўшчыны // Ігуменскі тракт. — 13 траўня 2014. — № 16 (74).
^ Друшчыц С., Церашчатава В. Мсціслаўскі касцёл і кляштар кармелітаў // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 352.

Літаратура

Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0

Вонкавыя спасылкі

Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў у Амсьціславе, Radzima.org

[1] Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Кірава

[2] Ярашэвіч А. Мсціслаўскі кляштар кармелітаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 324.

[3] Дыяна Серадзюк. Маўчаньне мінуўшчыны // Ігуменскі тракт. — 13 траўня 2014. — № 16 (74).

[4] Друшчыц С., Церашчатава В. Мсціслаўскі касцёл і кляштар кармелітаў // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 352.

[a]

[1]

[2]

[3]