Касьцёл Сьвятога Мікалая (Геранёны)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Мікалая

Краіна	Беларусь
Вёска	Геранёны
Каардынаты	54°6′50″ пн. ш. 25°34′51″ у. д. / 54.11389° пн. ш. 25.58083° у. д. / 54.11389; 25.58083Каардынаты: 54°6′50″ пн. ш. 25°34′51″ у. д. / 54.11389° пн. ш. 25.58083° у. д. / 54.11389; 25.58083
Канфэсія	каталіцтва
Эпархія	Гарадзенская дыяцэзія
Архітэктурны стыль	готыка
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Касьцёл Сьвятога Мікалая на мапе Беларусі ± Касьцёл Сьвятога Мікалая Касьцёл Сьвятога Мікалая
Касьцёл Сьвятога Мікалая на Вікісховішчы

Касьцёл Сьвятога Мікалая — помнік архітэктуры XVI стагодзьдзя ў Геранёнах. Знаходзіцца ў цэнтры колішняга мястэчка, каля замка. Дзее. Твор архітэктуры готыкі, барока і клясыцызму. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У 1411 годзе ў Геранёнах зьявілася каталіцкая парафія, у сваёй лацінскай грамаце для касьцёла князь Жыгімонт Кейстутавіч згадваў гутарковую (vulgariter dicitur) меру «пуд воску» (pud vosku)^[1]^[2] — гэта адпавядае многім іншым тагачасным лацінскім граматам літоўскіх князёў і баяраў, дзе з азначэньнем «народны» («гутарковы») падаваліся менавіта беларускія словы і выразы^[3].

У 1529 годзе з фундацыі ваяводы віленскага Альбэрта Гаштольда збудавалі мураваны касьцёл. 18 траўня 1537 году тут адбыўся шлюб сына фундатара Станіслава Гаштольда і Барбары Радзівіл.

У сярэдзіне XVIII ст. касьцёл згарэў у вялікім пажары, па якім у 1771—1779 гадох яго рэканструявалі ў стылі віленскага барока на сродкі Яна Гераніма Пробача.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Геранёны апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл працягваў дзеяць. У 1828—1829 гадох будынак адрамантавалі. У XIX ст. унутраную прастору касьцёла перакрылі драўлянай стольлю^[4].

У 1859 годзе да касьцёла прыбудавалі бакавыя закрысьціі^[5], у 1883 годзе прыбудавалі прытвор і рэканструявалі галоўны фасад. У 1891 годзе побач з касьцёлам збудавалі званіцу. У 1909 годзе зьявіўся праект рэканструкцыі касьцёла.

Найноўшы час

За часамі міжваеннай Польскай Рэспублікі ў 1923 годзе касьцёл адрэстаўравалі. У 1934 годзе мастак К. Чарнецкі выканаў размалёўку інтэр’еру^[6].

У 1954—1955 гадох праводзіўся рамонт касьцёла.

Архітэктура

Помнік архітэктуры готыкі і барока (ад гатычнагя касьцёла захаваліся агульны плян і контрафорсы на галоўным фасадзе). Гэта 1-нэфавая базыліка, асноўны прастакутны ў пляне аб’ём накрываецца 2-схільным дахам. Да прэзьбітэрыюму далучаецца невялікая апсыда з скошанымі кутамі і дзьве бакавыя закрысьціі. Сьцены праразаюцца лучковымі аконнымі праёмамі.

Каталікон, падобна касьцёлу Сьвятой Гертруды ў Коўне, перакрываўся гатычнымі скляпеньнямі без апорных слупоў, утвараючы такім чынам адзін нэф. Па рэканструкцыі ў XIX ст. інтэр’ер сьвятыні набыў рысы клясыцызму. Галоўны алтар мае два ярусны. Ён падзяляецца калёнамі карынцкага ордэру і мае багаты дэкор.

Галерэя

Гістарычная графіка

Старая графіка
Праект званіцы, 1844 г.
К. Русецкі, 1846 г.
С. Янушэвіч, 1846 г.
Н. Орда, 1875—1877 гг.

Н. Орда, 1875—1877 гг.
Паводле Н. Орды, 1877 г.
Абмеры, 1898 г.
Праект, 1909 г.

Сучасныя здымкі

Сучасны стан
Агульны выгляд
Бакавы фасад
З боку апсыды
Брама

Крыніцы

^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 11.
^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 182.
^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 39—46.
^ Габрусь Т., Кушнярэвіч А. Геранёнскі Мікалаеўскі касцёл // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 145.
^ Габрусь Т., Кушнярэвіч А. Геранёнскі Мікалаеўскі касцёл // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 527.
^ Габрусь Т. Саборы помняць усё. Готыка і рэнесанс у сакральным дойлідстве Беларусі. — Менск: «Беларусь», 2007.

Літаратура

Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0

Вонкавыя спасылкі

Касьцёл Сьвятога Мікалая ў Геранёнах, Radzima.org

[Urban-2001-11-1] Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 11.

[2] Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 182.

[3] Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 39—46.

[4] Габрусь Т., Кушнярэвіч А. Геранёнскі Мікалаеўскі касцёл // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 145.

[5] Габрусь Т., Кушнярэвіч А. Геранёнскі Мікалаеўскі касцёл // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 527.

[6] Габрусь Т. Саборы помняць усё. Готыка і рэнесанс у сакральным дойлідстве Беларусі. — Менск: «Беларусь», 2007.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]