Вільгэльм Гайгалят

Вільгэльм Гайгалят
Vilius Gaigalaitis
Вільгэльм Гайгалят у складзе Летувіскай Тарыбы
Прэзыдэнт Эвангельска-лютэранскай кансысторыі
1925 — 1933
Старшыня Летувіскай Тарыбы ў Прусіі
16 лістапада 1918 — 30 лістапада 1918
Дэпутат Палаты прадстаўнікоў Прусіі
1903 — 1918
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся:	27 верасьня 1870(1870-09-27) Таўроскі павет, Летува
Памёр:	30 лістапада 1945(1945-11-30) (75 гадоў) Брэтэн[d]
Адукацыя:	HU Berlin Кёнігсбэрскі ўнівэрсытэт[d]
Вільгэльм Гайгалят у Вікісховішчы

Вільгэльм (Вілемс) Ґайґалят (па-нямецку: Wilhelm Gaigalat, па-летувіску: Vilius Gaigalaitis; 27 верасьня 1870, Гейдэбрух(lt), раён Рагнета(de) — 30 лістапада 1945, Брэтэн, Вюртэмбэрг-Бадэн, Нямеччына) — пруска-летувіскі пратэстанцкі сьвятар, дзяржаўны і грамадзкі дзяяч.

Жыцьцяпіс

Бацька — памешчык Мікс Ґайґалят. Навучаўся ў школах у Мэмелі і Тыльзыце, у 1892—1896 роках вывучаў багаслоўе і філязофію ва ўнівэрсытэтах Кёнігсбэргу і Бэрліну. У 1900—1919 служыў лютэранскім сьвятаром у летувіскіх парафіях Усходняй Прусіі (Рамучай(lt), Прэкуле, Катычай).

У 1903 року ўпершыню быў абраны дэпутатам Палаты прадстаўнікоў Прусіі(de), дзе прадстаўляў акругу Мэмэлю-Гейдэкругу. Пераабіраны ў 1908 і 1913, выступаў у парлямэнце ў абарону моўных і культурных правоў насельніцтва Малой Летувы.

16 лістапада 1918 абраны старшынём створанага тыльзыцкага аддзелу Летувіскай Тарыбы ў Прусіі, аднак ужо 30 лістапада сышоў з пасады, адмовіўшыся падпісваць Тыльзыцкі акт. У Парыжы(en) выступаў за далучэньне паўночнай часткі Ўсходняй Прусіі да Летувы.

У 1905—1930 роках узначальваў хрысьціянскае таварыства «Сандора», рэдагаваў газэту «Пагальба», у міжваеннае дзесяцігодзьдзе ўдзельнічаў у душпастарскай і грамадзкай дзейнасьці ў Клайпэдзкім краі. Ініцыятар стварэньня і першы дырэктар (1922—1924) летувіскай гімназіі ў Клайпэдзе. У 1925—1933 — прэзыдэнт Эвангельска-лютэранскай кансысторыі. У 1925—1936 — дацэнт, прафэсар пратэстанцкага багаслоўскага факультэту Ковенскага ўнівэрсытэту (у 1927—1928 — дэкан). Ганаровы доктар Латвійскага ўнівэрсытэту (1933).

У 1939 року Клайпэдзкая зямля была далучаная да нацысцкай Нямеччыны, у 1940 року Вільгэльм Гайгалят пераехаў у Крэтынгу. У 1941, перад прыходам Саветаў, разам са сваёй жонкай зьехаў у Трэці райх, дзе жыў пад наглядам паліцыі. У 1994 року ягоныя парэшткі перавезеныя і перапахаваныя на радзіме.

Творы

• Kritika raštų apie seniausią Lietuvos istoriją (1893])
• Die evangelische Gemeinschaftsbewegung unter den preußischen Litauern: Geschichtliches und Gegenwärtiges. Königsberg 1904, kpbc.umk.pl (у перакладзе на польскую мову фон Аляксандра В. Баўкнэхта & Давіда Р. Банаха: «Ewangelicki ruch gromadkarski wśród Litwinów pruskich. Historia i teraźniejszość», Olsztyn 2016)
• Evangeliški surinkimai Prūsų Lietuvoje (1905)
• Lietuvos nusidavimai ir mūsų rašliava (1912)
• Kristijonas Duonelaitis, jo gyvastis ir darbai (1913)
• Litauen. Das besetzte Gebiet, sein Volk und dessen geistige Strömungen (1917)
• Die evangelische — lutherische Kirche in Litauen (1929)
• Lietuvos Evangelikų bažnytinio gyvenimo problemos (l935)

Узнагароды

• Ордэн Гедыміна 3 ступені (1928)
• Ордэн Гедыміна 2 ступені (1930)
• латвійскі ордэн Трох зорак (1935)

Літаратура

• Herrmann A. L. Degener. Gaigalat, Wilems // Wer ist wer?. — Berlin: 1935. — P. 467.
• Peter Bahn. Vilius Gaigalaitis (1870–1945). Ein Litauer in Bretten // Brettener Köpfe. — Karlsruhe: Info, 2010. — С. 71—73. — ISBN 978-3-88190-609-8.

Вонкавыя спасылкі

• Сьпіс літаратуры пра Вільгэльма Гайгалята