Блакітная дывізія

250-я пяхотная дывізія Вэрмахту Блакітная дывізія
гішп. División Azul ням. 250. Einheit spanischer Freiwilliger
Гады існаваньня	24 чэрвеня 1941 — 10 кастрычніка 1943
Краіна	Трэці Райх Гішпанія
Тып	пяхотная дывізія
Колькасьць	3 палкі, 8 батальёнаў, 1 дывізіён
Марш	па-гішпанску: Tercios Heroicos
Войны	Другая сусьветная вайна
Удзел у	Блякада Ленінграду
Вядомыя камандзіры	Агустын Муньёс Грандэс, Эмільё Эстэбан-Інфантэс

250-я дывізія гішпанскіх добраахвотнікаў (па-нямецку: 250. Einheit spanischer Freiwilliger), больш вядомая як Блакітная дывізія (па-гішпанску: División Azul, па-нямецку: Blaue Division) — дывізія з гішпанскіх добраахвотнікаў, якія змагаліся на баку Нямеччыны падчас Другой сусьветнай вайны. Намінальна лічачыся ўкамплектаванай чальцамі «Гішпанскай фалянгі», насамрэч «Блакітная дывізія» ўяўляла сабою сумесь жаўнераў рэгулярных войскаў, вэтэранаў грамадзянскай вайны і чальцоў фалянгісцкай міліцыі. Была складзена паводле гішпанскіх канонаў: чатыры пяхотных палка і адзін артылерыйскі.

Узьнікненьне і асаблівасьці падразьдзяленьня

Франсіска Франка, не жадаючы адкрыта ўцягваць Гішпанію ў Другую сусьветную вайну на боку Гітлера і ў той жа час імкнучыся ўмацаваць рэжым Фалянгі і забясьпечыць бясьпеку краіны, заняўшы становішча узброенага нэўтралітэту, падаўшы Нямеччыны на ўсходнім фронце дывізію добраахвотнікаў, якія пажадалі змагацца на боку немцаў супраць Савецкага Саюзу. Дэ-юрэ Гішпанія захоўвала нэўтралітэт, у хаўрусьнікі Нямеччыны не ўваходзіла, і вайну СССР не аб’яўляла. Дывізія здабыла сваю назву з-за блакітных кашуляў — формы Фалянгі.

Міністар замежных справаў Суньер, аб’яўляючы 24 чэрвеня 41-га году пра фармаваньне «Блакітнай дывізіі», сказаў што СССР вінаваты ў Гішпанскай грамадзянскай вайне, у тым, што гэтая вайна зацягнулася, у тым, што былі масавыя расстрэлы, што былі несудзебныя расправы. Па ўзгадненьні зь немцамі была зьменена прысяга — яны прысягаліся не фюрару, а барацьбе супраць камунізму.

Матывацыі ў добраахвотнікаў былі розныя: ад жаданьня адпомсьціць за загінулых у грамадзянскай вайне блізкіх, да (у былых рэспубліканцаў — яны, як правіла, і склалі асноўную масу перабежчыкаў на бок савецкага войска) жаданьня схавацца. Былі людзі, якія шчыра жадалі загладзіць сваё рэспубліканскае мінулае. Шматлікія кіраваліся карысьлівымі меркаваньнямі — вайскоўцы дывізіі атрымлівалі прыстойнае па тых часах дараваньне ў Гішпаніі, плюс дараваньне нямецкае (адпаведна 7,3 пэсэты ад гішпанскага ўраду і 8,48 пэсэтаў ад нямецкага камандаваньня ў дзень).

Былы старшыня братэрства дывізіі, які быў яе баец распавядаў пра свой шлях у яе шэрагі:

У мяне ідэалёгіі не было ніякай. Я спакойна жыў пад Тыролем, прыляцеў самалёт савецкай вытворчасьці, скінуў савецкую бомбу. І, хутчэй за ўсё, лётчык быў савецкі. Загінула ўся мая сям’я. Я паўтараю: мне вось у той момант было 14 гадоў. Да моманту пачатку вайны з Савецкім Саюзам мне было 17 гадоў. Вядома, я жадаў адпомсьціць. І я паехаў у Расею вярнуць візыт ветлівасьці.

— «Блакітная дывізія» і іншыя гішпанцы

Сьцяг 2-га Батальёна

13 ліпеня 1941 году дывізія, якая налічвала 18 693 чалавека (641 афіцэр, 2272 унтар-афіцэры, 15 780 ніжніх чыноў), адбыла з Мадрыду і была перакладзена ў Нямеччыну для пяцідзённай вайсковайй падрыхтоўкі на навучальным палігоне ў горадзе Графэнвэр. Першы камандуючы дывізіі быў вэтэран грамадзянскай вайны Аўгустын Муньёс Грандэс. Пачынальна з Польшчы дывізія прасоўвалася на фронт пешым маршам. Пасьля гэтага яна была перададзена вэрмахту ў якасьці 250-й пяхотнай дывізіі. За ўвесь час існаваньня дывізіі празь яе склад прайшло больш за 40 тысячаў чалавек (па іншых крыніцах і адзнакам — больш за 50 тыс.).

Баявыя дзеяньні

Блакітная дывізія трымала абарону пад Ленінградам і лічылася ў савецкага камандаваньня слабым зьвяном. Аднак падчас апэрацыі «Палярная зорка» па вызваленьні Ленінградзкай вобласьці, якая праводзілася на ўчастку фронту пад Чырвоным Борам даўжынёю амаль у 60 кілямэтраў, чатыры савецкія дывізіі (прыблізна 44 тысячы чалавек) і 2 танкавых палка не змаглі прадраць абарону гішпанцаў (каля чатырох з паловаю тысячаў чалавек). Савецкія войскі панесьлі на гэтым участку вялікія страты.

Яшчэ ў Польшчы выявілася адмысловае стаўленьне гішпанцаў да дысцыпліны. Некалькі жаўнераў сышло ў самаволку ў цывільнай адзежы і былі затрыманыя гестапа — з-за сваёй асмуглай зьнешнасьці яны былі падобныя на габрэяў. Таварышы вызвалілі сваіх пасьля перастрэлкі.

Пра дысцыпліну ў дывізіі кажа і такі факт:

…бургамістар (Ноўгараду) Марозаў загінуў ад рук гішпанскага жаўнера з «Блакітнай дывізіі». Улады арганізавалі выдачу малака цяжарным жанчынам. Штораніцы выстрайвалася чарга, у якую паволі сталі прыстройвацца жаўнеры «Блакітнай дывізіі». Яны мірна стаялі ўперамешку зь цяжарнымі жанчынамі, не патрабуючы сабе лішняга. Атрымлівалі агульную норму і паважна выдаляліся. Але бургамістар Марозаў, абураны тым, што малака катастрафічна бракуе, неяк прыйшоў ва ўправу ў стане сярэдняга алькагольнага ап’яненьня і спусьціў аднаго з гішпанцаў зь лесьвіцы штурхялём пад зад. Пералічыўшы носам усе прыступкі, гішпанец ускочыў і разрадзіў у галаву гарадзкога магазын свайго пісталета…

—

Гэта спалучэньне высокай баяздольнасьці і разгільдзяйства было адзначана пасьля бою ў Чырвоным Бору выказваньнем генэрала Гальдэра:

	Калі вы ўбачыце нямецкага жаўнера няголенага, з расшпіленай гімнасьцеркай і які выпіў, не сьпяшаецеся яго арыштоўваць — хутчэй за ўсё, гэта гішпанскі герой.

Гэтая фраза дагэтуль вісіць у клюбе вэтэранаў Блакітнай дывізіі ў Мадрыдзе.

Сярод вайскоўцаў дывізіі былі нярэдкія выпадкі пераходу на бок Чырвонага войска, не ў апошнюю чаргу з-за грубіянства ўласных афіцэраў і беднага сілкаваньня.

Фінал баявога шляху

Сьцяг 3-га батальёну (бандэры) Гішпанскага легіёну вэрмахта

З-за моцнага замежнапалітычнага ціску Франсіска Франка 20 кастрычніка 1943 году прыняў рашэньне пра вывядзеньне «Блакітнай дывізіі» з фронту і расфармаваньне падразьдзяленьня. Шматлікія гішпанцы, аднак, да канчатку вайны засталіся ў атрадах нямецкага войска добраахвотна. Немцы, не жадаючы губляць патэнцыйных жаўнераў, адкрылі шырокую прапаганду адносна ўступу добраахвотнікаў у «Нямецкі замежны легіён», які знаходзіўся, у адрозьненьне ад «Блакітнай дывізіі», вылучна пад нямецкім камандаваньнем. Як правіла, усе яны былі ў войсках СС, якія ваявалі да самага канца. У акружаным Бэрліне да капітуляцыі ваявала 7000 гішпанцаў.

Страты

Манумэнт загінулым жаўнерам Блакітнай дывізіі на могілкі Альмудэна

За час баёў з Чырвоным Войскам Блакітная дывізія панесла наступныя страты:

• 4957 забітых
• 8766 параненых
• 326 якія згінулі бязь вестак
• 372 што патрапілі ў палон (большасьць вярнуліся ў Гішпанію ў 1954 годзе).

Генэрал Эміліё Эстэбан-Інфантэс, які камандаваў «Блакітнай дывізіяй», у сваёй кнізе «Блакітная дывізія. Добраахвотнікі на Ўсходнім фронце» прыводзіць наступныя лічбы стратаў праціўніка, якія, хутчэй за ўсё, немагчыма праверыць: 14 тысячаў — на Волхаўскім фронце і 32 тысячы — на Ленінградзкім (зіма — вясна 1943 году). Іншыя лічбы, з той жа абмоўкай, прыводзіць Мігель Бас: дывізія зьнішчыла каля 17 тысячаў савецкіх байцоў.

У Франкіскай Гішпаніі велізарным аўтарытэтам карысталася царква і рэлігія. Напрыклад, падчас савецкага артабстрэлу, некалькі снарадаў патрапілі ў цэнтральны купал храма Сьвятой Сафіі у Вялікім Ноўгарадзе, і крыж пачаў звальвацца на зямлю. Гішпанскія сапёры выратавалі крыж, адрэстаўравалі падчас вайны, і ён быў адпраўлены ў Гішпанію. У сямідзясятых гадах, яшчэ пры жыцьці Франка крыж стаяў у Інжынэрнай акадэміі. Пад ім быў надпіс, што гэты крыж знаходзіцца на захоўваньні ў Гішпаніі і вернецца ў Расею, калі зьнікне бязбожны бальшавіцкі рэжым (пасьля вайны савецкі рэжым абвінаваціў гішпанцаў у рабаваньні). Крыж вернуты ў 2004 годзе.

Далейшы лёс

Шматлікія былыя жаўнеры «Блакітнай дывізіі» зрабілі пасьпяховую вайсковую кар’еру ў паваеннай Гішпаніі.

Літаратура

• «Крестовый поход на Россию»: Сборник статей. — М.: Яуза, 2005. ISBN 5-87849-171-0
• Esteban-Infantes, E. «Blaue Division. Spaniens Freiwillige an der Ostfront. Aus dem Spanischen von Werner Haupt.» Гамбург, 1958.  (ням.)
• Gerald R. Kleinfeld and Lewis A. Tambs. Hitler’s Spanish Legion: The Blue Division in Russia. Southern Illinois University Press (1979), 434 pages, ISBN 0-8093-0865-7.  (анг.)
• Xavier Moreno Juliá. La División Azul: Sangre española en Rusia, 1941—1945. Barcelona: Crítica (2005). (гішп.)
• Wayne H. Bowen. Spaniards and Nazi Germany: Collaboration in the New Order. University of Missouri Press (2005), 250 pages, ISBN 0-8262-1300-6.  (анг.)
• Antonio de Andrés y Andrés — Artillería en la División Azul
• Eduardo Barrachina Juan — La Batalla del Lago Ilmen: División Azul
• Carlos Caballero & Rafael Ibañez — Escritores en las trincheras: La División Azul en sus libros, publicaciones periódicas y filmografía (1941—1988)
• Fernando J. Carrera Buil & Augusto Ferrer-Dalmau Nieto — Batallón Román: Historia fotográfica del II/269 Regimiento de la División Azul
• Juan Chicharro Lamamié — Diario de un antitanquista en la División Azul
• Jesús Dolado Esteban (etc) — Revista de comisario: el cuerpo de Intervención Militar de la División Azul 1941—1944
• Arturo Espinosa Poveda — Artillero 2º en la gloriosa División Azul
• Arturo Espinosa Poveda — ¡Teníamos razón! Cuando luchamos contra el comunismo Soviético
• Emilio Esteban-Infantes Martín — Blaue Division: Spaniens freiwillige an der Ostfront
• Miguel Ezquerra — Berlin a vida o muerte
• Ramiro García de Ledesma — Encrucijada en la nieve: Un servicio de inteligencia desde la División Azul
• José García Hispán — La Guardia Civil en la División Azul
• César Ibáñez Cagna — Banderas españolas contra el comunismo
• Gerald R. Kleinfeld & Lewis A. Tambs — Hitler’s Spanish Legion: The Blue Division in Russia
• Vicente Linares — Más que unas memorias: Hasta Leningrado con la División Azul
• Torcuato Luca de Tena — Embajador en el infierno: Memorias del Capitán de la División Azul Teodoro Palacios
• Xavier Moreno Julia — La División Azul: Sangre española en Rusia 1941-45
• Juan José Negreira — Voluntarios baleares en la División Azul y Legión Azul (1941—1944)
• Ricardo Recio — El servicio de intendencia de la División Azul
• José Mª Sánchez Diana — Cabeza de Puente: Diario de un soldado de Hitler
• John Scurr & Richard Hook — Germany’s Spanish Volunteers 1941-45
• Luis E. Togores — Muñoz Grandes: Héroe de Marruecos, general de la División Azul
• Manuel Vázquez Enciso — Historia postal de la División Azul
• Enrique de la Vega — Arde la Nieve: Un relato histórico sobre la División Azul
• Enrique de la Vega Viguera — Rusia no es culpable: Historia de la División Azul
• José Viladot Fargas — El espíritu de la División Azul: Possad
• Díaz de Villegas — La División Azul en línea.

Вонкавыя спасылкі

Блакітная дывізія — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• The 250. Infanterie-Division by Jason Pipes
• The 250. Infanterie-Division on the Axis History Factbook
• С. П. Пожарская. Гішпанская «Блакітная дывізія» на савецка-нямецкім фронце (1941—1943 гг.)
• Гімн Блакітнай дывізіі(недаступная спасылка)
• Плякат Блакітнай дывізіі(недаступная спасылка)