Адам Людвіг Левэнгаўпт

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Адам Людвіг Левэнгаўпт
Adam Ludwig Lewenhaupt
15 красавіка 165912 лютага 1719
Месца нараджэньня пад Капэнгагенам, Данія
Месца сьмерці Масква, Расейская імпэрыя
Прыналежнасьць Швэцыя
Гады службы 1684—1709
Званьне генэрал
Бітвы/войны Вялікая Паўночная вайна
Бітва пад Салатамі
Бітва пад Якабштатам
Бітва пад Гемаўэртгофам
Бітва пад Лясной
Бітва пад Палтавай
Капітуляцыя пад Перавалочнай

А́дам Лю́двіг Ле́вэнгаўпт (па-швэдзку: Adam Ludwig Lewenhaupt; 15 красавіка 1659, ваенны лягер пад Капэнгагенам12 лютага 1719, Масква) — швэдзкі граф і генэрал.

Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Адам Людвіг Левэнгаўпт нарадзіўся ў 1659 годзе ў швэдзкім ваенным лягеры падчас аблогі Капэнгагену. Яго бацькамі былі граф Людвіг Вірых Левэнгаўпт і графіня Шарлёта фон Гоэнлёэ. Жылі Левэнгаўпты ў замку Шарлётэнборг на рацэ Мутала. Ва ўзросьце 9 гадоў ён асірацеў і быў выхаваны графам Пэрам Брагэ Малодшым. Вышэйшую адукацыю атрымаў спачатку ў Люндзкім, пасьля ва Ўпсальскім унівэрсытэце, а ў 1682 у нямецкім Ростаку абараніў дысэртацыю[1]. Спачатку ён зьбіраўся стаць дыпляматам, але ва ўзросьце 25 гадоў зразумеў, што гэта не для яго, і быў прыняты ў армію Нільсам Більке[2].

Турэцкія войны[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

На пачатку ваеннай кар’еры Левэнгаўпт узяў удзел (на баварскай службе) у вайне супраць Асманскай імпэрыі. Пасьля гэтага ваяваў супраць Францыі ў вайне за Пфальцаўскую спадчыну, дзе даслужыўся да палкоўніка і вярнуўся ў Швэцыю.

У 1689 ажаніўся на сваёй кузіне Брыце Даратэі Левэнгаўпт.

Вялікая Паўночная вайна[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Левэнгаўпт быў рэкрутаваны Карлам XII адразу напачатку Вялікай Паўночнай вайны і неўзабаве прызначаны камандуючым інфлянцкім фронтам. 19 сакавіка 1703 ён разьбіў расейцаў пад Салатамі, а 26 ліпеня 1704 — пад Якабштатам. 16 ліпеня 1705 адбылася Бітва пад Гемаўэртгофам, у якой 7-тысячная армія Левэнгаўпта разьбіла 12-тысячную расейскую армію на чале з Шарамецевым. Аднак стратэгічнага значэньня гэтая перамога ня мела: ужо празь некалькі тыдняў Расея захапіла ўсю Курляндыю, і Левэнгаўпт са сваім войскам быў вымушаны адступіць[3].

Расейскі паход[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 1707 годзе Карл XII распачаў г. зв. Расейскі паход, першапачатковай мэтай якога была Масква. У 1708 кароль загадаў Левэнгаўпту сабраць правіянту на 3 месяцы і рушыць з абозам і 12-тысячным корпусам да яго ў Магілёў. Напрыканцы чэрвеня 1708 Левэнгаўпт з абозам выйшаў зь Мітавы[4].

Але беларускія дарогі былі вельмі кепскімі, і абоз рушыў вельмі марудна. Левэнгаўпт ня ведаў дакладна, дзе ў дадзены момант знаходзіўся кароль, і толькі пад Магілёвам даведаўся, што паход на Маскву быў адменены. У спробе аб’яднацца з асноўнай арміяй, ён патрапіў на расейцаў і вымушаны быў прыняць бой, у якім страціў абоз і частку свайго войска. Далучыцца да арміі караля яму і рэштам корпусу (5000 чалавек) атрымалася толькі пад Старадубам[5]. Без правіянту швэдзкая армія была вымушана цярпець голад, акрамя таго, наступіла вельмі халодная зіма.

Ва Ўкраіне швэды, між іншым, узялі ў аблогу Вепрык, а ў красавіку 1709 распачалі аблогу Палтавы.

Бітва пад Палтавай[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Пасьля бітвы пад Лясной Карл XII ужо не давяраў Левэнгаўпту камандаваньне арміяй[6]. У бітве пад Палтавай паранены кароль прызначыў камандуючым фэльдмаршала Рэншэльда, а Левэнгаўпта паставіў на чале пяхоты. Левэнгаўпт быў незадаволены рашэньнем караля, бо бачыў сябе на чале ўсёй арміі, што парадзіла адкрытыя спрэчкі паміж ім і фэльдмаршалам. У прыватнасьці, Левэнгаўпт рыхтаваў атаку на расейскі лягер, але Рэншэльд даў супрацьлеглы загад. Пасьля паразы пад Палтавай, Левэнгаўпт з 16-тысячным войскам адступіў да Перавалочны, дзе быў вымушаны капітуляваць і, такім чынам, патрапіў у расейскі палон.

Карл XII спачатку вельмі паважаў генэрала, але пасьля няўдалага паходу з абозам і, асабліва, пасьля Перавалочны, кароль канчаткова раззлаваўся на Левэнгаўпта і ўжо ніколі не дараваў яму: ён нават нічога не зрабіў, каб паспрабаваць вызваліць яго з палону, у якім генэрал і памёр 12 лютага 1719[7].

У Швэдзкай дзяржаўнай партрэтнай галерэі ў замку Грыпсгольм захоўваецца партрэт Адама Людвіга Левэнгаўпта пэндзалю Давіда фон Крафта[8]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Konovaltjuk, P., Lyth, E., Vägen till Poltava. Slaget vid Lesnaja 1708, Svenskt militärhistoriskt biblioteks förlag, 2009, s.10
  2. ^ Katastrofen vid Poltava – Karl XII:s ryska fälttåg 1707–1709. Historiska media. Lund. Sidan 87 - 88. eISBN 91-85377-70-8
  3. ^ Liljegren, B., 2000. Karl XII: En Biografi. Historiska media. Lund. Sidan 395. eISBN 91-85377-14-7
  4. ^ Liljegren, B., 2000. Karl XII: En Biografi. Historiska media. Lund. Sidan 155. eISBN 91-85377-14-7
  5. ^ http://bengt_nilsson.tripod.com/Carolus/severien.htm
  6. ^ Fryxell, Anders, Berättelser ur svenska historien. D. 22. - Stockholm, 1856. - s. 140.
  7. ^ Konovaltjuk, P., Lyth, E., Vägen till Poltava. Slaget vid Lesnaja 1708, Svenskt militärhistoriskt biblioteks förlag, 2009, s.247
  8. ^ Statens porträttsamling på Gripsholm, 1. Porträtt före 1809. Stockholm 1951, s. 144