Валеры Антоні Ўрублеўскі: розьніца паміж вэрсіямі
Andrej Buka (гутаркі | унёсак) Няма апісаньня зьменаў |
стыль, выява |
||
Радок 30: | Радок 30: | ||
|Колер загалоўку = |
|Колер загалоўку = |
||
}} |
}} |
||
'''Валеры Антоні Ўрублеўскі''' (15 сьнежня 1836 — 5 жніўня 1908) — дзяяч [[ |
'''Валеры Антоні Ўрублеўскі''' (15 сьнежня 1836 — 5 жніўня 1908) — дзяяч [[Беларусь|беларускага]], [[Польшча|польскага]] і міжнароднага рэвалюцыйнага руху. |
||
== Біяграфія == |
== Біяграфія == |
||
[[Файл:Valery Antoni Ŭrubleŭski. Валеры Антоні Ўрублеўскі (1860-69).jpg|150px|зьлева|значак|В. А. Урублеўскі]] |
|||
⚫ | Нарадзіўся ў мястэчку [[Жалудок]] [[Лідзкі павет|Лідзкага павету]] (цяпер |
||
⚫ | Нарадзіўся ў мястэчку [[Жалудок|Жалудку]] [[Лідзкі павет|Лідзкага павету]] (цяпер у [[Шчучынскі раён|Шчучынскім раёне]] [[Беларусь|Беларусі]]) у сям’і мясцовага безьзямельнага шляхціца Антонія Ўрублеўскага і Разаліі з роду Юроўскіх. Бацька яго працаваў лесьніком, потым скарбнікам у графа [[Тызэнгаўз]]а. |
||
⚫ | Скончыўшы ў |
||
⚫ | Скончыўшы ў 1853 годзе [[Вільня|Віленскую]] гімназію, паступіў у [[Пецярбурскі лясны інстытут]]. У час навучаньня ўдзельнічаў у студэнцкім руху, быў сябрам нелегальнага рэвалюцыйнага гуртка, якім кіравалі польскія рэвалюцыянэры-дэмакраты [[Зыгмунт Серакоўскі]] і [[Яраслаў Дамброўскі]]. У 1861 годзе накіраваны інспэктарам лясной школы ў [[Саколка (горад)|Саколку]] [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]] (цяпер [[Польшча]]). У 1861—1862 гадах актыўна ўдзельнічаў у стварэньні нелегальнай рэвалюцыйнай арганізацыі на Гарадзеншчыне, вёў прапаганду сярод навучэнцаў школы. Разам з [[Кастусь Каліноўскі|Кастусём Каліноўскім]] рэдагаваў, друкаваў і распаўсюджваў нелегальную рэвалюцыйна-дэмакратычную газэту «[[Мужыцкая праўда]]». |
||
⚫ | У час [[паўстаньне 1863—1864 гадоў|паўстаньня 1863—1864 гадоў]] |
||
⚫ | У час [[паўстаньне 1863—1864 гадоў|паўстаньня 1863—1864 гадоў]] кіраваў паўстанцкімі аддзеламі. Ён быў прыхільнікам левага крыла «чырвоных» — найбольш актыўных змагароў, якія прытрымліваліся рэвалюцыйных поглядаў, — апоры на сялянскія масы, ліквідацыі абшарніцкага землеўладаньня, роўных правоў усіх народаў краю. У час бою з казакамі 7 жніўня 1864 году быў пасечаны шаблямі. |
||
⚫ | Крыху падлячыўшыся, |
||
⚫ | Крыху падлячыўшыся, эмігрыраваў у [[Францыя|Францыю]]. У [[Парыж]]ы кіраваў дэмакратычнымі арганізацыямі беларуска-польскіх эмігрантаў. Калі 18 сакавіка 1871 году ў Францыі адбылася рэвалюцыя і быў створаны першы ў гісторыі чалавецтва рабочы ўрад [[Парыская камуна]], як і многія іншыя яго суайчыньнікі, актыўна падтрымаў рэвалюцыйныя памкненьні парыжан. У гэтым выступленьні бачыў «''сацыяльную рэвалюцыю, якая пры посьпеху можа перавярнуць увесь парадак, што існуе цяпер у Эўропе...''». У званьні палкоўніка (атрымаў напярэдадні паўстаньня) прапанаваў камунарам свае паслугі і плян ваенных дзеяў. Неўзабаве атрымаў званьне генэрала і узначаліў адну з трох рэвалюцыйных армій, якая абараняла паўднёвую частку Парыжа. У баях Урублеўскі паказаў сябе ўмелым, разважлівым і прадбачлівым палкаводцам і змагаўся на чале арміі да апошняга дня існаваньня Парыскай камуны. Вэрсальцы завочна выраклі яго да пакараньня сьмерцю. З фальшывым пашпартам пераехаў у [[Вялікая Брытанія|Вялікую Брытанію]], дзе блізка пазнаёміўся з [[Карл Маркс|Карлам Марксам]] і [[Фрыдрых Энгельс|Фрыдрыхам Энгельсам]]. У гэты ж час здароўе ў выніку шматлікіх раненьняў моцна пахіснулася, яму зь цяжкасьцю ўдалося пазьбегнуць ампутацыі рукі. |
||
⚫ | Падлячыўшыся ў |
||
⚫ | Падлячыўшыся ў лякарні [[Лёнданскі ўнівэрсытэт|Лёнданскага ўнівэрсытэту]], уступіў у [[I Інтэрнацыянал]]. У кастрычніку 1871 году яго абралі сябрам Генэральнай рады I Інтэрнацыянала, сакратаром-карэспандэнтам для [[Польшча|Польшчы]]. Ідэі Інтэрнацыянала прапаведаваў у эмігранцкай арганізацыі «Люд польскі», створанай у [[Лёндан]]е зь яго ініцыятывы. У 1871—1872 гадох быў старшынём судовай («трацейскай») камісіі, якая разьбірала канфлікты паміж сябрамі I Інтэрнацыянала. Па распадзе I Інтэрнацыянала і арганізацыі «Люд польскі» (1876 год) перабраўся ў [[Жэнэва|Жэнэву]]. У 1878 годзе нелегальна прыяжджаў у [[Расея|Расею]] ([[Адэса]], [[Пецярбург]]), сустракаўся з [[народнікі-землявольцы|народнікамі-землявольцамі]]. Калі францускі ўрад абвясьціў амністыю ўдзельнікам Парыскай камуны, у 1885 годзе пераехаў у Францыю і пасяліўся ў горадзе [[Ніцца]]. У 1901 годзе францускі ўрад нават прызначыў яму пэнсію. Апошнія гады жыцьця правёў ва Ўарвілі (каля Парыжу) у хаце былога камунара земляка Г. Геншынскага. Пахаваны ў Парыжы на могілках [[Пэр-Ляшэз]], ля сьцяны Камунараў. |
||
== Памяць ў Беларусі == |
== Памяць ў Беларусі == |
||
Радок 48: | Радок 50: | ||
== Вонкавыя спасылкі == |
== Вонкавыя спасылкі == |
||
* [http://asoby.belinter.net/cont.php?x=vw Гісторыя Беларусі. Асобы. Валеры Антоні Ўрублеўскі] |
* [http://asoby.belinter.net/cont.php?x=vw Гісторыя Беларусі. Асобы. Валеры Антоні Ўрублеўскі] |
||
== Крыніцы == |
|||
{{Крыніцы}} |
|||
== Літаратура == |
== Літаратура == |
||
* Чырвінскі В. |
* Чырвінскі В. Генерал Урублеўскі: каліновец, камунар, інтэрнацыяналіст // Наша гісторыя. №2, 2018. С. 16-17. ISBN 2617-2305 |
||
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Урублеўскі, Валеры Антоні}} |
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Урублеўскі, Валеры Антоні}} |
Вэрсія ад 00:48, 5 лютага 2020
Герб Сьлепаворан | |
Асабістыя зьвесткі | |
---|---|
Нарадзіўся | 15 сьнежня 1836 Жалудок, Лідзкі павет, Гарадзенская губэрня, Расейская імпэрыя |
Памёр | 5 жніўня 1908 Уарвіль, Францыя |
Пахаваны | |
Род | Урублеўскія |
Бацькі | Антон Урублеўскі Разалія зь Юроўскіх |
Рэлігія | рыма-каталік |
Дзейнасьць | рэвалюцыянэр, палітык, вайсковец, камунар, ліхтарнік, друкар |
Валеры Антоні Ўрублеўскі (15 сьнежня 1836 — 5 жніўня 1908) — дзяяч беларускага, польскага і міжнароднага рэвалюцыйнага руху.
Біяграфія
Нарадзіўся ў мястэчку Жалудку Лідзкага павету (цяпер у Шчучынскім раёне Беларусі) у сям’і мясцовага безьзямельнага шляхціца Антонія Ўрублеўскага і Разаліі з роду Юроўскіх. Бацька яго працаваў лесьніком, потым скарбнікам у графа Тызэнгаўза.
Скончыўшы ў 1853 годзе Віленскую гімназію, паступіў у Пецярбурскі лясны інстытут. У час навучаньня ўдзельнічаў у студэнцкім руху, быў сябрам нелегальнага рэвалюцыйнага гуртка, якім кіравалі польскія рэвалюцыянэры-дэмакраты Зыгмунт Серакоўскі і Яраслаў Дамброўскі. У 1861 годзе накіраваны інспэктарам лясной школы ў Саколку Гарадзенскай губэрні (цяпер Польшча). У 1861—1862 гадах актыўна ўдзельнічаў у стварэньні нелегальнай рэвалюцыйнай арганізацыі на Гарадзеншчыне, вёў прапаганду сярод навучэнцаў школы. Разам з Кастусём Каліноўскім рэдагаваў, друкаваў і распаўсюджваў нелегальную рэвалюцыйна-дэмакратычную газэту «Мужыцкая праўда».
У час паўстаньня 1863—1864 гадоў кіраваў паўстанцкімі аддзеламі. Ён быў прыхільнікам левага крыла «чырвоных» — найбольш актыўных змагароў, якія прытрымліваліся рэвалюцыйных поглядаў, — апоры на сялянскія масы, ліквідацыі абшарніцкага землеўладаньня, роўных правоў усіх народаў краю. У час бою з казакамі 7 жніўня 1864 году быў пасечаны шаблямі.
Крыху падлячыўшыся, эмігрыраваў у Францыю. У Парыжы кіраваў дэмакратычнымі арганізацыямі беларуска-польскіх эмігрантаў. Калі 18 сакавіка 1871 году ў Францыі адбылася рэвалюцыя і быў створаны першы ў гісторыі чалавецтва рабочы ўрад Парыская камуна, як і многія іншыя яго суайчыньнікі, актыўна падтрымаў рэвалюцыйныя памкненьні парыжан. У гэтым выступленьні бачыў «сацыяльную рэвалюцыю, якая пры посьпеху можа перавярнуць увесь парадак, што існуе цяпер у Эўропе...». У званьні палкоўніка (атрымаў напярэдадні паўстаньня) прапанаваў камунарам свае паслугі і плян ваенных дзеяў. Неўзабаве атрымаў званьне генэрала і узначаліў адну з трох рэвалюцыйных армій, якая абараняла паўднёвую частку Парыжа. У баях Урублеўскі паказаў сябе ўмелым, разважлівым і прадбачлівым палкаводцам і змагаўся на чале арміі да апошняга дня існаваньня Парыскай камуны. Вэрсальцы завочна выраклі яго да пакараньня сьмерцю. З фальшывым пашпартам пераехаў у Вялікую Брытанію, дзе блізка пазнаёміўся з Карлам Марксам і Фрыдрыхам Энгельсам. У гэты ж час здароўе ў выніку шматлікіх раненьняў моцна пахіснулася, яму зь цяжкасьцю ўдалося пазьбегнуць ампутацыі рукі.
Падлячыўшыся ў лякарні Лёнданскага ўнівэрсытэту, уступіў у I Інтэрнацыянал. У кастрычніку 1871 году яго абралі сябрам Генэральнай рады I Інтэрнацыянала, сакратаром-карэспандэнтам для Польшчы. Ідэі Інтэрнацыянала прапаведаваў у эмігранцкай арганізацыі «Люд польскі», створанай у Лёндане зь яго ініцыятывы. У 1871—1872 гадох быў старшынём судовай («трацейскай») камісіі, якая разьбірала канфлікты паміж сябрамі I Інтэрнацыянала. Па распадзе I Інтэрнацыянала і арганізацыі «Люд польскі» (1876 год) перабраўся ў Жэнэву. У 1878 годзе нелегальна прыяжджаў у Расею (Адэса, Пецярбург), сустракаўся з народнікамі-землявольцамі. Калі францускі ўрад абвясьціў амністыю ўдзельнікам Парыскай камуны, у 1885 годзе пераехаў у Францыю і пасяліўся ў горадзе Ніцца. У 1901 годзе францускі ўрад нават прызначыў яму пэнсію. Апошнія гады жыцьця правёў ва Ўарвілі (каля Парыжу) у хаце былога камунара земляка Г. Геншынскага. Пахаваны ў Парыжы на могілках Пэр-Ляшэз, ля сьцяны Камунараў.
Памяць ў Беларусі
У Горадні імем Урублеўскага названа вуліца.
Вонкавыя спасылкі
Крыніцы
Літаратура
- Чырвінскі В. Генерал Урублеўскі: каліновец, камунар, інтэрнацыяналіст // Наша гісторыя. №2, 2018. С. 16-17. ISBN 2617-2305