Марыя Гімбуцене

Марыя Гімбуцене
	Марыя Гімбуцене
	лет. Marija Gimbutienė, англ. Marija Gimbutas
	; Марыя Гімбуцене ў 1993 годзе
Дата нараджэньня	23 студзеня 1921
Месца нараджэньня	Вільня
Дата сьмерці	2 лютага 1994
Месца сьмерці	Лос-Анджэлес
Месца пахаваньня	Пятрашунскія могілкі[d];
Грамадзянства	ЗША
Месца вучобы	Унівэрсытэт Вітаўта Вялікага, Віленскі ўнівэрсытэт, Цюбінгенскі ўнівэрсытэт
Занятак	антраполяг, археоляг, даследчык дагістарычнай эпохі, прафэсарка ўнівэрсытэту, гісторык, этноляг
Навуковая сфэра	археалёгія, антрапалёгія, гісторыя і гендэрныя дасьледаваньні
Месца працы	Унівэрсытэт Вітаўта Вялікага, Гарвардзкі ўнівэрсытэт, Каліфарнійскі ўнівэрсытэт у Лос-Анджэлесе[8]
Вядомая як	Стваральніца курганнай гіпотэзы прарадзімы індаэўрапейцаў
Сябра ў	Акадэмія навук Летувы
Навуковая ступень	Доктарка гістарычных навук
Бацька	Danielius Alseika[d]
Маці	Veronika Alseikienė[d]
Узнагароды	кніжная прэмія Анісфілд-Вулф[d] (1993)
	Марыя Гімбуцене ў Вікісховішчы

Марыя Гімбуцéне (па-летувіску: Marija Gimbutienė, па-ангельску: Marija Gimbutas, у дзявоцтве Marija Birutė Alseikaitė; 23 студзеня 1921, Вільня — 2 лютага 1994, Лос-Анджэлес, ЗША) — летувіская і амэрыканская археалягіня, антрапалягіня, стваральніца курганнай гіпотэзы прарадзімы індаэўрапейцаў^[1].

Жыцьцяпіс

Нарадзілася ў Вільні, якая ў той час уваходзіла ў склад Сярэдняй Літвы. Паходзіла зь сям’і Даніэлюса Альсейкі (1881—1936), лекара, грамадзкага дзеяча, фальклярыста, аўтара кнігаў па гісторыі і мэдыцыне Летувы і афтальмалягіні Вэранікі Альсейке. Ейная маці была першай летувіскай, якая атрымала дыплём лекаркі-афтальмалягіні. У 1931 г. сям’я пераехала ў Коўну. З 1936 г. прымала ўдзел у этнаграфічных дасьледаваньнях. У 1941 г. выйшла замуж за летувіскага архітэктара Юргіса Гімбутаса^[2].

У 1942 г. скончыла гуманітарны факультэт Віленскага ўнівэрсытэту. У 1946 г. абараніла доктарскую дысэртацыю па этналёгіі ў Цюбінгенскім унівэрсытэце (Нямеччына)^[2].

З 1949 г. жыла ў ЗША. Працавала і выкладала ў Гарвардзкім і Каліфарнійскім унівэрсытэтах. Праводзіла раскопкі у Югаславіі, Грэцыі і Італіі. У 1981 г. наведала СССР, чытала лекцыі ў Вільні і Маскве^[3].

Мела 3 дачкі^[1].

У 1993 годзе М. Гімбуцене была ўдастоеная званьня ганаровай доктаркі ўнівэрсытэту Вітаўта Вялікага (Коўна)^[2].

Памерла ў Лос-Анджэлесе ў 1994. У тым самым годзе была перапахаваная на Пятрашунскіх могілках у Коўне^[1].

2021 год быў абвешчаны ЮНЕСКА годам Марыі Гімбуцене^[4].

Навуковыя погляды

Марыя Гімбуцене найбольш вядома курганнай гіпотэзай паходжаньня індаэўрапейцаў, якую яна высунула ў 1956 годзе^[5].

Выступала за стварэньне асобнай міждысцыплінарнай вобласьці археаматалёгія, што павінна была абьяднаць археалёгію, тэалёгію, мовазнаўства і этналёгію^[6].

Зьяўлялася прыхільніцай існаваньня матрыярхальнага грамадзтва ў старажытнасьці, характарызавала яго як стадыю разьвіцьця з эканамічнай роўнасьцю і мірнымі адносінамі. У працах 1974—1991 гг. сьцьвярджала, што ў нэалітычнай Эўропе склалася мірнае «гінацэнтрычнае» грамадзтва, якое шанавала багіняў-маці. Культуру бронзавага веку і распаўсюджаньне індаэўрапейцаў зьвязвала з надыходам ваяўнічай патрыярхальнай «андракратыі»^[5].

Публікацыі

Gimbutas, Marija (1946). Die Bestattung in Litauen in der vorgeschichtlichen Zeit. Tübingen: H. Laupp.
Gimbutas, Marija (1956). The Prehistory of Eastern Europe. Part I: Mesolithic, Neolithic and Copper Age Cultures in Russia and the Baltic Area. American School of Prehistoric Research, Harvard University Bulletin No. 20. Cambridge, MA: Peabody Museum.
Gimbutas, Marija & R. Ehrich (1957). COWA Survey and Bibliography, Area — Central Europe. Cambridge: Harvard University.
Gimbutas, Marija (1958). Ancient symbolism in Lithuanian folk art. Philadelphia: American Folklore Society, Memoirs of the American Folklore Society 49.
Gimbutas, Marija (1958). Rytprusiu ir Vakaru Lietuvos Priesistorines Kulturos Apzvalga [A Survey of Prehistory of East Prussia and western Lithuania]. New York: Studia Lituaica I.
Gimbutas, Marija & R. Ehrich (1959). COWA Survey and Bibliography, Area 2 — Scandinavia. Cambridge: Harvard University.
Gimbutas, Marija (1963). The Balts. London: Thames and Hudson, Ancient peoples and places 33.
Gimbutas, Marija (1965). Bronze Age cultures in Central and Eastern Europe. The Hague/London: Mouton.
Gimbutas, Marija (1971). The Slavs. London: Thames and Hudson, Ancient peoples and places 74.
Gimbutas, Marija (1974). Obre and Its Place in Old Europe. Sarajevo: Zemalski Museum. Wissenchaftliche Mitteilungen des Bosnisch-Herzogowinischen Landesmuseums, Band 4 Heft A.
Gimbutas, Marija (1974). The Gods and Goddesses of Old Europe, 7000 to 3500 BC: Myths, Legends and Cult Images. London: Thames and Hudson.
Gimbutas, Marija (1981). Grotta Scaloria: Resoconto sulle ricerche del 1980 relative agli scavi del 1979. Manfredonia: Amministrazione comunale.
Gimbutienė, Marija (1985). Baltai priešistoriniais laikais: etnogenezė, materialinė kultūra ir mitologija. Vilnius: Mokslas.
Gimbutas, Marija (1989). The Language of the Goddess: Unearthing the Hidden Symbols of Western Civilization. San Francisco: Harper & Row.
Gimbutas, Marija (1991). The Civilization of the Goddess: The World of Old Europe. San Francisco: Harper.
Gimbutas, Marija (1992). Die Ethnogenese der europäischen Indogermanen. Innsbruck: Institut für Sprachwissenschaft der Universität Innsbruck, Innsbrucker Beiträge zur Sprachwissenschaft, Vorträge und kleinere Schriften 54.
Gimbutas, Marija (1994). Das Ende Alteuropas. Der Einfall von Steppennomaden aus Südrussland und die Indogermanisierung Mitteleuropas. Innsbruck: Institut für Sprachwissenschaft.
Gimbutas, Marija, edited and supplemented by Miriam Robbins Dexter (1999) The Living Goddesses. Berkeley/Los Angeles: University of California Press.

Крыніцы

^ ^а ^б ^в Marija Birutė Gimbutienė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, T. VI (Fau-Goris). – Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 2004.
^ ^а ^б ^в 100 iškiliausių Lietuvos žmonių: Marija Birutė Gimbutienė. Mokslo ir enciklopedijų leidybos centras. 2009. 196/197 p. ISBN 9785420016558.
^ Nijolė Laurinkienė. „Marija Alseikaitė – apie Vilniaus krašto lietuvius“. Liaudies kultūra, 1996 m., nr. 6. p. 33–34.
^ „2021 m. – Marijos Birutės Alseikaitės-Gimbutienės 100-osios gimimo metinės“. Lietuvos nacionalinė UNESCO komisija, https://www.unesco.lt/apie/unesco-ir-lietuva/unesco-minimos-sukaktys/2021-m-marijos-birutes-alseikaites-gimbutienes-1921-1994-100-osios-gimimo-metines
^ ^а ^б A. Fleming (1969), "The Myth of the Mother Goddess", World Archaeology 1(2), 247–261.
^ Gimbutas, Marija (Spring/Summer 1985), „Primary and Secondary Homeland of the Indo-Europeans: comments on Gamkrelidze-Ivanov articles“, Journal of Indo-European Studies 13 (1&2): p. 190.

[Marija_Birutė_Gimbutienė_2004-1] а ^б ^в Marija Birutė Gimbutienė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, T. VI (Fau-Goris). – Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 2004.

[Marija_Birutė_Gimbutienė_2009-2] а ^б ^в 100 iškiliausių Lietuvos žmonių: Marija Birutė Gimbutienė. Mokslo ir enciklopedijų leidybos centras. 2009. 196/197 p. ISBN 9785420016558.

[3] Nijolė Laurinkienė. „Marija Alseikaitė – apie Vilniaus krašto lietuvius“. Liaudies kultūra, 1996 m., nr. 6. p. 33–34.

[4] „2021 m. – Marijos Birutės Alseikaitės-Gimbutienės 100-osios gimimo metinės“. Lietuvos nacionalinė UNESCO komisija, https://www.unesco.lt/apie/unesco-ir-lietuva/unesco-minimos-sukaktys/2021-m-marijos-birutes-alseikaites-gimbutienes-1921-1994-100-osios-gimimo-metines

[A._Fleming_1969-5] а ^б A. Fleming (1969), "The Myth of the Mother Goddess", World Archaeology 1(2), 247–261.

[6] Gimbutas, Marija (Spring/Summer 1985), „Primary and Secondary Homeland of the Indo-Europeans: comments on Gamkrelidze-Ivanov articles“, Journal of Indo-European Studies 13 (1&2): p. 190.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]