Леў Копелеў

Леў Копелеў
Лев Копелев
Леў Копелеў падчас выступу ў Бад Мюнстэрайфэлі (1980-я)
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	9 красавіка 1912 Кіеў
Памёр	18 чэрвеня 1997 (85 гадоў) Кёльн
Пахаваны	Данскія могілкі[d]
Жонка	Надзея Калчынская Раіса Арлова
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	крытык, дысыдэнт
Мова	эспэранта, расейская мова і нямецкая
Узнагароды	Дзяржаўная прэмія зямлі Паўночнага Райну-Вэстфаліі[d] (1991) Прэмія імя айца Аляксандра Меня[d] прэмія міру нямецкіх кнігагандляроў[d] (1981) Залаты медаль Гётэ[d] (1993) прэмія Фрыдрыха Гундальфа[d] (1980) Kulturpreis der deutschen Freimaurer[d] (1983) Lessing Ring[d] (1983)
Леў Копелеў у Вікісховішчы

Леў За́лманавіч (Зіно́ўевіч) Ко́пелеў (па-расейску: Лев Залма́нович (Зино́вьевич) Ко́пелев; 9 красавіка 1912, Кіеў, Расейская імпэрыя — 18 чэрвеня 1997, Кёльн, Нямеччына) — савецкі літаратурны крытык, дысыдэнт і праваабаронца.

Жыцьцяпіс

Копелеў нарадзіўся ў Кіеве ў сям’і жыдоўскага агранома. У 1926 сям’я пераехала ў Харкаў.

У лютым 1929 року атрымаў на захоўваньне ад стрыечнага брата М. Паляка матэрыялы падпольнага цэнтру апазыцыі. Пасьля арышту брата матэрыялы былі перахаваныя, а на кватэры Копелевых адбыўся ператрус. Упершыню Леў Копелеў арыштаваны ГПУ 29 сакавіка 1929 за «сувязі з бухарынскай і трацкісцкай апазыцыяй» (раскідаў улёткі з пратэстам супраць арыштаў «бальшавікоў-ленінцаў»), празь дзесяць дзён вызвалены пад бацькаву заруку.

Працаваў рэдактарам радыёнавінаў на Харкаўскім паравозабудаўнічым заводзе імя Камінтэрна. У 1932, як адзін з «трыццацітысячнікаў(en)», увачавідкі назіраў за працай НКУС па рэквізіцыі ўраджаю і раскулачваньні. Пазьней гэты досьвед ён апісаў у мэмуарах «І зрабіў сабе куміра…»

У 1933 року паступіў на філязофскі факультэт Харкаўскага інстытуту народнай адукацыі. У гэты час зьявіліся ягоныя першыя артыкулы па-расейску і ўкраінску, у тым ліку ў «Камсамольскай праўдзе». У 1935 року Леў Копелеў перавёўся ў Маскоўскі інстытут замежных моваў на факультэт нямецкае мовы. З 1938 выкладаў у Маскоўскім інстытуце філязофіі, літаратуры і гісторыі, дзе атрымаў званьне доктара філязофіі.

З пачаткам нямецка-савецкай вайны запісаўся дабраахвотнікам у Чырвоную армію, дзякуючы веданьню нямецкае мовы служыў прапагандыстам і перакладнікам. З уваходам Чырвонай Арміі ва Ўсходнюю Прусію востра раскрытыкаваў гвалтаўніцтвы цывільнага нямецкага насельніцтва. Быў арыштаваны і прыгавораны да 10-гадовага зьняволеньня ў лягеры за прапаганду «буржуазнага гуманізму» і «спагадлівасьць да ворага». Сьпярша трапіў ва Ўнжлаг(ru), дзе быў брыгадзірам, пасьля — мэдбратам у лягернай больніцы. Пасьля ў «шарашцы(ru)» «Марфіна»(ru) пазнаёміўся з Аляксандрам Салжаніцыным, які зробіць яго прататыпам Рубіна ў сваёй кнізе «Ў крузе першым».

Вызвалены ў 1954 року, у 1956 рэабілітаваны. Працягваў верыць у камунізм, у хрушчоўскую адлігу аднавіўся ў КПСС. У 1957—1969 выкладаў у Маскоўскім паліграфічным інстытуце і быў навуковым супрацоўнікам Інстытуту гісторыі мастацтваў.

З 1966 року актыўна заняўся праваабарончай дзейнасьцю. У 1968 звольнены з працы і выключаны з КПСС за падпісаньне лістоў супраць перасьледу дысідэнтаў і за крытыку савецкага ўварваньня ў Чэхаславаччыну. Выказаўся таксама супраць выключэньня Салжаніцына з Саюзу пісьменьнікаў і ў падтрымку генэрала Пятра Грыгарэнкі, прымусова ўвязьненага(en) ў «псіхушцы».

Кнігі Копелева пачалі распаўсюджвацца праз самвыдат, правозіліся празь мяжу і публікаваліся на Захадзе. За палітычную дзейнасьць і кантакты з заходнімі краінамі ў 1977 року ён быў выключаны з Саюзу пісьменьнікаў, яму было забаронена выкладаць і друкавацца.

Яшчэ займаючыся дасьледаваньнямі па расейска-нямецкіх культурных повязях, Копелеў завязаў кантакты ва ўнівэрсытэце Вупэрталю. У 1980 року, знаходзячыся ў дасьледчай паездцы ў Нямеччыне, быў пазбаўлены савецкага грамадзянства. Застаўся ў ФРН, з 1981 — прафэсар Вупэртальскага ўнівэрсытэту, пазьней — ганаровы доктар філязофіі Кёльнскага ўнівэрсытэту.

У 1990 року Міхаіл Гарбачоў вярнуў Льву Копелеву савецкае грамадзянства.

Сканаў Копелеў у Кёльне ў 1997 року. Пахаваны на Данскіх могілках Масквы. У Кёльне створаныя ягоныя фундацыя і музэй.

Сям’я

• Першая жонка з 1930 року — аднаклясьніца Надзея Калчынская
  • Дачка Мая Літвінава (Русакоўская)
  • Дачка Алена Копелева
• Другая жонка з 1956 року — Раіса Арлова (у дзявоцтве Ліберзон). Эмігравала з мужам у Нямеччыну
  • Дачка Сьвятлана Іванова (дачка Р. Арловай ад першага шлюбу)
  • Дачка Марыя Арлова