Курт Гёдэль
Курт Гёдэль | |
| Kurt Gödel | |
 | |
| Дата нараджэньня | 28 красавіка 1906[1][2][3][…] |
|---|---|
| Месца нараджэньня | Брно, Аўстра-Вугоршчына |
| Дата сьмерці | 14 студзеня 1978[1][2][4][…] (71 год) |
| Месца сьмерці | Прынстан, ЗША |
| Прычына сьмерці | голад[d][1] |
| Месца пахаваньня | |
| Месца вучобы | Венскі ўнівэрсытэт |
| Занятак | матэматык, філёзаф, прафэсар унівэрсытэту, спэцыяліст у галіне інфарматыкі, фізык |
| Навуковая сфэра | матэматычная лёгіка, матэматыка |
| Месца працы | Інстытут Пэрспэктыўных Дасьледаваньняў |
| Навуковы кіраўнік | Ганс Хахн |
| Узнагароды | Прэмія Айнштайна (1951), Пяцікутны Нацыянальны Мэдаль Навукі (1974) |
| Подпіс | 
|
Курт Гёдэль (па-нямецку: Kurt Gödel; 28 красавіка 1906 — 14 студзеня 1978) — амэрыканскі лёгік і матэматык, вынаходнік важных законаў матэматычнай лёгікі, аўтар тэарэмы няпоўнасьці, суаўтар тэорыі множнасьці. Акрамя гэтага ён знайшоў нетыповыя рашэньні раўнаньняў Айнштайна.
Працы Гёделя лічацца найбольш значнымі падзеямі ў матэматыцы ХХ стагодзьдзя.
Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Бацькай Курта Гёдэля быў паходзячы зь Вены Рудольф Гёдэль, кіраўнік і саўладальнік тэкстыльнай фірмы ў Брне. Маці, Марыяна Хандсхух, была на 14 гадоў маладзей за мужа, але мела выдатную адукацыю (вучылася ў Францыі). Курт быў малодшым з двух сыноў.
Курт Гёдэль меў звыклае дзяцінства, акрамя таго, што ва ўзросьце 6 гадоў ён захварэў рэўматызмам. Гэтая хвароба можа паўплываць і на сэрца хворага, і Курт быў у гэтым упэўнены, хоць не засталося аб гэтым ніякіх пацьверджаньняў. Ва ўзросьце 12 гадоў Курт стаў грамадзянінам толькі што створанай Чэхаславакіі. У 23-гадовым узросьце ён стаў грамадзянінам Аўстрыі.
Школу ў Брне Гёдэль скончыў у 1923 годзе, паступіўшы ў Венскі ўнівэрсытэт. Тут ён атрымаў ступень доктара ў 1929 годзе, навучаючыся ў Ганса Хахна, вялікага аўстрыйскага матэматыка, аднаго з стваральнікаў функцыянальнага аналізу.
У 1931 годзе Курт Гёдэль апублікаваў сваю працу «Über formal unentscheidbare Sätze der Principia Mathematica und verwandter Systeme» у якой сфармуляваў «тэарэму няпоўнасьці». З сакавіка 1933 году Гёдэль стаў прыватдацэнтам у Венскім ўнівэрсытэце.
У 1934 годзе Гёдэль прыехаў у Прынстанскі ўнівэрсытэт з цыклем лекцыяў. Гэты цыкль стаў вельмі папулярным, аднак навуковец вырашыў вярнуцца ў Эўропу ў глыбокай дэпрэсіі, якую яму давялося лячыць некалькі месяцаў.
Але незалежна ад стану здароўя, Гёдэль заставаўся вельмі працавітым вучоным, дабіўшыся ў гэты час значнага прагрэсу ў сваіх дасьледаваньнях. Аднак пасьля забойства гітлераўцамі аднаго з прафэсараў Венскага ўнівэрсытэту (у сэмінарах якога Гёдэль удзельнічаў), у яго здарыўся чарговы прыступ дэпрэсіі.
Восеньню 1938 году Гёдэль ажаніўся з Адэль Поркет, зь якой ён быў знаёмы ўжо 11 гадоў. Яны не ажаніліся раней, з-за таго, што бацькі вучонага былі катэгарычна супраць гэтага шлюбу, таму што Адэль была разьведзенай і старэй Курта на 6 гадоў.
Нацысцкія парадкі ўсталяваныя ў Аўстрыі вельмі не падабаліся Гёдэлю і ён пераехаў у Прыстан, дзе працаваў з 1938 году ў Інстытуце Пэрспэктыўных Дасьледаваньняў (Institute for Advanced Study). У 1948 годзе Гёдэль атрымаў амэрыканскае грамадзянства.
Да канца жыцьця Курт Гёдэль працаваў у Інстытуце Пэрспэктыўных Дасьледаваньняў у якасьці прафэсара, але са студэнтамі ён не працаваў. Яго самым блізкім сябрам у Прынстане стаў Альбэрт Эйнштэйн.
Гёдэль атрымаў узнагароду Einstein Award у 1951 годзе і пяцікутны Нацыянальны Мэдаль Навукі ў 1974 годзе. Быў сябрам Нацыянальнай Акадэміі Навук і Royal Society, сябрам Інстытута Францыі, Каралеўскай Акадэміі і ганаровым сябрам Лёнданскага Матэматычнага Таварыства. Два разы ён адмаўляўся стаць удзельнікам Венскай Акадэміі Навук. Адначасова ён адмовіўся ад усіх прапанаваных яму пасьляваенных аўстрыйскіх узнагародаў.
Пасьля эміграцыі ў ЗША Гёдэль стараўся атрымаць амэрыканскае грамадзянства. Для гэтага было неабходна здаць экзамэны, а так сама экзамэн на канстытуцыі ЗША. Гёдэль, уважліва рыхтаваўся да экзамэну і раптам зразумеў, што сама канстытуцыя мае ўнутраныя лягічныя супярэчнасьці, што хацеў растлумачыць экзамэнацыйнай камісіі. На шчасьце, яго сябры (і Альбэрт Айнштайн) не дазволілі яму гэта зрабіць.
Навуковая праца[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Тэарэма няпоўнасьці зьяўляецца адной з самых вядомых працаў Гёдэля. Яна сьцьвярджае, што любая мова, якая здольная растлумачыць вызначэньне натуральных лічбаў, зьяўляецца няпоўнай), г. зн. утрымлівае выказваньні, якія нельга ні даказаць, ні абвергнуць зыходзячы з аксіёмаў мовы.
Даказаныя Гёдэлем тэарэмы маюць шырокія наступствы як для матэматыкі, так і для філязофіі.
Акрамя гэтага Курту Гёдэлю належыць праца ў вобласьці дыфэрэнцыяльнай геамэтрыі і тэарэтычнай фізыкі. Ён напісаў працу па агульнай тэорыі адноснасьці ў якой прапанаваў варыянт рашэньняў раўнаньняў Айнштайша зь якога вынікае, што будова сусьвету можа мець такую будову, у якім бег часу зьяўляецца закальцаваным (мэтрыка Гёдэля), што тэарэтычна дазваляе падарожжы праз час. Большасьць сучасных фізыкаў лічаць гэта рашэньне дакладным толькі матэматычна і ня маючым фізычнага сэнсу.
Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Курт Гёдэль — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- ^ а б в MacTutor History of Mathematics archive
- ^ а б Kurt Gödel // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
- ^ Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
- ^ Kurt Gödel // Gran Enciclopèdia Catalana (кат.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
- ^ http://www.cemeteryregister.com/search.asp?id=NJ_PRINCETON