Кастусь Мерляк

Кастусь Мерляк
Дата нараджэньня	25 сьнежня 1919(1919-12-25) або 1919
Месца нараджэньня	Дзетамля
Дата сьмерці	25 лістапада 2007(2007-11-25)
Месца сьмерці	Нью-Ёрк, Нью-Ёрк, ЗША
Месца пахаваньня	Беларускія могілкі ў Іст-Брансўіку
Сябра ў	Беларуская народная самапомач, Беларуска-амэрыканскае задзіночаньне і Беларуска-амэрыканскае аб’яднаньне[d]

Касту́сь Ме́рляк або Мярляк (25 сьнежня 1919, в. Дзетамля Наваградзкага павету, цяпер у Наваградзкім раёне Гарадзенскай вобласьці Беларусі — 25 лістапада 2007, Нью-Ёрк, ЗША) — грамадзкі і рэлігійны дзеяч беларускай эміграцыі.

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся ў сям’і настаўніка, царскага афіцэра Ільлі Мерляка і Вольгі зь Ціхановічаў.

Навучаўся ў польскай пачатковай школе. Скончыў сельскагаспадарчую вучэльню (1937), вучэльню сельгаскаапэрацыі (1938). Пасьля прыходу Саветаў адвучыўся на курсах крэдытных інспэктараў Беларускай рэспубліканскай канторы Дзяржбанку СССР у Беластоку (1940). Працаваў бугальтарам, старшым крэдытным інспэктарам банку ў Наваградку і Карэлічах.

Пад час нямецкай акупацыі працаваў у цывільнай адміністрацыі Наваградку, пасьля ў Беларускай народнай самапомачы. У 1942 скончыў афіцэрскія курсы Самапомачы ў Менску ды накіраваны ў Ліду на арганізацыю беларускага батальёну як ад’ютант капітана Касацкага. У пачатку 1943 вярнуўся ў Наваградак на адміністрацыйную пасаду. З канца 1943 — інтэндант паліцэйскага батальёну №68 пад даводзтвам Барыса Рагулі. Улетку 1944 з надыходам бальшавікоў пакінуў Беларусь, у ліпні трапіў у выведную школу «Дальвіцу».

Пазьней абвэрам закінуты ў Італію дзеля агітацыі беларусаў арміі Андэрса, але здаўся ў палон да амэрыканцаў і быў інтэрнаваны ў лягеры, адкуль неўзабаве ўцёк.

З канца 1947 — у Аргентыне, заснавальнік і старшыня Згуртаваньня беларусаў у Аргентыне. Сябра Рады БНР з 1948 року, узначаліў аргентынскае прадстаўніцтва Рады БНР. У 1950 року ажаніўся з этнічнай немкай Ганнай Губэрт са Случчыны. Зь ёй мецьмуць сыноў Юльяна, Данілу, Вінцэнта.

28 ліпеня 1954 року пераехаў у Нью-Ёрк. Узначаліў сэктар Рады БНР на ЗША, управу Беларуска-амерыканскага задзіночаньня (БАЗА) на Нью-Ёрк. Пры канцы 1956­ распачаў супрацоўніцтва з ЦРУ. На той час Мярляк быў адзіным агентам гэтай спэцслужбы ў асяродку беларускай эміграцыі ў ЗША. Псэўданімы Philip E. Launais, Donald R. Wakild і Conrad P. Mason, крыптанімы AEPRIMER­1 ды AEREADY­2.

Старшыня Галоўнай управы БАЗА ў 1959—1963. Пасьля канфлікту і сыходу з БАЗА ў 1964 року разам з прыхільнікамі заснаваў і ўзначаліў Беларуска-амэрыканскае аб’яднаньне(d) ў Нью-Ёрку. У 1968 року пасьля адлучэньня ад царквы стварыў з аднадумцамі парафію сьвятога Кірылы Тураўскага ў Рычманд-Гіле(d) (Нью-Ёрк). Ад 1969 року браў удзел у дзейнасьці Беларускага кангрэсавага камітэту Амэрыкі, у 1970-х пэўны час быў ягоным віцэ-прэзыдэнтам.

Аўтар артыкулаў па гісторыі беларускай эміграцыі, пытаньнях культурнага, літаратурнага, рэлігійнага, грамадзка-палітычнага жыцьця Беларусі. У сярэдзіне 1990-х рокаў адышоў ад актыўнай грамадзкай дзейнасьці.

Пахаваны на могілках царквы Жыровіцкай Божай Маці ў Іст-Брансўіку (штат Нью-Джэрзі).

Бібліяграфія

• Дзейнасьць Кастуся Мерляка на эміграцыі. Нью-Ёрк, 1992.

Літаратура

• Натальля Гардзіенка. МЕРЛЯК Кастусь / Беларускі Інстытут Навукі й Мастацтва // Запісы Беларускага Інстытуту Навукі й Мастацтва. — Нью-Ёрк — Менск: 2014. — № 37. — С. 148.
• Я[нка] З[апруднік]. Сьв. памяці Кастусь МЕРЛЯК (25.ХІІ.1919 - 25.ХІ.2007) // Беларус. — 2007. — № 539.
• МЕРЛЯК Кастусь // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 5: М — Пуд. — 592 с. — ISBN 985-11-0141-9
• Васіль Шчэцька. Кастусь Мерляк — 85 год ад народзін і 55 год грамадзкай працы // Беларус. — 2005. — № 505.

Вонкавыя спасылкі

• Жыцьцяпіс на бачыне Рады БНР