Зігмас Зінкявічус

Зіґмас Зінкявічус
	Зіґмас Зінкявічус
	Zigmas Zinkevičius
Дата нараджэньня	4 студзеня 1925
Месца нараджэньня	Юодаўсяй
Дата сьмерці	20 лютага 2018 (93 гады)
Месца сьмерці	Вільня, Летува;
Прычына сьмерці	сэрцавая няздатнасьць
Месца пахаваньня	Антокальскія могілкі;
Месца вучобы	Віленскі ўнівэрсытэт
Занятак	мовазнаўца, гісторык, прафэсар унівэрсытэту, палітык
Навуковая сфэра	мовазнаўства
Месца працы	Віленскі ўнівэрсытэт;
Узнагароды	прэмія Гердэра[d]
	Зіґмас Зінкявічус у Вікісховішчы

Зі́ґмас Зінкя́вічус (лет. Zigmas Zinkevičius; 4 студзеня 1925, Юодаўсяй(lt), цяпер Вілкамірскі раён — 20 лютага 2018) — летувіскі лінгвіст, прафэсар Віленскага ўнівэрсытэту, дзейны сябар Летувіскай акадэміі навук^[4]. Аўтар працаў у галіне індаэўрапеістыкі (балтыстыкі), балта-славянскіх моўных стасункаў, праблемаў летувіска-расейскага дзьвюхмоўя, анамастыкі. Дасьледаваў яцьвяскую мову, гісторыю і дыялекты летувіскае мовы.

Жыцьцяпіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Скончыўшы ў 1945 року гімназію ў Вількаміры, паступіў у Віленскі ўнівэрсытэт^[4], дзе вывучаў лінгвістыку. У 1955 абараніў доктарскую дысяртацыю па тэме «Гістарычныя рысы залежных займеньнікаў у летувіскай мове». У 1956—1962 быў дэканам факультэту гісторыі і філялёгіі Віленскага ўнівэрсытэту. За сваю працу «Летувіская дыялекталёгія» (1966) Зіґмас Зінкявічус атрымаў ступеню габілітаванага доктара, а цераз два рокі стаў прафэсарам. У 1973 атрымаў пасаду загадчыка катэдры летувіскай мовы Віленскага ўнівэрсытэту. З 1988 — загадчык катэдры балтыйскае філялёгіі.

Чалец Каралеўскай швэдзкай акадэміі пісьмовасьці, гісторыі і старажытнасьці (1982), Летувіскае акадэміі навук (1990), Нарвэскае акадэміі навук (1991), Летувіскае каталіцкае акадэміі навук (1991) і Латвійскае акадэміі навук (1995). Валодае ангельскай, беларускай, нямецкай, польскай, расейскай, украінскай і францускай мовамі^[5]. Зінкявічус лічыцца адным з найбольш цытаваных летувіскіх лінгвістаў.

У 1996—1998 — міністар адукацыі і навукі Летувы. У 1999 абраны старшынём хрысьціянска-дэмакратычнае партыі^[5]. У 2000—2004 быў дэпутатам Сэйму Летувы.

Летувізацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўны артыкул: Летувізацыя

У сваёй кнізе «Ўсходняя Летува ў мінулым і сучаснасьці» (лет. «Rytų Lietuva praeityje ir dabartyje», у 1996 годзе выйшаў расейскі пераклад рас. «Восточная Литва в прошлом и настоящем») заклікае замяніць навуковы тэрмін старабеларуская мова «больш карэктным» — «канцылярская славянская мова Летувіскай дзяржавы»^[6]:

	…гэтая пісьмовая мова выкарыстоўвалася выняткова ў дзяржаўнай канцылярыі і зьнікла, як толькі была замененая польскай мовай Арыгінальны тэкст (рас.) …этот письменный язык использовался исключительно в государственной канцелярии и исчез, как только был заменен польским языком

У расейскім перакладзе імёны вялікіх князёў літоўскіх падаюцца выняткова з канчаткамі «-us» і «-as»: Міндаўгас, Гедымінас, Альгердас, Вітаўтас і г. д. Гісторык і мовазнаўца Мікалай Нікалаеў зьвяртае ўвагу на тое, што Зінкявічус зьмешвае навуковае дасьледаваньне зь летувіскім нацыяналізмам, замоўчваючы і ігнаруючы нязручныя для летувісаў факты^[6].

Прэміі і ўзнагароды[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Летувіская дзяржаўная прэмія, 1968
Прэмія Гердэра, 1994
Прэмія Казімера Бугі Летувіскае акадэміі навук, 1995
Камандорскі крыж Ордэна вялікага князя Гедыміна, 1995
Прэмія нацыянальнага прагрэсу (па-летувіску: Nacionalinė pažangos premija), 2007

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ Deutsche Nationalbibliothek Record #120873893 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
^ Zigmas Zinkevičius // https://www.vle.lt/straipsnis/zigmas-zinkevicius/
^ Mirė akademikas Zigmas Zinkevičius
^ ^а ^б Zigmas Zinkevičius (анг.) A Virtual Exhibition of a Millennium of Lithuanian Cultural Heritage. Institute of Mathematics and Informatics. Праверана 7 лістапада 2012 г.
^ ^а ^б Kandidatas Zigmas Zinkevičius (лет.). Lietuvos Respublikos Seimas. Праверана 7 лістапада 2012 г.
^ ^а ^б Нікалаеў М. Вільня і Літва ў расейскім друку // ARCHE Пачатак. № 5 (28), 2003.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Кароткая біяграфія (лет.)
Бібліяграфія Зіґмаса Зінкявічуса (лет.)

[_dc699686b1078e0f-1] Deutsche Nationalbibliothek Record #120873893 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.

[_e4cf335c241188a2-2] Zigmas Zinkevičius // https://www.vle.lt/straipsnis/zigmas-zinkevicius/

[_16c9ed1947ae68a5-3] Mirė akademikas Zigmas Zinkevičius

[pirm-4] а ^б Zigmas Zinkevičius (анг.) A Virtual Exhibition of a Millennium of Lithuanian Cultural Heritage. Institute of Mathematics and Informatics. Праверана 7 лістапада 2012 г.

[seimas-5] а ^б Kandidatas Zigmas Zinkevičius (лет.). Lietuvos Respublikos Seimas. Праверана 7 лістапада 2012 г.

[Nikalajeu-2013-6] а ^б Нікалаеў М. Вільня і Літва ў расейскім друку // ARCHE Пачатак. № 5 (28), 2003.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]