Гераін
Гераін | |
![]() | |
![]() Хімічная структура | |
Агульныя | |
---|---|
Хімічная формула | C₂₁H₂₃NO₅[1] |
Фізычныя характарыстыкі | |
Малярная маса | 6,1E−25 кг[1] |
Тэрмічныя характарыстыкі | |
Тэмпэратура плаўленьня | 170 °C |
Клясыфікацыя | |
Рэгістрацыйны № CAS | 561-27-3 |
PubChem | 5462328 |
№ Эўрапейскай супольнасьці | 209-217-7 |
SMILES | |
InChI | |
ChEBI | 27808 |
ChemSpider | 4575379 |
Гераін у Вікісховішчы | |
Калі не пазначана іншае, усе зьвесткі прыведзеныя для стандартных умоваў (25 °C, 100 кПа). |
Гераін (дыямарфін, дыяцэтылмарфін; састар. гэраін) — алькалёід опіюму ў выглядзе застылага соку макавак.
Належыць да ліку дурманлівых рэчываў. Мае болепатольнае дзеяньне выйшэйшае, чым у марфіна. Стварае моцнае пачуцьцё эўфарыі. Выклікае хуткае ўзьнікненьне нарказалежнасьці. Вытворчасьць і ўжываньне ў Беларусі знаходзяцца пад забаронай[2]. Хімічная формула: C21H23NO5.
Пры спыненьні ўжываньня выклікаў цяглічны боль у выглядзе ломкі. У выніку нарказалежныя з кожным разам павялічвалі дозу дзеля дасягненьня эўфарыі. Урэшце, гэта выклікала перадазоўку, пры якой спынялася дыханьне і кроў пераставала паступаць у галаўны мозаг, ад чаго людзі гінулі[3].
Ёсьць арганічным хімічным злучэньнем, паўсынтэтычным апіёідам (дыяцэтыляванае вытворнае марфіну). У чыстым выглядзе гераін уяўляе сабой белае парашкападобнае рэчыва бяз водару з горкім смакам і тэмпэратурай плаўленьня 173 °C. Упершыню гераін быў сынтэзаваны ў 1874 годзе шляхам ацэтыляваньня марфіну — апіяту, які месьціцца ў опіюме макавага малака і высушанай макавай саломцы (насеньне маку + прыбл. 15 см сьцябла), якія атрымліваюцца з опіюмнага маку (Papaver somniferum). Гераін адносіцца да групы дэпрэсантаў, падобна марфіну, у параўнаньні з якім пры ўнутрывенным уводзе ён аказвае болюсуцішальнае дзеяньне мацнейшае прыкладна ў 3-5 разоў, але карацейшае. Ён зьяўляецца моцным аганістам μ, δ, κ апіёідных рэцэптараў, як і ягоныя эндагенныя аналягі — эндарфіны. Дзякуючы ацэтыльным групам гераін перасякае гэматаэнцефалічны бар'ер хутчэй за марфін. У галаўным мозаґу ён фэрмэнтатыўна мэтабалізуецца на тэрапэўтычна актыўныя мэтабаліты: 6-мона-ацэтыл-марфін (6-МАМ) ды марфін, праз што гераін часам клічуць пралекам.
Ёсьць псыхаактыўным рэчывам, якое зьяўляецца вельмі моцным наркотыкам, стымулятарам, які выклікае эўфарыю і блажэнную апатыю, што прыводзіць да разьвіцьця псыхічнай і фізычнай залежнасьці ў людзей, якія ўжываюць яго інтраназальна або шляхам інгаляцыі пароў нагрэтага гераіну, папулярнага ў азіяцкіх краінах (так званы chasing the dragon). Утрыманьне чыстага рэчыва ў гераіне, які прадаецца на вуліцы, хітаецца ад 2% да 98%. Аналіз гераіну ў порцыях, якія прадаюцца гандлярамі на вуліцах (звычайна пакецікі па 100 міліграмаў), праведзены FDA ў 2005 г., паказаў утрыманьне чыстага рэчыва ў дыяпазоне ад 7,3 да 75%. Участкі нелегальнага (на чорным рынку) гераіну ўтрымліваюць дамешкі выпадковых і спэцыфічных рэчываў, дададзеных для павелічэньня прыбытку ад продажу, якія перашкаджаюць усмоктваньню праз сьлізістыя абалонкі пры ўдыханьні і ў той жа час уплываюць на канчатковы колер вулічнага гераіну (ад белага да цёмна-бурага), у залежнасьці ад ягоных некалькіх тыповых формаў, да якіх належаць:
- руды цукар – танная забруджаная разнавіднасьць гераіну ў выглядзе камякоў парашка або камячкоў колеру ад бэжавага да шэра-рудага;
- кампот — танны «польскі гераін» з макавай саломкі;
- «чысты гераін» — дарагое рэчыва з высокім утрыманьнем гераіну ад белага да трохі бэжавага колеру, падводжанае высокай апрацоўцы.
Адкрыцьцё і гістарычнае прымяненьне
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Упершыню гераін быў атрыманы брытанскім хімікам К. Р Альдэр Райтам у 1874 годзе. Ён экспэрымэнтаваў з марфінам, спалучаючы яго з рознымі кісьлямі ў лябараторыі Мэдыцынскай школы сьв. Марыі ў Лёндане. Пры кіпячэньні марфіну з воцатным ангідрыдам праз некалькі гадзін атрымаў дыацэтылавае вытворнае марфіну — дыацэтылмарфін. Гэтае спалучэньне было высланае да Ф. М Пірса з каледжа Оўэнса ў Манчэстэры, каб праверыць на жывёлах. Гэтае рэчыва пры падскурнай іньекцыі маладым сабакам ды трусам выклікала, сярод іншага: глыбокую дэпрэсію, жах, дрымотнасьць, чульлівыя вочы, звужаныя зрэнкі і значны сьлінацёк. Дыханьне спачатку пачашчаецца, а потым затрымліваецца. Таксама былі выяўленыя павольнае і нерэгулярнае сэрцабіцьце і відавочная адсутнасьць кантролю над рэфлексамі цягліц. Дайшло таксама да страты магчымасьці карыстацца заднімі лапамі. Тэмпэратура цела панізілася прыкладна на 4 градусы.


Рэчывам, які вынайшаў ангельскі хімік зацікавіўся Гэнрых Дрэзэр, супрацоўнік фармакалягічнай лябараторыі Bayer у Эльбэрфэльдзе . Ён заўважыў, што дыяцэтылмарфін нашмат мацнейшы за марфін, і пабачыў у ім велізарны камэрцыйны патэнцыял, бо людзі даўно шукалі прэпарат, які мог б замяніць марфін, які выклікае звыканьне, у лекаваньні болю і кашлю пры рэсьпіраторных захворваньнях, якія мучылі чалавецтва ў той час, г.зн. сухоты і пнэўманія. Упершыню гераін быў сынтэзаваны ў лябараторыі Bayer ў 1897 годзе. Гэта зрабіў Фэлікс Гофман — першаадкрывальнік асьпірыну і хімічнай рэакцыі, якая дазваляе вырабляць яго ў прамысловых абсягах, падначалены Дрэзэра — праз 14 дзён пасьля сынтэзу ацэтылсаліцылавага квасу. Сам Дрэзер сьцьвярджаў, што дыяцэтылмарфін быў вынаходніцтвам Bayer, а не Альдэра Райта. Дрэзер выпрабаваў новае рэчыва на жывёлах, супрацоўніках і сабе, потым гэтыя людзі апісвалі пачуцьці, выкліканыя ягоным прыёмам, выкарыстоўваючы тэрмін «гераічны» ( ням. herooisch ), які затым натхніў гандлёвую назву гераін, дадзеную ў лістападзе 1898 г. афіцыйная рэгістрацыя прэпаратаў дыяцэтылмарфіну, выпушчаных на рынак канцэрнам Bayer у розных формах (пасьцілкі, таблеткі, растваральныя солі і эліксіры) [4] . Прэпараты, якія зьмяшчаюць гэтую дзеючую рэчавіну, былі з энтузіязмам сустрэтыя прадстаўнікамі мэдычнага сьвету: у 1899 годзе гадавы аб'ём вытворчасьці гераіну кампаніяй Bayer склаў 1 тону, і прадукт экспартаваўся ў 23 краіны, асабліва набыўшы папулярнасьць у ЗША, у выглядзе супрацькашлявыя сыропаў [4] . На зьезьдзе лекараў Дрэзэр прадставіў яго як ў дзесяць разоў больш эфэктыўнае рэчыва ў барацьбе з кашлям, чым прэпараты кадэіну, і пры гэтым выяўляе толькі 1/10 ад пабочных эфэктаў. Паводле словаў Дрэзэра, гэта павінны быў быць «цудадзейны прэпарат», ня толькі больш моцны ў барацьбе з болем, чым марфін, але таксама нібыта не выклікаючы звыканьня і цалкам бясьпечны [4] . У 1900 г. The Boston Medical and Surgical Journal пісаў, што ён мае шмат перавагаў перад марфінам, ён не выклікае сну і не выклікае страху звыканьня. Дрэзер апублікаваў мноства артыкулаў пра гераін у мэдыцынскіх часопісах, і пачаліся навуковыя дасьледаваньні магчымасьці выкарыстаньня гераіну ў лекаваньні астмы, бранхіту і тубэркулёзу. Кампанія адправіла тысячы ўзораў, пазначаных львом і глёбусам, да лекараў у Эўропе і ЗША [4].
З цягам часу ўсё часьцей сталі зьяўляцца першыя крытычныя галасы. У 1902 годзе францускія і амэрыканскія навукоўцы пачалі паведамляць аб выпадках гераінавай залежнасьці. Да шпіталяў Нью-Ёрка, Філядэльфіі і іншых местаў усходняга ўзьбярэжжа ЗША зьвярталіся залежныя людзі. Зафіксаваныя былі таксама выпадкі «ўжываньня гераіну ў рэкрэацыйных мэтах». Гэтыя асобы часта прадавалі мэталічныя адходы ў якасьці другаснай сыравіны, каб пакрыць выдаткі на незаконнае набыцьцё гераіну. У мову ўвайшоў тэрмін наркаманы. Кампанія Bayer спыніла вытворчасьць гераіну ўжо ў 1913 годзе, а ў 1914 годзе ўжываньне гераіну без рэцэпты лекара было вызнанае незаконным у ЗША. У 1919 годзе амэрыканскі суд прызнаў незаконным выпісваньне лекарамі гераіну наркаманам. У 1920 годзе Злучаныя Штаты забаранілі ўсю вытворчасьць і выкарыстаньне гераіну ў Законе аб небясьпечных наркотыках, нават у мэдычных мэтах.
Мэханізм дзеяньня і фармакакінэтыка
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Гераін і ягоныя мэтабаліты аказваюць аганістычнае (стымулюючае) дзеяньне на мю, капа і дэльта (μ, κ, δ) апіоідных рэцэптараў, выклікаючы анальгэзыю, эўфарыю, прыгнёт цэнтральнай нэрвовай сыстэмы, уключаючы дыхальны цэнтар, і раслабленьне цягліцаў . Гераін аказвае наступнае дзеяньне на арґанізм чалавека:
- ён прыгнятае цэнтральную нэрвовую сыстэму, у прыватнасьці дыхальны цэнтар
- ліквідуе боль
- выклікае эйфарыю, дрымотнасьць, блажэнную апатыю, прыносіць асалоду і стан неўспрымальнасьці да непрыемных ўспамінаў
- звужае зрэнкі да памеру шпількавай галоўкі
- запавольвае пэрыстальтыку страўніка і кішачніка
- звужае сьфінктар
- мае антыдыўрэтычны эфэкт .
Дэпрэсіўнае дзеяньне гераіну на дыхальны цэнтар зьвязанае з аслабленай рэакцыяй на зьмену канцэнтрацыі СО 2 і гіпаксіяй . Дзякуючы дзьвум ацэтыльным ґрупам гераін валодае моцнымі ліпафільнымі ўласцівасьцямі, якія дазваляюць яму хутка пранікаць праз гэматаэнцэфалічны бар'ер (на працягу 15-20 сэкунд), дасягаючы высокіх канцэнтрацыяў у цэнтральнай нэрвовай сыстэме . Сіла і час дзеяньня гераіну залежаць ад шляху яго паступленьня ў арґанізм. Пры ўнутрыжыльным увядзеньні эфэкт з'яўляецца праз 1-2 хвіліны, дасягаючы піку праз 10 хвілін, а абязбольвальны эфэкт захоўваецца прыкладна 3-5 гадзін . Пачуцьцё эўфарыі (прыліў, бліск), якое амаль адразу ж суправаджае нутражыльнае ўвядзеньне гераіну, доўжыцца ўсяго ад адной да некалькіх хвілін, пасьля чаго надыходзіць перыяд заспакаеньня, які доўжыцца каля гадзіны. Пэрыяд паўраспаду гераіну складае 15-30 хвілін [5], па іншых дадзеных 1,3-7,8 хвілін .
У арганізме гераін хутка мэтабалізуецца на 6-мона-ацэтыл-марфін (6-МАМ) пад уплывам эстэразы. Гэты працэс адбываецца ў пячонцы, мозаґу, сэрцы і нырках. Максымальная канцэнтрацыя 6-МАМ вымяраецца праз 0,7-2,7 хвілін пасьля ўнутрыжыльнагага ўведзеньня гераіну . Мяркуецца, што гэты высокаліпафільны мэтабаліт гераіну з даўжэйшым пэрыядам паўраспаду (да 54 хвілін) мае вельмі высокае падабенства да рэцэптара й адказвае за ўсе непасярэдныя эфэкты гераіну. Затым 6-МАМ ператвараецца ў марфін, які мае яшчэ большы перыяд паўраспаду — 2-3 гадзіны. Максымальная канцэнтрацыя марфіну як мэтабаліту дасягаецца праз 3,6-8 хвілін пасьля прыёму гераіну [6] . Марфін, які атрымліваецца з гераіну, зьвязваецца з глюкуронавай кісьлёй ў печані (у асноўным у пазыцыі 3 і ў меньшай ступені ў пазыцыі 6) і ў выглядзе растваральных глюкуронідаў (55%) выводзіцца ныркамі з брулямі, але ў невялікай колькасьці з жоўцю. Таксама ў брулях прысутнічае свабодны марфін (10%) і невялікая колькасьць 6-МАМ (1,5%). 6-MAM з'яўляецца мэтабалітам, характэрным толькі для гераіну, што дазваляе адрозьніваць яго ад іншых апіоідаў у аналізах брулі наркаманаў . Наяўнасьць 6-МАМ у брулі сведчыць аб ужываньні пацыентам гераіну або 6-МАМ. 6-MAM можна выявіць у брулі да 24 гадзін пасьля ўжываньня гераіну . Іншыя мэтабаліты гераіну, выяўленыя ў невячлікіх колькасьцях у мачы чалавека, ўключаюць нормарфін глюкуранат, кадэін, марфіну дыглюкуранат ды марфіну эфірсульфат [6] . Нормарфін атрымліваюць шляхам N-дэмэтыляваньня марфіну з удзелам цытахрому Р450 . Таксама кан'югацыя марфіну з глюкуронавай кіслатой у пазыцыі 6 валодае моцным абязбольвальным эфэктам, але з цяжкасьцю праходзіць праз гэматаэнцафалічны бар'ер [6] .
Існуе таксама мяркаваньне, што сам гераін ня ўплывае непасярэдна на апіоідныя рэцэптары, а з'яўляецца папярэднікам марфіну, хутка пранікае праз гэматаэнцэфалічны бар'ер, значна хутчэй, чым марфін. Толькі марфін, які вылучаецца ў галаўным мозаґу ў працэсе мэтабалізму гераіну, адказвае за ягоны эфэкт на цэнтральную нэрвовую сістэму . Гераін, у параўнаньні з марфінам, характарызуецца больш хуткім і моцным фармакадынамічным эфэктам, аднак малекула гераіну мае меньшае падабенства да апіёідных рэцэптараў, чым ягоныя мэтабаліты: 6-МАМ, марфін і глюкуранат марфіну (M6G). З гэтай нагоды часта мяркуецца, што гераін належыць да ґрупы пралекаў і ягоныя эфэкты ў асноўным з'яўляюцца вынікам дзеяньня мэтабалітаў. У плязме раптам дзейсьніцца працэс гідралізу гераіну да 6-МАМ, а потым да марфіну. Пасьля ўнутрыжыльнага ўвядзеньня канцэнтрацыя гераіну ў плязме зніжаецца вельмі хутка і прыкладна праз 10-40 хвілін выявіць яе ў лябараторыі стае немагчыма. Гераін цалкам мэтабалізуецца перад вывядзеньнем з арганізма — у мачы прысутнічаюць толькі ягоныя мэтабаліты .
Дозы, якія ўжываюцца наркаманамі, вельмі індывідуальныя і залежаць, сярод іншага, ад: ўзроўню талеранцыі, які ў выпадку з гераінам разьвіваецца вельмі хутка; рэгулярнасьці іньекцыяў, працягласьці залежнасьці і колькасьці чыстага парашка гераіну, які прадаецца нелегальна. Прыведзеныя лічбы ёсьць толькі для прыкладу, на іх нельга спадзявацца ў іншых мэтах. Кожны іншы чалавек ў іншы спосаб рэагуе на адную і тую ж дозу прэпарата. Доза, бясьпечная для аднаго чалавека, можа быць сьмяротнай для іншага. Дозы, якія ўжываюць людзі з моцнай залежнасьцю ад гераіну можуць быць сьмяротныя для людзей, якія ня маюць залежнасьці ад гэтага рэчыва, таксама для людзей, якія залежныя ад гэтае рэчавіны меньш.
Прававы статус
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]На гераін распаўсюджваецца Адзіная канвэнцыя аб наркатычных рэчывах 1961 года (Сьпісы I і IV) . Напрыклад, у Польшчы ён знаходзіцца ў сьпісах I-N і IV-N паводле Сьпісу наркатычных і псіхатропных рэчываў, выдадзеных у адпаведнасьці з Законам аб барацьбе з наркаманіяй .
Аптэчны і ветэрынарыйны гандаль і лекаваньне
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Рызыка развіцьця залежнасьці падчас ўжываньня гераіну вельмі высокая ў параўнаньні з іншымі вытворнымі алкалоідаў опію. Лекавальныя перавагі, якія вынікаюць з абязбольвальнага эфэкту ў большасьці пацыэнтаў ня маюць перавагі ад іншых, значна больш бясьпечных злучэньняў з гэтай лекавальнай групы; напрыклад, фэнтанілу ды ягоных вытворных і соляў марфіну. У Вялікабрытаніі прэпараты, якія зьмяшчаюць гераін (дыямарфін) у выглядзе гідрахларыду, уключаныя ў афіцыйны рэестр лекаў, дазволеных у продаж паводле паказаньняў, лічачы лекаваньне вострага пасьляаперацыйнага болю ды хранічнага болю ў пацыэнтаў з нявылечнымі захворваньнямі і палягчэньне дыхавіцы пры азызеньні лёгкіх ; у той час як у Швайцарыі ды Каралеўстве Нідэрляндаў, прэпараты якія зьмяшчаюць гераін (дыяцэтылмарфін), дазволеныя ў выглядзе гідрахлярыду для іньекцыяў і лугаў для ўдыхання пароў і выкарыстоўваюцца пры лекаваньні людзей з моцнай залежнасьцю і якія не рэагуюць на замяшчальную тэрапію мэтадонам або не пераносяць яе [7] . У чэрвені 2009 року ён быў залічаны да сьпісу наркотыкаў у Нямеччыне па вельмі строгіх правілах і ў строга вызначаных выпадках, у тым ліку: лекар, які прызначае лекі, вінны мець кваліфікацыю наркалягічнага тэрапеўта, а пацыент віннны мець ня менш за 23 гады, мець залежнасьць ад апіятаў ня меньш за пяць гадоў і прайсьці па меньшай мэры дзьва дакумэнтальна няўдалыя мэтады лекаваньня. У сьнежні 2006 г. у Нідэрляндах гераін быў зарэгістраваны ў якасьці сьродку для лекаваньня гераінавых наркаманаў. Гераін можа прымяняцца (іньекцыя альбо інгаляцыя) толькі ў спэцыельных цэнтрах і пад пільным мэдыцынскім наглядам. Гэта тычыцца людзей, на якіх ня мелі ўплыву іншыя формы тэрапіі, з'яўляюцца глыбока залежнымі наркаманамі і вымушаныя кожны дзень ужываць гераін . У Беларусі гераін не выкарыстоўваецца ў мэдыцыне.
Таксыкалёгія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Вострае атручаньне
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Перадазоўка гераіну, якая можа адбыцца як выніку прыёму надта вялікай дозы адразу, такой жа дозы пасьля пярэрвы альбо надта моцнага гераіну, г. зн. добра вычышчанага ад прымешкаў, а таксама ў выніку разрыву ў страўнікавым тракце торбачкі, праглынутай чалавекам кантрабанды (body packer, body stuffer) , аб'яўляецца, сярод іншага, запаваленьнем працы сэрца, парушэньнем дыханьня і стратай прытомнасьці. У выпадках цяжкага атручваньня гераінам можна выкарыстоўваць налаксон з асьцярогай ў якасьці проціяддзя. Прычынай сьмерці часьцей за ўсё стае прыгнёт дыхальнага цэнтру ў галаўным мозаґу .
Залежнасьць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Гераін — гэта рэчыва, якое выклікае моцную залежнасьць і мае пэўныя фармакакінэтычныя і клінічныя адрозненьні ад марфіну. Гераін валодае мацнейшым, але карацейшым абязбольвальным і супрацькашлявым эфэктам у адрозненьні ад марфіну. Для яго характэрнае больш інтэнсіўнае ўздзеяньне на цэнтральную нэрвовую сістэму — гераінавае сп'яненьне дае асалоду, адчуваньне, нібы «зло зьнікла». Эфэкты выяўляюцца хутчэй, чым пасьля прыёму марфіну, бо праз наяўнасьць ў малекуле ацэтыльных груп ён больш ліпафільны, лепей рашчыняецца ў тлушчах, а гэта пазначае, што ён лягчэй праходзіць праз гэматаэнцэфалічны бар'ер. Гераін, уведзены нутражыльна, дае эфэкт праз некалькі сэкунд пасьля іньекцыі і дзейнічае прыкладна 6-8 гадзін (паводле іншых дадзеных 4-5 гадзін), пасьля чаго з'яўляюцца першыя сымптомы абстынэнтнага сіндрому (грыпападобныя сымптомы) і ахвоту прыняць яго ізноў. Гераін выклікае млоснасьць і ваніты ў меньшым стопню за марфін, і прыводзіць да большай ступені заспакаеньня .
Гераінавая залежнасьць мае назву гераінізм. У схільных да залежнасьцяў людзей нават першая доза можа выклікаць псыхалягічную залежнасьць, то бок некантраляванае жаданьне увесьці яе ізноў. Псыхалягічная залежнасьць узмацняецца пры ўжываньні калейных дозаў гераіну, а ў арганізме хутка разьвіваецца фізялягічная залежнасьць. Паступовае развіцьцё талерантнасьці да рэчавіны змушае наркамана павялічваць дозу дзеля дасягненьня жаданага эфэкту. Разовая нутражыльная доза для „пачаткоўца“ складае прыкладна 5-10 мг рэчыва, у той час калі цяжкі гераінавы наркаман ўводзіць натражыльна у сярэднім 20-40 мг. (макс. 60 мг), гэта пазначае ад 300 да 500 мг гераіну на дзень [8] [9] . Гераін хутка і добра ўсмоктваецца праз сьлізьніцу носа і альвэлю, абыходзячы эфэкт першапраходжаньня, і дасягае максымальнае канцэнтрацыі праз 2-5 хвілін. Пэрыяд паўраспаду гераіну ў выпадку ўнутрыжыльнага, назальнага і інгаляцыйнага ўведзеньня не паказвае істотных варыяцыяў, у адрозненьні ад біядаступнасьці. Ўдыханьне носам парашку альбо пароў нагрэтага гераіну прыводзіць да стану моцнага задавальненьня. Пры аральным альбо рэктальным уводзе гераіну не ўзьнікае рашу (флэшу), адзначаецца толькі лёгкае пачуцьцё эўфарыі, а ў плязме не выяўляецца ані гераіну, ані 6-МАМ .
Хуткасьць і моц залежнасьці чалавека ад наркотыкаў, у тым ліку гераіну, у значнай ступені індывідуальныя і залежаць ад жыцьцёвай сытуацыі (псыхічнай ды сацыяльнай) і прычыны, якая падштурхнула чалавека ўжыць наркотык. Людзі, якія апынуліся ў цяжкай эмацыйнай, радзіннай або прафэсыйнай сытуацыі, для якіх гэта спроба ўцякчы ад рэальняасьці і забыць непрыемныя перажываньні — хутчэй за ўсё набываюць залежнасьць. Залежны чалавек спрабуе атрымаць наркотык любой цаной, не зважаючы на дзеючыя маральныя і/альбо прававыя нормы (прынцып ужывай альбо загінь). Граінізм прыводзіць да псыхічнага і сацыяльнага выраджэньня залежнага чалавека. Залежны чалавек сканцэнтраваны выключна на здабычы гераіну перастае клапаціцца пра зьнешні выгляд, гігіену, здароўе і іншыя справы, якія патрабуюць часу, канцэнтрацыі і разумовай цьвярозасьці .
Людзям, якія ў мінулым пакутавалі на гераінавую залежнасьць (былым наркаманам), варта зьвярнуць увагу на магчымасьць рэцыдыву пасьля ўжываньня апіоідных абязбольвальных. Такая сытуацыя можа паўстаць, напрыклад, падчас хірургічных і стаматалягічных працэдураў. Шматразовае ўвядзеньне, высокая ступень падабенства мэханізму дзеяньня і шляху ўведзеньня прэпарата ў арганізм відавочна павышаюць рызыку. Навуковыя дасьледаваньні на жывёлах паказваюць зьмены ў мэтабалізме мазґавой тканіны, выкліканыя наркаманіяй. Мозаґ былога наркамана праяўляе павышаную чульлівасьць (сэнсібілізацыю) да дадзенага наркотыку працяглы час, нават на працягу ўсяго жыцьця пацыента. Гэты эфэкт выкліканы падвышанай сэкрэцыяй нэйрамэдыятара дафаміна ў прылеглым ядры, частцы мозаґу, павязанай з матывацыяй а ўзнагародай, пад дзеяньнем такіх рэчываў, якія выклікаюць звыканьне, такіх як амфэтамін, какаін, гераін, марыхуана ды алкаголь, але варта адзначыць што кожнае з названых рэчываў мае розны малекулярны мэханізм дзеяньня. Даўгатэрміновая магчымасьць вяртаньня да залежнасьці абцяжарвае жыцьцё бяз наркотыкаў (быць чыстым), што не з'яўляецца сынонімам стану ачышчэньня арганізму ад наркотыкаў .
Абстынэнтны сындром
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Адмова ад гераіну ў выпадку фізычнай залежнасьці выклікае рэакцыю скасаваньня, якая выяўляецца праз: ваніты, цягліцавы трэмар, дыярэі, боль у касьцях, параўнальных з «ломкай», калапсам і нават можа скончыцца сьмерцю .
Іншыя хранічныя нэрвова-псыхічныя наступствы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Уплыў на цяжарнасьць і пасьляродавы пэрыяд
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Даступна мала інфармацыі аб шкодным уздзеяньні гераіну на фармаваньне і пасьпяваньне мужчынскіх і жаночых рэпрадуктыўных клеткаў, але ўплыў гераіну на цяжарнасьць і пасьлярадавы пэрыяд, а таксама на плод і наванароджанага добра задакументаваны.
Нэгатыўныя наступствы, выкліканыя ўжываньнем гераіну падчас цяжарнасьці, ўключаюць: выкідак, адслаеньні пляцэнты, гібель дзіцяці, дыхальныя розлады і ўроджаныя дэфэкты, інфэкцыі і затрымку развіцьця і росту. Наванароджаныя, якія нарадзіліся ад маткаў, залежных ад гераіну, маюць меньшую вагу цела і рост ды часьцей за ўсё раптоўна паміраюць падчас сну.
Адразу пасьля нараджэньня або на працягу некалькіх дзён пасьля, становіцца прыметным абстынэнтны сындром, які характызуецца, сярод іншага, наступнымі сымптомамі: гіпэрактыўнасьць, пастойны пранізьлівы плач, цяглічныя сутаргі, патлівасьць, трэмар, парушэньні дыханьня, парушэньні сну, ненармальнае смактаньне і глытаньне, чханьне і ваніты, дыярэя і курчы. Абстынэнтны сындром ў наванароджанага можа доўжыцца ад некалькіх дзён да некалькіх месяцаў. У такіх дзяцей больш верагоднасьць узнікненьня проблемаў з навучаньнем і паводзінамі пазьней у школе, чым у іх аднагодкаў.
Раптоўнае спыненьне ўжываньня гераіну цяжарнай жанчынай небясьпечна для дзіцяці, асабліва ў першыя тры і апошнія тры месяцы цяжарнасьці. Ёсьць рызыка выкідка або заўчасных родаў. Спыненьне ўжываньня гераіну і пераход на тэрапію мэтадонам неабходна праводзіць пад пільным наглядам лекара. Іньекцыя гераіну незадоўга да родаў асабліва небясьпечная праз рызыку гіпаксіі ў наванароджанага. Жанчынам, залежным ад гераіну, рэкамендуецца не карміць грудзьмі, бо гераін месьціцца ў грудным малацэ.
Другасныя захворваньні і (псыха)саматычныя парушаньні
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Праз наяўнасьць нерастваральных у вадзе прымешкаў, якія застаюцца пасьля працэсу вытворчасьці, часта нябачных голым вокам, нутражыльныя іньекцыі таемна вырабленага гераіну можуць прывесьці да мэханічнага пашкоджаньня сценкаў крывяносных сасудаў і прывесьці да эмбаліі і запаленьня жылаў. Невыкананьне патрабаваньняў стэрыльнасьці і наяўнасьць пірагэнаў можуць выклікаць язву, ліхаманку і нават сэптычны шок. Частыя ўколы пакідаюць рубцы. Невыкананьне правілаў гігіены, невыкарыстаньне аднаразовых голак і неабходных для іньекцый матэрыялаў, у тым ліку голак і шпрыцаў, можуць стаць крыніцай заражэньня такімі вірусамі, як ВІЧ і гэпатыт В і С. Валодаючы вельмі моцным абязбольвальным дзеяньнем, гераін можа маскаваць развіцьцё хваробы ў арганізме, якую можна заўважыць толькі на далёка запушчанай стадыі. Гераін таксама выклікае парушаньні мэнструальнага цыклу, аж да амэнарэі ўключна .
Таксычныя ўзаемадзеяньні
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Адначасовае ўжываньне гераіну і легальных наркотыкаў, прызначаных лекарам або даступных у аптэках бяз рэцэпты, стварае магчымасьць небясьпечных для жыцьця хімічных узаемадзеяньняў. Ўжыты алькаголь дадаткова ўзмацняе пабочнае дзеяньне лекаў і наркотыкаў. На дадзены момант зафіксаваныя наступныя ўзаемадзеяньні :
- блякаваньне in vitro інактывацыі гераіну какаінам
- затрымка распаду 6-MAM і кан'югацыі глюкуронавай кіслаты, выкліканая спажываньнем алькаголю, што прыводзіць да павышэньня таксічнасьці і сымптомаў пэрадазіроўкі гераінам
- Рэкамендуецца мець асьцярожнасьць у выпадку адначасовага ўведзеньня, сярод іншага, бэнзадыазэпінаў, хлорамфеніколаў, трыціклічнах антыдэпрэсантаў, зыдавудынаў, ранітыдынаў, прабэнецыдаў
- магчымасьць узнікненьня вострых сымптомаў абстынэнтнага сындрому ў выпадку перадазіроўкі налаксонам ў якасьці антыдоту .
Параўнаньне характарыстыкаў гераінавай і этылавай залежнасьцяў.
Гераін | Алькаголь [10] | |
---|---|---|
Залежнасьць | Псыхічнае і фізычнае; з'яўляецца вельмі хутка й з'яўляецца вельмі моцным; амаль ніхто не дае рады запанаваць на залежнасьцю; | Псыхічнае і фізычнае; вельмі моцная пры інтэнсыўным ужываньні алькаголю; пры спажываньні ў сацыяльных мэтах назіраецца сярэдняя ступень псахалягічнай залежнасьці |
Развіцьцё талерантнасьці | так, вельмі хутка; плюс ужо праз 2-3 тыдні з'яўляюцца сымптомы скасаваньня, якія з кожным разам узмацняюцца і знікаюць пасьля паўторнага прыёму гераіну; наркаман робіць усё (нават крадзежы), каб атрымаць новую дозу | так |
Кароткатэрміновыя эфэкты | Зніжэнне болю і трывогі, кароткачасовая эўфарыя, эмацыйны нэйтралітэт, запор, зьніжэньне сэксуальнае цягі | Тармажэньні, анестэзія, уплыў на хуткасьць рэакцыі і здольнасьць да (сама)ацэнкі, сэнтымэнтальнасьць, агрэсыўнасьць, пераацэнка ўласных магчымасьцяў, абыякавасьць (эфэкт залежыць ад чалавека), рухавыя розлады (цяжкасьць з прамаходжаньнем), парушэньні мовы (невыразна і бяссэнсоўна) |
Наступствы працяглай залежнасьці | Нэўтралізацыя; неабходнасьць ўжываньня, каб пазьбегнуць дрэннага самаадчуваньня (грыпападобных сымптомаў); магчымасьць адсутнасьці цяжарнасьці праз нерэгулярныя альбо спыненыя мэнструацые пры захаваньні магчымасьці зацяжарыць | Сур'ёзныя пашкоджаньні печані, мозаґу, сэрца і страўніка |
Іншыя важлівыя заўвагі | Недаяданьне і недагляд прыводзяць да падвышэньня рызыкі захворваньня і больш цяжкай плыні інфекцыйных захворваньняў; выкарыстаньне брудных голак і шпрыцаў можа прывесьці да перадачы хваробаў, напр. гэпатыты В і С, ВІЧ-інфэкцыя і інш.; магчымасьць сьмерці ад пэрадазоўкі; вялікая рызыка заўчаснай сьмерці, павязаная са СНІДам, цырозам печані, ракам, рэспіраторнымі проблемамі, хваробамі сэрца і сасудаў (напрыклад, згартаньне жылаў, запаленьне пэрыкарда альбо кляпанаў) [11], самагубствы, няшчасьлівыя выпадкі, катаваньні | Небясьпечнае ўзаемадзеяньне з іншымі наркотыкамі, напрыклад, снатворнымі і апіоідамі; магчымасьць сьмерці ў выніку перадазоўкі, аварыі (асабліва за рулём) |
Наркагандаль
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У 1875 годзе ангельскі хімік Чарлз Алдэр-Райт сынтэзаваў дыямарфін падчас працы ў мэдычнай школе пры шпіталі сьвятой Марыі ў Вэстмінстэры (Лёнданскае графства). Алдэр-Райт кіпяціў бязводны марфін з воцатным ангідрыдам цягам некалькіх гадзінаў, у выніку чаго атрымаў ацэтыляваны віду марфіну — дыяцэтылмарфін. У 1895 годзе нямецкі вытворца лекаў «Баер» (Эльбэрфэльд, Райнская правінцыя, Каралеўства Прусія) стаў выпускаць дыяцэтылмарфін у якасьці безрэцэптурнага лека ад кашлю пад таварным знакам «Гераін» (грэц. ήρως — моцны). Яго рэклямавалі як «незацягвальны замяняльнік марфіну». Пагатоў нямецкі хімік Фэлікс Гофман ацэтыляваў марфін для «Баера» ў рэчыва, якое было ў 1,5 разу мацнейшым (адсюль назва). «Гераін» прадавалі ў аптэках шматлікіх краінах сьвету, што прывяло да істотнага пашырэньня нарказалежнасьці, якую той выклікаў зь першага ж ужываньня[12]. У 1925 годзе Камітэт па здароўі Лігі народаў (Жэнэва, Швайцарыя) забараніў вытворчасьць і продаж дыяцэтылмарфіну.
У 2004 годзе на Аўганістан прыпала звыш 80% сусьветнай вытворчасьці гераіну[13]. У 2013 годзе 1 тона гераіну ў Аўганістане, дзе яго выраблялі, каштавала $9000. Па прывозе ў Расею, зь якой Беларусь мела адчыненую мяжу, наркагандляры прадавалі тону гераіну за $150 000[14] (16-кратна даражэй).
Беларусь
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У 2004 годзе большасьць гераіну патрапіла ў Беларусь праз адчыненую мяжу з Расеяй[13]. За 2014 год каля 50 чалавек памерла ў Беларусі ад перадазоўкі гераінам[15]. У 2015 годзе асноўная маса гераіну паступіла ў Беларусь з Аўганістану, а таксама Пакістану (краіны «Залатога паўмесяца»)[16]. Паводле Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь, сярод 14,5 тыс. чалавек пад назіраньнем у нарколягаў 2,5% (360) ужывалі гераін[17].
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ а б в г д е ё ж Diacetylmorphine (анг.)
- ^ Гераін // Беларуская энцыкляпэдыя ў 18 тамах / гал.рэд. Генадзь Пашкоў. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 1997. — Т. 5. — С. 166. — 576 с. — 10 000 ас. — ISBN 985-11-0090-0
- ^ Алена Кравец. Ключ, які «адкрываў» краіны // Зьвязда : газэта. — 27 верасьня 2022. — № 189 (29811). — С. 11. — ISSN 1990-763x.
- ^ а б в г Памылка цытаваньня: Няслушны тэг
<ref>
; няма тэксту ў назьве зносакOpioids
- ^ Памылка цытаваньня: Няслушны тэг
<ref>
; няма тэксту ў назьве зносакRania Habal
- ^ а б в Памылка цытаваньня: Няслушны тэг
<ref>
; няма тэксту ў назьве зносакVariability of Heroin
- ^ Памылка цытаваньня: Няслушны тэг
<ref>
; няма тэксту ў назьве зносак:0
- ^ Notes on Heroin Dosage & Tolerance.
- ^ Heroin Dosage by Erowid.
- ^ Памылка цытаваньня: Няслушны тэг
<ref>
; няма тэксту ў назьве зносакVerbanden
- ^ Памылка цытаваньня: Няслушны тэг
<ref>
; няма тэксту ў назьве зносакWhitehouse
- ^ Васіль Матырка. Кульмінацыяй «глюкаў» стаў сэанс «стрыптызу» // Газэта «Лепельскі край», 30 студзеня 2015 г. Праверана 29 красавіка 2018 г.
- ^ а б Сьвятлана Курс, радыё «Свабода». Адкуль у Беларусь ідуць наркотыкі // Інтэрнэт-газэта «Беларускія навіны», 5 ліпеня 2005 г. Архіўная копія ад 5 ліпеня 2005 г. Праверана 29 красавіка 2018 г.
- ^ Сьвятлана Барысенка. За ўжываньне наркарэчываў давядзецца адказаць // Зьвязда. — 28 чэрвеня 2013. — № 117 (27482). — С. 2.
- ^ Л. Семяновіч. Усе разам — за здароўе нацыі // Газэта «Нарачанская зара» (Мядзел), 26 лютага 2015 г. Архіўная копія ад 26 лютага 2015 г. Праверана 29 красавіка 2018 г.
- ^ 1 сакавіка — міжнародны дзень барацьбы з наркотыкамі // ААТ «Мэдыцынская ініцыятыва», 1 сакавіка 2016 г. Праверана 29 красавіка 2018 г.
- ^ Ю.М. Раманцэвіч. 1 сакавіка — міжнародны дзень барацьбы з наркаманіяй і незаконным абаротам наркотыкаў // ДУА «Астрошыцкая сярэдняя школа» (Лагойскі раён), 26 лютага 2016 г. Праверана 29 красавіка 2018 г.
Гэты артыкул у цяперашні момант актыўна рэдагуецца ўдзельнікам Casinios. Калі ласка, ня ўносьце ў яго ніякіх зьменаў, пакуль ня зьнікне гэтае паведамленьне. У адваротным выпадку могуць узьнікнуць канфлікты рэдагаваньня. Гэтае папярэджаньне ўсталяванае 14 чэрвеня 2025 году і ня мусіць прадухіляць артыкул ад рэдагаваньня больш за двое сутак. Для пазначэньня даты ўсталяваньня папярэджаньня выкарыстоўвайце канструкцыю {{падстаноўка:Р}}. |
Бібліяграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- «Фармакадынаміка» (арыг. Farmakodynamika), падручнік для студэнтаў фармацэўтыкі пад рэдакцыяй Дж. Крупіньскаё і В. Яньца, PZWL 1986 (польская)
- «Фінальныя 24 гадзіны» (арыг. Final 24 Hours) , дакументальна-біяграфічны сэрыял канала Discovery (ангельская)
- Heroïne en zwangerschap [анлайн], www.drugsinfo.nl [архіў з 21.10.2007] (галяндзкая)
- Neurosciences Amsterdam [анлайн], www.onwa.med.vu.nl [архіў з 16.04.2009] (галяндзкая)
![]() |
Гэта — накід артыкула па хіміі. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго. |