Віцебскія замкі

Помнік гісторыі і абарончай архітэктуры
Віцебскія замкі
Віцебскія замкі, 1664 г.
Краіна	Беларусь
Места	Віцебск
Каардынаты	55°11′38″ пн. ш. 30°12′10″ у. д.
Віцебскія замкі на мапе Беларусі Віцебскія замкі
Віцебскія замкі на Вікісховішчы

Віцебскія замкі — помнік гісторыі і абарончай архітэктуры ў Віцебску. Складаліся з Горнага, Ніжняга і Ўзгорскага замкаў. Існавалі ў XIV—XVIII стагодзьдзях.

Гісторыя

Руіны Віцебскага замка. Н. Орда, 1875—1876 гг.

Раньнія часы

Паводле паданьня зь Віцебскага летапісу, у 974 годзе княгіня кіеўская Вольга заснавала першы драўляны замак (горад) пры ўтоку Віцьбы ў Дзьвіну.

Вялікае Княства Літоўскае

Па далучэньні Віцебску да Вялікага Княства Літоўскага ў XIV ст. вялікі князь Альгерд узьвёў мураваныя фартыфікацыі вакол Горнага і Ніжняга замкаў. Адно з найзначнейшых выпрабаваньняў Віцебскіх замкаў адбылося ў 1393 годзе пры аблозе вялікім князем Вітаўтам, калі ўпершыню ў Вялікім Княстве Літоўскім былі ўжытыя гарматы. У 1396 годзе Вітаўт ізноў мусіў браць штурмам фартыфікацыі места. У спробе здабыць вялікакняскі тытул Віцебск двойчы ў 1435 і 1437 гадох браў у аблогу Міхал Жыгімонтавіч. Тройчы ў 1516, 1519, 1568 гадох яго беспасьпяхова штурмавалі маскоўскія захопнікі.

У 1614 годзе адбыўся вялікі пажар, у выніку якога большая драўляная частка Ніжняга і Горнага замкаў ушчэнт згарэла. У вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) Віцебскія замкі пратрымаліся даўжэй за іншыя вялікалітоўскія фартыфікацыі: іхныя абаронцы здаліся 22 лістапада 1654 году па ўпартай 14-тыднёвай аблозе. Захапіўшы замкі, маскоўцы спрабавалі іх падрамантаваць, аднак стары мураваны замак Альгерда так і не аднаўляўся: замест мураваных сьценаў і вежаў ставілі драўляныя зрубы.

За часамі Вялікай Паўночнай вайны (1700—1721) 28 верасьня 1708 году на загад маскоўскага гаспадара Пятра I, а пазьней у 1752 годзе ізноў жа праз расейцаў драўляныя замкі былі спаленыя, па чым іх закінулі і больш не аднаўлялі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Віцебск апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, рэшткі фартыфікацыяў зруйнавалі, а тэрыторыі замкаў паступова забудавалі.

Найноўшы час

У 1970 годзе на тэрыторыі Віцебскіх замкаў прайшлі археалягічныя дасьледаваньні (кіраўнік — Міхась Ткачоў).

У 2007 годзе тут збудавалі рэпліку Духаўскага кругліка, дзе разьмясьціўся музэй.

Архітэктура

Для Альгерда Віцебск меў выняткова вялікае значэньне ў правядзеньні актыўнай усходняй палітыкі (ваенных паходаў на Маскву), таму ня дзіўна што вялікі князь загадаў збудаваць на месцы драўлянага старога гроду комплекс магутных мураваных фартыфікацыяў, які складаўся з Горнага і Ніжняга замкаў.

Горны замак меў пяць абарончых вежаў, лінія ягонай абароны дасягала 392 сажань (800 мэтраў), тым часам сьцяна Ніжняга замка дасягала 585 ½ сажань (1256 мэтраў) і ўмацоўвалася 13 вежамі.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  1539 г.
• 
  1664 г.
• 
  Н. Орда, 1875—1876 гг.
• 
  А. Сапуноў, 1897 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі Замчышча
• 
  1893 г.
• 
  С. Юркоўскі, 1895—1896 гг.
• 
  С. Юркоўскі, 1900 г.
• 
  1905 г.

• 
  С. Пракудзін-Горскі, 1912 г.
• 
  С. Пракудзін-Горскі, 1912 г.
• 
  1912 г.
• 
  1941—1944 гг.

Літаратура

• Брэжго Б. Замкі Віцебшчыны. — Вільня: Друкарня Я. Левіна, 1933. — 38 с.: іл.
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4

Вонкавыя спасылкі

• Матэрыялы пра Віцебскія замкі, Гістарычны сайт горада Віцебск