Бярдзянск

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Бярдзянск
укр. Бердянськ
Бярдзянск
Герб Бярдзянску
Дата заснаваньня: 1827
Горад з: 1835
Краіна: Украіна
Вобласьць: Запароская
Раён: Бярдзянскі
Тэрытарыяльная грамада: Бярдзянская
Мэр: Валерый Баранаў[d]
Плошча: 24,99 км²
Насельніцтва
колькасьць:  109 187 чал. (2020)
шчыльнасьць: 4369,23 чал./км² (2020)
нацыянальны склад:
  • украінцы — 56,4%
  • расейцы — 37,38%
  • баўгары — 3,39%
  • беларусы — 0,82%
 (2001)
Часавы пас: UTC+2
летні час: UTC+3
Тэлефонны код: +380-6153
Паштовыя індэксы: 71100—71127
КОАТУУ: 2310400000
Нумарны знак: AP, КР / 08
Геаграфічныя каардынаты: 46°45′20″ пн. ш. 36°47′20″ у. д. / 46.75556° пн. ш. 36.78889° у. д. / 46.75556; 36.78889Каардынаты: 46°45′20″ пн. ш. 36°47′20″ у. д. / 46.75556° пн. ш. 36.78889° у. д. / 46.75556; 36.78889
Бярдзянск на мапе Ўкраіны
Бярдзянск
Бярдзянск
Бярдзянск
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
https://bmr.gov.ua/

Бярдзя́нск (па-ўкраінску: Бердянськ) — места ў Запароскай вобласьці Ўкраіны на беразе Азоўскага мора. Цэнтар аднайменных грамады і раёну. Знаходзіцца за 200 км ад абласнога цэнтру. Плошча — 24,99 км², насельніцтва 109 187 чал. (1 студзеня 2020).

Заснаванае ў 1827 року на месцы казацкіх і рыбацкіх паселішчаў, у 1835 року атрымала статус места. Першыя пасяленцы — запароскія казакі.

Вакольныя ліманы месьцяць унікальныя гаючыя гразі. Марскі, кліматычны і гразевы курорт.

Назва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Пасьля заснаваньня ў XVI стагодзьдзі паселішча мела назву Нованагайск (ад нагайцаў, што жылі тут на той час). Сучасную назву Бярдзянск атрымаў ад ракі Бэрды (ад нагайскага бэрды — «дадзены богам», «багаты»). З 17 ліпеня 1939 да 26 чэрвеня 1958 року места мела назву Асіпенка ў гонар савецкай лётчыцы Паліны Асіпенкі.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У сярэдзіне XVI стагодзьдзя тут зьявіліся казачыя і рыбацкія паселішчы. У 1673 року запароскія ды азоўскія казакі заснавалі фарпост і паселішча Запароскай Сечы; займаліся земляробствам, рыбалоўляй, жывёлагадоўляй, пчалярствам.

У 1835 Бярдзянск атрымаў статус места.

Быў павятовым цэнтрам Таўрыйскай акругі Украінскай дзяржавы (1918), Бярдзянскага павету Таўрыйскай губэрні (да 1920-х), акружным цэнтрам УССР (1921—1922), адгэтуль — раённы цэнтар.

Жыдоўская сынагога

Падчас Галадамору 1932—1933 рокаў памерла ня менш як 1770 жыхароў места.

7 кастрычніка 1941 року Бярдзянск акупаваны войскамі нацысцкай Нямеччыны, стаў адміністрацыйным цэнтрам Бярдзянскай акругі. 17 верасьня 1943 року адваяваны Чырвонай арміяй.

27 лютага 2022 року акупаваны расейцамі падчас нападу на Ўкраіну[1].

Геаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Месца разьмешчанае на схіле Ўкраінскага крышталічнага шчыту. Характэрны раўнінны ляндшафт, прадстаўлены Прыазоўскай раўнінай, а таксама сучаснай тэрасай Азоўскага мора і Бярдзянскай пярэспай.

На тэрыторыі Бярдзянску знаходзяцца аб’екты прыродна-запаведнага фонду: дзяржаўны ляндшафтны заказьнік «Абалона ракі Бэрда» плошчаю 564 га і ляндшафтны заказьнік мясцовага значэньня «Агаловак Бярдзянскай пярэспы» плошчай 215 га.

Клімат блізкі да ўмеранага, з трывалым сухім, сьпякотным, зь вялікай колькасьцю сонечных дзён летам, і кароткай, маласьнежнай, мяккай, з частымі адлігамі зімой. Сярэднегадавая тэмпэратура паветра зьмяняецца ад 8,0°С да 11,7°С, у сярэднім за шматгадовы пэрыяд яна складае 9,8°С. Ліпень — найцяплейшы месяц з тэмпэратурай ≈23,1 °C, студзень — найхаладнейшы з тэмпэратураю ≈ −2,9 °C.

Паводле колькасьці атмасфэрных ападкаў Бярдзянск уваходзіць да зоны зь недастатнім увільгатненьнем. Сярэднегадавая сума ападкаў у рэгіёне складае 467 мм. Пераважна вятры ўсходніх і паўднёва-ўсходніх румбаў, паўторвальнасьць якіх складае 40—50 %.

Замярзаньне вады адбываецца пазьней, ніж на іншых узьбярэжжах Азоўскага мора і прыпадае на пачатак студзеня. Лядовае покрыва трымаецца да сярэдзіны сакавіка. Колькасьць сонечных дзён на год складае ў сярэднім 179 дзён.

Насельніцтва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Колькасьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Насельніцтва
1838 1873 1897 1913 1920 1939 1959 1970 1979 1989 2001 2015 2020
3200 20 800 26 500 35 000 37 000 51 700 65 249 100 133 122 109 132 644 121 692 115 000 109 187
Этнічны склад
Народ 1897[a] 1979 (%)[2] 1989 (%)[2] 2001
(асобаў)[3] (%) (асобаў)[4] (%)
украінцы 4 115 15,53 46,5 48,4 65 612 56,4
расейцы 17 502 66,06 46,5 45 43 480 37,38
жыды 2 771 10,46 0,5 0,3
баўгары 130 0,5 4,2 3,9 3 942 3,39
палякі 105 0,4
немцы 733 2,77
крымскія татары 290 1,1 192 0,17
грэкі 418 1,58 309 0,27
беларусы 18 0,07 0,9 0,1 956 0,82
армяне 74 0,3
Агулам 26 496 117 тыс. 136,2 тыс. 121 692

Мова[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Насельніцтва па роднай мове (2001)
украінская мова расейская баўгарская беларуская
23.96% 75.27% 0.34% 0.10%

Эканоміка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Бярдзянск — важны прамысловы цэнтар Прыазоўя. У месьце разьмешчаныя калі 20 прадпрыемстваў розных галінаў: мэталаапрацоўкі, харчовай ды нафтахімічнай прамысловасьці, машынабудаўніцтва. Найбольшыя зь іх:

  • ПАТ «АЗМОЛ»
  • ПрАТ «Азоўкабэль»
  • ТАА «Азоўгідрамаш»
  • «Бярдзянскі завод сельгастэхнікі»
  • ПАТ «Бярдзянскія жняяркі»
  • ПАТ «Бярдзянскі хлебакамбінат»
  • Бярдзянскі мясакамбінат
  • Украінскі навукова-досьледны інстытут кабэльнай прамысловасьці

Істотнае значэньне ў жыцьці места і ўсяго рэгіёну мае марскі порт, празь які ў тым ліку зьдзяйсьняюцца вялікія перавозкі сельскагаспадарчай і мэталюргічнай прадукцыі.

Вялікую ролю ў эканоміцы места адыгрывае курортная галіна: тут уздоўж узубярэжжа разьмешчаныя дзясяткі санаторыяў, баз адпачынку, сотні міні-гатэляў і кватэраў, якія ўлетку здаюцца адпачывальнікам; у турыстычнай сфэры задзейнічаныя таксама шматлікія гандлёвыя пункты і забаўляльныя ўстановы.

Транспарт[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дзейнічае 19 маршрутаў грамадзкага транспарту і дзесяць службаў легкавога таксі. Добра разьвітая сетка міжгародніх і міжабласных аўтобусных маршрутаў.

Празь месца праходзяць аўтадарогі Н30 Васільеўка — Такмак — Бярдзянск і М14E58.

Чыгуначны вакзал станцыі Бярдзянск

У месьце разьмешчаная чыгуначная станцыя Прыдняпроўскай чыгункі. Пад час курортнага сэзону прызначаюцца дадатковыя цягнікі.

Бярдзянскі порт на Азоўскім моры — важны марскі порт Паўночнага Прыазоўя.

Адукацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Бярдзянскі дзяржаўны пэдагагічны ўнівэрсытэт

Вышэйшыя навучальныя ўстановы — Бярдзянскі дзяржаўны пэдагагічны ўнівэрсытэт, Бярдзянскі інстытут дзяржаўнага і муніцыпальнага кіраваньня Клясычнага прыватнага ўнівэрсытэту, Бярдзянскі ўнівэрсытэт мэнэджмэнту і бізнэсу.

Дзейнічае 21 установа сярэдняй адукацыі.

Культура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дзейнічаюць Бярдзянскі краязнаўчы музэй і 3 філіі, Бярдзянскі мастацкі музэй імя Бродзкага. Ладзіцца Ўсеўкраінскі фэстываль дзіцячай творчасьці «Топ-Топ», мескія і рэгіянальныя творчыя фэстывалі.

Вядомыя ўраджэнцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Перапіс праводзіўся па роднай мове

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]