Перайсьці да зьместу

Мумбаі

Правіць спасылкі
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
(Перанакіравана з «Бамбэй»)
Мумбаі
гіндз. मुंबई
Дата заснаваньня: 1507[1]
Былая назва: Бамбэй
Краіна: Індыя
Штат: Магараштра
Кіраўнік: Iqbal Singh Chahal[d][2]
Плошча: 437,77 км²
Вышыня: 14 м н. у. м.
Насельніцтва (2011)
колькасьць: 12 442 373 чал.
шчыльнасьць: 28 422,17 чал./км²
Часавы пас: UTC+5:30
Тэлефонны код: +022
Паштовы індэкс: 400 ххх
Нумарны знак: MH 01—03
Геаграфічныя каардынаты: 19°4′33″ пн. ш. 72°52′39″ у. д. / 19.07583° пн. ш. 72.8775° у. д. / 19.07583; 72.8775Каардынаты: 19°4′33″ пн. ш. 72°52′39″ у. д. / 19.07583° пн. ш. 72.8775° у. д. / 19.07583; 72.8775
Мумбаі на мапе Індыі
Мумбаі
Мумбаі
Мумбаі
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://www.mcgm.gov.in/

Мумба́і (на гіндзі і маратгі: मुंबई, па-ангельску: Mumbai; раней — Бамбэ́й) — сталіца індыйскага штату Магараштра. Горад знаходзіцца на высьпе Салсэт і ўзьбярэжжы Арабійскага мора, якія злучаныя шматлікімі мастамі.

Паводле апошніх зьвестак насельніцтва гораду налічвае каля 17 млн чалавек, і па колькасьці насельніцтва гэта шосты ў сьвеце горад. Разам з гарадамі-сатэлітамі Мумбаі ўтварае гарадзкую канглямэрацыю. Порт гораду зьяўляецца самым вялікім портам заходняй Індыі. Плошча гораду складае 437,77 км². Мумбаі выцягнуўся ўздоўж мора на 140 км.

Мумбаі адначасова зьяўляецца буйным фінансавым цэнтрам. Тут знаходзяцца штаб-кватэры шматлікіх банкаў, Бамбэйская фондавая біржа, а таксама офісы шматлікіх індыйскіх карпарацыяў і фірмаў. Дзякуючы таму, што ўзровень жыцьця тут значна вышэйшы чым у іншых частках Індыі, горад стаў цэнтрам міграцыі ня толькі Індыі, а і ўсёй Паўднёвай Азіі. Такі стан рэчаў спрыяе зьмяшэньню самых розных культураў, рэлігіяў і моваў. Акрамя таго, Мумбаі часта называюць Балівудам, з-за таго, што ён зьяўляецца цэнтрам індыйскай кінэматаграфіі. Тутэйшыя кінастудыі вырабляюць самую вялікую колькасьць фільмаў у сьвеце.

Індыйская назва гораду паходзіць ад імя індыйскай багіні Mumba. У ХVI стагодзьдзі партугальцы назвалі гэтае месца Bom Bahia, што азначае Добрая затока. Пасьля заваяваньня Індыі, брытанцы назвалі горад Bombay. Афіцыйная зьмена назвы адбылася ў 1995 годзе, але старая назва «Бамбэй» усё яшчэ ўжываецца па ўсім сьвеце.

Гісторыя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Раньнія часы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Мумбаі быў пабудаваны на архіпэлягу зь сямі астравоў, як то Бамбэй, Парэль, Мазагаон, Магім, Калаба, Ворлі й выспы Старой Жанчыны[3]. На сёньня не зусім вядома, калі гэтыя выспы ўпершыню былі заселены. Плейстацэнавыя адклады сустэліся ўздоўж прыбярэжных раёнаў вакол Кандывалі на поўначы Мумбаі археолягам Тодам у 1939 годзе, і яны паказалі, што выспы былі заселеныя яшчэ з часоў каменнага стагодзьдзя[4]. Магчыма, у пачатку нашай эры, але, магчыма, і раней, калі сюды прыйшлі рыбакі народнасьці колі[5].

У III стагодзьдзі да н. э. выспы ўвайшлі ў склад імпэрыі Маурыяў, пры ейным пашырэньні на поўдзень, падчас панаваньня будыйскага імпэратара Ашокі Магадгі[6]. Будыйскі храм-пячора Кангэры, які месьціўся каля Барывалі, быў заснаваны ў сярэдзіне III стагодзьдзя да нашай эры[7], і зьяўляўся важным цэнтрам будызму ў Заходняй Індыі ў старажытныя часы[8]. Горад тады быў вядомы пад назвай Гэптанэзія, што ў перакладзе са старажытнагрэцкай азначае «горад зь сямі выспаў». Гэтая назва была дадзена гораду грэцкім географам Пталемэем[9].

У пэрыяд з II стагодзьдзя да нашай эры й да IX стагодзьдзя нашай эры, выспы перайшлі пад кантроль пасьлядоўных карэнных дынастыяў: Сатаваганаў, Заходнія Кшатрапаў, Абгірасу, Вакатакасаў, Калачурыяў, Канкан Маурыяў, Чалук’яў й Раштракутаў[10], перш чым рэгіён перайшоў пад уладу дынастыі Сылгара з 810 да 1260 году[11]. Некаторыя з самых старых будынкаў у горадзе, былі пабудаваны ў гэты пэрыяд, як то пячоры Ягашвары (ад 520 да 525 году)[12] й Элефанта (ад VI-VII стагодзьдзяў)[13], храм Валкшвар (X стагодзьдзя)[14], і вадаём Банганга (XII стагодзьдзе)[15].

Кароль Бімба заснаваў сваё царства ў рэгіёне ў канцы XIII стагодзьдзя й усталяваў сваю сталіцу ў Магікаваці[16]. Патарэ Прабгу, адно з самых раньніх вядомых пасяленцяў гораду, быў прыцягнутыя да Магікаваці ад Саўраштры каля 1298 годзе Бімбай[17]. Дэлійскі султанат анэксаваў выспы ў 1347-1348 гадох і кантраляваў іх да 1407 году. За гэты час выспы былі ў падпарадкаваньні мусульманскіх кіраўнікоў Гуджарату, якія былі прызначаныя Дэлійскім султанатам[18]. У 1407 годзе султанат Гуджарат атрымаў незалежнасьць і выспы засталіся пад ягоным кіраваньнем. Патранаж з боку султаната прывяло да будаўніцтва шматлікіх мячэтаў, як то выбітная мячэт Хаджы Алі ў Ворлі, якая былла пабудавана ў гонар мусульманскага сьвятога Хаджы Алі ў 1431 годзе[19]. З 1429 да 1431 гады выспы былі чыньнікам рознагалосьсяў паміж султанатам Гуджарат і султанатам Багамані[20]. У 1493 годзе Багадур-хан Гілані з султанату Багамані паспрабаваў захапіць выспы, але атрымаў паразу.

Эўрапейскае панаваньне

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Імпэрыя Вялікіх Маголаў, заснаваная ў 1526 годзе, была дамінуючай сілай на індыйскім субкантынэнце ў сярэдзіне XVI стагодзьдзя[21]. Аднак асьцярогі імпэратара Маголаў Хумаюна ўзрасьлі, калі султан Гуджарату Багадур-шаг быў абавязаны падпісаць дамову з Партугальскай імпэрыяй 23 сьнежня 1534 году. Паводле дамовы, сем астравоў і горад былі перададзены ў карыстаньне партугальцам. Партугальцы прымалі актыўны ўдзел у стварэньні й пашырэньні іхных рымска-каталіцкіх рэлігійных ордэнаў у Бамбэі[22].

Некаторыя з найстарэйшых каталіцкіх храмаў у горадзе, як то царква Сьвятога Міхаіла ў Магіме (1534 год)[23], царква Сьвятога Яна Хрысьціцеля ў Андгэры (1579 год)[24], царква Сьвятога Андрэя на Бандры (1580 год)[25] і царква Глорыі (1632 год)[26] ёсьць рэлігійнымі будынкамі партугальскай эпохі. 11 траўня 1661 году згодна са шлюбнай дамовай паміж ангельскім каралём Карлам II і Кацярынай дэ Брагансай, дачкой партугальскага караля Жуана IV, выспы перайшлі ў валоданьне Брытанскай імпэрыі, як частка пасагу[27]. Аднак, некаторыі тэрыторыі ў гэтым рэгіёне ўсё яшчэ палежалі партугальцам. З 1665 па 1666 гады ангельцам атрымалася набыць некаторыя зь іх[28].

Гэтыя выспы былі, у сваю чаргу, здадзены ў арэнду брытанскай Ост-Індзкай кампаніі ў 1668 годзе на суму ў 10 фунтаў стэрлінгаў у год згодна з каралеўскай хартыяй ад 27 сакавіка 1668 году. [59] Насельніцтва хутка павялічылася з 10 тысячаў у 1661 годзе, да 60 тысячаў у 1675 годзе. Пазьней астравы былі атакаваны сыдзійскім адміралам імпэрыі Вялікіх Маголаў Якутам Ханам у кастрычніку 1672 году[29], Рыклёфам ван Гоэнам, генэрал-губэрнатарам галяндзкай Індыі 20 лютага 1673 году[30], і сыдзійскім адміралам Сыдзі Самбалем 10 кастрычніка 1673 году[29].

Геарафія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Схема разьмяшчэньня горада

Мумбаі складаецца з двух асобных абласьцёў: гораду Мумбаі й Мумбайскага прыгараднага раёна, якія ўтвараюць два асобных раёну штата Махараштра[31]. Гарадзкую частку таксама часта называюць Айлэнд-Сіці ці Паўднёвым Мумбаі. Агульная плошча Мумбаі складае 603,4 км²[32]. З гэтай плошчы астраўная частка ахоплівае 67,79 км², у той час як прыгарадны раён месьціцца на 370 км², у сукупнасьці іхняя плошча складае 437,71 км². Яна знаходзіцца пад кіраваньнем муніцыпальных уладаў, астатняя плошча належыць міністэрству абароны, порту, камісіі па атамнай энэргіі й нацыянальнаму парку Барывалі, якія знаходзяцца па-за юрысдыкцыяў мясцовых уладаў.

Мумбаі разьмешчаны ў вусьце ракі Ульгас на заходнім узьбярэжжы Індыі, у прыбярэжнай вобласьці, вядомай як Конкан. Мумбаі абмежаваны Арабскім морам на захадзе. Многія частцы гораду ляжаць над узроўнем мора з вышынямі ад 10 да 15 мэтраў[33], а горад мае сярэднюю вышыню 14 мэтраў над узроўнем мора[34]. Паўночная частка Мумбаі зьяўляецца пагорыстай, а самая высокая кропка ў горадзе складае 450 мэтраў[35].

Акрамя плаціны Бгатса ёсьць шэсьць асноўных азёраў, як то Віхар, Ніжняя Вайтарна, Верхняя Вайтарна, Тулсі, Танса й Паваі, якія пастаўляюць ваду ў горад[36]. Азёры Тулсі й Віхар разьмешчаны ў межах Нацыянальнага парку Барывілі й у межах гораду. Вада з возера Паваі, якое таксама знаходзіцца ў межах гораду, выкарыстоўваецца толькі для сельскагаспадарчых і прамысловых мэтаў[37]. Берагавая лінія гораду парэзаная шматлікімі залівамі й бухтамі[38].

Глебавае покрыва ў гарадзкім рэгіёне, у асноўным, пясковае з-за ягонай блізкасьці да мора. У прыгарадах, глебавае покрыва ў асноўным алювіяльнае й суглінкавае. Мумбаі разьмешчаны ў сэйсьмічна актыўнай зоне з-за наяўнасьці разлому пліты ў раёне[39].

Клімат

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Мумбаі мае трапічны клімат, у прыватнасьці, трапічны вільготны й сухой клімат паводле кліматычнай клясыфікацыі Кёпэна, зь сям’ю месяцамі сухасьці і пікам колькасьцю дажджоў у ліпені[40]. Халодны сэзон прахозіць са сьнежня па люты, летні сэзон цягнецца з сакавіка па чэрвень. Пэрыяд з чэрвеня да канца верасьня ёсьць паўднёва-заходні мусонны сэзон, а ў кастрычніку й лістападзе назіраецца пост-сэзон мусонаў.

У пэрыяд з чэрвеня па верасень паўднёва-захаднія мусонныя дажджы льюць на горад. Максымальная гадавая колькасьць ападкаў за ўсю гісторыю склала 3452 мм для 1954 году. Самая высокая колькасьць ападкаў, якая была зафіксавана ў адзін дзень склала 944 мм ад 26 ліпеня 2005 году[41].

Сярэднегадавая тэмпэратура складае 27,2 °C, а сярэдняя гадавая колькасьць ападкаў 2167 мм[42]. Для Айлэнд-Сіці сярэдняя максымальная тэмпэратура складае 31,2 °C, у той час як сярэдняя мінімальная тэмпэратура складае 23,7 °C.

 Кліматычныя зьвесткі для Мумбаі 
Паказьнік Сту Лют Сак Кра Тра Чэр Ліп Жні Вер Кас Ліс Сьн Год
Сярэдні максымум t, °C 29,6 29,6 31,1 32,3 33,4 32,0 30,1 29,6 30,5 32,5 32,9 31,6 31,3
Сярэдняя t, °C 24,5 24,8 26,9 28,7 30,2 29,2 27,7 27,3 27,7 28,7 28,0 26,3 27,5
Сярэдні мінімум t, °C 19,3 20,0 22,6 25,0 27,0 26,3 25,3 24,9 24,9 24,8 23,0 20,9 23,7
Норма ападкаў, мм 0 0 0 2 12 592 682 487 307 61 23 2 2168
Крыніца: Ганконская абсэрваторыя

Гарады-сябры

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Беларуская прысутнасьць

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

8 верасьня 2018 году адчынілі Ганаровае консульства Беларусі ў Мумбаі[43]. 4 жніўня 2022 году адчынілі Генэральнае консульства Беларусі ў Мумбаі[44].

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ а б в Raghavan C. Mumbai // Mumbai (анг.) — Encyclopædia Britannica.
  2. ^ а б BMC to be Run by Administrator Sans Mayor After 4 Decades: What It Means for Public — News18 India.
  3. ^ Farooqui, Amar (2006). «Opium city: the making of early Victorian Bombay». Three Essays Press. ISBN 978-81-88789-32-0. p. 1
  4. ^ Ghosh, Amalananda (1990). «An Encyclopaedia of Indian Archaeology». Brill. ISBN 81-215-0088-5. p. 25
  5. ^ Greater Bombay District Gazetteer. Maharashtra State Gazetteers. v. 27, no. 1. Gazetteer Department, p. 5
  6. ^ David, M. D. (1995). «Bombay, the city of dreams: a history of the first city in India». Himalaya Publishing House, p. 5
  7. ^ «Kanheri Caves». Archaeological Survey of India (ASI).
  8. ^ Kumari, Asha (1990). «Hinduism and Buddhism. Vishwavidyalaya Prakashan». ISBN 81-7124-060-7. p. 37
  9. ^ David, M. D. (1973). «History of Bombay», 1661–1708. University of Mumbai, p. 8
  10. ^ Greater Bombay District Gazetteer. Maharashtra State Gazetteers. v. 27, no. 1. Gazetteer Department, pp. 127–150
  11. ^ Dwivedi, Sharada; Mehrotra, Rahul (2001). «Bombay: The Cities Within». Eminence Designs. ISBN 81-85028-80-X. p. 79
  12. ^ «The Slum and the Sacred Cave». Lamont-Doherty Earth Observatory (Columbia University). p. 5.
  13. ^ «World Heritage Sites — Elephanta Caves». Archaeological Survey of India.
  14. ^ Dwivedi, Sharada (26 September 2007). «The Legends of Walkeshwar». Mumbai Newsline. Express Group
  15. ^ Agarwal, Lekha (2 June 2007). «What about Gateway of India, Banganga Tank?». Mumbai Newsline. Express Group.
  16. ^ Dwivedi, Sharada; Mehrotra, Rahul (2001). «Bombay: The Cities Within». Eminence Designs. ISBN 81-85028-80-X, p. 51
  17. ^ Singh, K. S.; B. V. Bhanu, B. R. Bhatnagar, Anthropological Survey of India, D. K. Bose, V. S. Kulkarni, J. Sreenath (2004). «Maharashtra». XXX. Popular Prakashan. ISBN 978-81-7991-102-0, p. 1703
  18. ^ David, M. D. (1973). «History of Bombay, 1661–1708». University of Mumbai, p. 14
  19. ^ Khalidi, Omar (2006). «Muslims in the Deccan: a historical survey». Global Media Publications. ISBN 978-81-88869-13-8, p. 24
  20. ^ Misra, Satish Chandra (1982). «The Rise of Muslim Power in Gujarat: A History of Gujarat from 1298 to 1442». Munshiram Manoharlal Publishers, p. 193
  21. ^ «Mughal Empire». Department of Social Sciences. University of California.
  22. ^ Greater Bombay District Gazetteer. Maharashtra State Gazetteers. v. 27, no. 1. Gazetteer Department. p. 169
  23. ^ David, M. D. (1995). «Bombay, the city of dreams: a history of the first city in India». Himalaya Publishing House. p. 19
  24. ^ Shukla, Ashutosh (12 May 2008). «Relishing a Sunday feast, but only once in a year». Daily News and Analysis (DNA).
  25. ^ D'Mello, Ashley (9 June 2008). «New life for old church records». The Times of India.
  26. ^ «Glorious past». Express India. 28 October 2008.
  27. ^ «Catherine of Bragança (1638–1705)». BBC.
  28. ^ The Gazetteer of Bombay City and Island. Gazetteers of the Bombay Presidency. 2. Gazetteer Department. p. 54
  29. ^ а б Yimene, Ababu Minda (2004). «An African Indian Community in Hyderabad: Siddi Identity, Its Maintenance and Change». Cuvillier Verlag. ISBN 3-86537-206-6. p. 94
  30. ^ Ganley, Colin C. (2007). «Security, the central component of an early modern institutional matrix; 17th century Bombay's Economic Growth». International Society for New Institutional Economics (ISNIE). p. 13.
  31. ^ «Mumbai Suburban». National Informatics Centre (Mahrashtra State Centre). Retrieved 2009-15-31
  32. ^ «Area and Density – Metropolitan Cities». Ministry of Urban Development (Government of India). p. 33.
  33. ^ Krishnamoorthy, Bala (2008). «Environmental Management: Text And Cases». PHI Learning Pvt. Ltd. ISBN 978-81-203-3329-1. p. 218
  34. ^ «Mumbai, India». Weatherbase.
  35. ^ Srinivasu, T.; Pardeshi, Satish. «Floristic Survey of Institute of Science, Mumbai, Maharashta State». Government of Maharashtra.
  36. ^ «Municipal Corporation of Greater Mumbai Water Sector Initiatives» (PPT). Department of Administrative Reforms and Public Grievances (Government of India). p. 6.
  37. ^ «Salient Features of Powai Lake» (PPT). Department of Environment (Government of Maharashtra). pp. 1–3.
  38. ^ Sen, Somit (13 December 2008). «Security web for city coastline». The Times of India.
  39. ^ Kanth, S. T. G. Raghu; Iyenagar, R. N. (10 December 2006). «Seismic Hazard estimation for Mumbai City». Current Science (Current Science Association) 91 (11): 1486.
  40. ^ Proceedings of the Indian National Science Academy. 65. Indian National Science Academy. 1999, p. 210
  41. ^ Kishwar, Madhu Purnima (3 July 2006). «Three drown as heavy rain lashes Mumbai for the 3rd day». Daily News and Analysis (DNA) (Mumbai).
  42. ^ Rohli, Robert V.; Vega, Anthony J. (2007). «Climatology» (illustrated ed.). Jones & Bartlett Publishers. ISBN 978-0-7637-3828-0. p. 267
  43. ^ Палітычныя адносіны паміж Рэспублікай Беларусь і Рэспублікай Індыя // Амбасада Беларусі ў Індыі, 2022 г. Праверана 4 верасьня 2022 г.
  44. ^ Генэральнае консульства Беларусі адкрылася ў індыйскім горадзе Мумбаі // Беларускае тэлеграфнае агенцтва, 5 жніўня 2022 г. Праверана 4 верасьня 2022 г.

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Мумбаі&oldid=2536465»