Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў (Ашмяны)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў
Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі
Краіна	Беларусь
Места	Ашмяны
Каардынаты	54°25′33.25″ пн. ш. 25°57′22.80″ у. д. / 54.4259028° пн. ш. 25.9563333° у. д. / 54.4259028; 25.9563333Каардынаты: 54°25′33.25″ пн. ш. 25°57′22.80″ у. д. / 54.4259028° пн. ш. 25.9563333° у. д. / 54.4259028; 25.9563333
Архітэктурны стыль	клясыцыстычная архітэктура^[d]
Дата заснаваньня	XV ст.
Статус	Ахоўная зона
Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў на мапе Беларусі Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў
Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў на Вікісховішчы

Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў — помнік архітэктуры XV—XIX стагодзьдзяў у Ашмянах. Знаходзіцца ў прадмесьці Францішканах, на вуліцы Францішканскай. Дзеяў да 1845 году. Твор архітэктуры готыкі і клясыцызму.

Комплекс Ашмянскага францішканскага кляштару складаўся з касьцёла і кляштарнага корпуса. У другой палове XIX ст. улады Расейскай імпэрыі зруйнавалі кляштарны корпус. З савецкіх часоў касьцёл знаходзіцца ў занядбаным стане.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы магчымы пісьмовы ўпамін пра касьцёл у Ашмянах датуецца 1407 годам, калі Войцех Манівід запісаў яму падданых у вёсцы Мірклішках. У адпаведнай лацінскай дароўнай грамаце ўжываецца «народны» выраз «паўустаўнае» (vulgariter dictam pol ustavy)^[1] — гэта адпавядае многім іншым тагачасным лацінскім граматам літоўскіх князёў і баяраў, дзе з азначэньнем «народны» («гутарковы») падаваліся менавіта беларускія словы і выразы^[2].

У 1497 годзе Юры Яновіч фундаваў у месьце францішканскі кляштар. У 1505 годзе вялікі князь Аляксандар выдаў дадатковы фундуш кляштару.

Мураваны касьцёл збудавалі на мяжы XV і XVI стагодзьдзяў^[3]. Паводле інвэнтару 1585 году, у касьцёле захоўваўся антыфанар на пэргамэнце. За часамі вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) у 1659 годзе драўляныя будынкі кляштару зруйнавалі^[4], але неўзабаве іх аднавілі, а касьцёл рэканструявалі і патынкавалі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1793 год), калі Ашмяны апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. Будынак касьцёла пацярпеў за часамі вайны 1812 году. У 1822 годзе яго аднавілі ў стылі клясыцызму.

Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1845 годзе расейскія ўлады ліквідавалі кляштар. Неўзабаве кляштарныя будынкі зьнішчылі, а касьцёл перарабілі пад склад.

Найноўшы час

У 1920-я гады ўлады міжваеннай Польскай Рэспублікі вярнулі касьцёл рыма-каталікам, якія аднавілі помнік. Па Другой сусьветнай вайне савецкія ўлады адабралі будынак. Неўзабаве яго давялі да занядбанага стану.

Архітэктура

Касьцёл — 1-нэфавая базыліка з 3-граннай апсыдай.

Галерэя

Гістарычная графіка

Старая графіка
М. Ком, 1917 г.
1928—1929 гг.
В. Мешкуць, да 1939 г.
В. Мешкуць, да 1939 г.

Гістарычныя здымкі

Старыя здымкі
1896 г.
1938 г.
да 1939 г.
да 1939 г.

Сучасныя здымкі

Сучасны стан
Агульны выгляд
Бакавы фасад
З боку апсыды
Усярэдзіне

Крыніцы

^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 175.
^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 39—46.
^ Кушнярэвіч А., Брыль А. Готыка ў Ашмянах // Беларускі гістарычны часопіс. №10, 2010. С. 24―25.
^ Ярашэвіч А. Ашмянскі кляштар францысканцаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2010 Т. 3. С. 47.

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак А — Я. — 690 с. — ISBN 978-985-11-0487-7
Кушнярэвіч А., Брыль А. Готыка ў Ашмянах // Беларускі гістарычны часопіс. № 10, 2010. С. 24―25.

Вонкавыя спасылкі

Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў у Ашмянах, Radzima.org

[1] Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 175.

[2] Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 39—46.

[3] Кушнярэвіч А., Брыль А. Готыка ў Ашмянах // Беларускі гістарычны часопіс. №10, 2010. С. 24―25.

[4] Ярашэвіч А. Ашмянскі кляштар францысканцаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2010 Т. 3. С. 47.

[1]

[2]

[3]

[4]