G (літара)
| Літара лацінкі G | |
| Gg | |
| Выява  | |
| ◄ C D E F G H I J K ► | |
| Зьвесткі | |
|---|---|
| Тып | асноўная лацінка, альфабэтны; |
| Гук | [g] [d͡ʒ] [ʒ] [ŋ] [j] [ɣ~ʝ] [x~χ] [d͡z] [ɟ] [k] [ɠ] [ɢ] |
| Альфабэтная пазыцыя | 7 (12) |
| Назва ў Юнікодзе | latin capital letter g
latin small letter g |
| Юнікод | G: U+0047 g: U+0067 |
| HTML | G: G… G g: g… g |
| UTF-16 | G: 0x47 g: 0x67 |
| URL-код | G: %47 g: %67 |
| Гісторыя | |
| Варыяцыі | ₲ |
| Разьвіцьцё | |
| Іншае | |
| Кірунак пісьма | зьлева направа |
| усе сымбалі · лацінка · кірыліца · грэцкія · дыякрытыкі · валюты · дапамога | |
G, g (ґе; курсіў: G g) — 7-ая літара лацінскага альфабэту, 12-ая літара беларускага лацінскага альфабэту[1][2][3].
Назва
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Табліца з назвамі й вымаўленьнем літары G у розных мовах Эўропы.
| Мова | Назва | МФА[a] | Альфабэт |
|---|---|---|---|
| Ангельская | джы (gee/gees)[4] | [ˈdʒiː] | ЛАЦ |
| Беларуская | ґе (gie) лацінская ґ |
[ˈgʲɛ] | КІР•ЛАЦ |
| Гішпанская | хе (ge/ges) | [ˈxɛ] | ЛАЦІНСКІ |
| Лацінская | ґэ | [ˈgeː] | |
| Нямецкая | ґэ (ge)[5] | [ˈgeː] | |
| Польская | ґе (gie) | [ˈgʲɛ] | |
| Француская | жэ (gé) | [ˈʒe] | |
| Эспэранта | ґо (go) | [ˈgɔ] |
Характарыстыка
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]| Gg Gg Gg Gg | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Назва па-беларуску: ґе. Код НАТО: Golf (/ɡʌlf/, [ґолф]). Азбука Морзэ: −−· | |||||||||
Шрыфт Брайля |
 Сэмафорная азбука |
 Сьцягі міжнароднага збору сігналаў |
 Амслэн | ||||||
Выкарыстаньне
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- У біяхіміі G — сымбаль гліцыну й гуаназіну, а таксама тып бялку (G-бялок).
- У астраноміі g — прэфікс папярэдняга абазначэньня камет, астэроідов і малых плянэт, адкрытых зь 1 па 15 красавіка любога году.
- У міжнароднай сыстэме нумарных знакаў транспартных сродкаў пазначае Габон.
- У музыцы — нота соль альбо акорд соль мажор.
- У фінансах — на Нью-Ёрцкай фондавай біржы пазначае кампанію Gillette.
- У мовах праграмаваньня G-мова праграмаваньня, які выкарыстоўваецца ў LabVIEW.
- У фізыцы G — гравітацыйная пастаянная і энэргія Гібса, g — адзінка паскарэньня, выкліканага гравітацыяй, а таксама множнік Ляндэ (або g-фактар) і Мэтрыка прасторы-часу, g — глюон, элемэнтарная бязмасавая часьціца.
- У паштовых індэксах першая літара: у Канадзе пазначае правінцыю Квэбэк; у Вялікабрытаніі — Глазга.
- У кіно G — рэйтынг General audiences па сыстэме рэйтынгаў амэрыканскай кінаасацыяцыі — «фільм дэманструецца без абмежаваньняў».
Гісторыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У этрускім альфабэце, які ёсьць асновай лацінскага, гук /g/ абазначаўся літарай, падобнай па напісаньні з C. Да трэцяга стагодзьдзя да н. э. у лацінскай мове літара C пазначала й гук /k/, і гук /g/. Перажытак такога дваістага абазначэньня захаваўся ў традыцыі скарачаць рымскія імёны Гай і Гней як C. і Cn., адпаведна.
Прыкладна ў трэцім стагодзьдзі да н. э. да літары C дадалі зьнізу вэртыкальную рысу, атрымаўшы новую літару. У пісьмовых крыніцах згадваецца вынаходнік літары G — Спурый Карвілій Руга[6], які вучыў каля 230 да н. э., — першы рымлянін-вольнаадпушчанік, які адкрыў платную школу. Дзякуючы шырокаму прымяненьню рымлянамі засечак у вэртыкальнай рысы новай літары зьявілася гарызантальная засечка, якая разьвілася ў неадʼемны гарызантальны элемэнт сымбаля G. пры гэтым вэртыкальная рыса, наадварот, стала неабавязковым элемэнтам, у многіх сучасных шрыфтах не выкарыстоўваным. У рукапісным варыянце вэртыкальную рысу малявалі ў выглядзе хвосьціка ў літары C, як у адным з варыянтаў напісаньня грэцкай літары сыгмы — ↅ.
Цікавыя факты
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Сучасная маленькая літара g мае два друкарскіх варыянты: «адкрыты хвост» і «завесны хвост».
Заўвагі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Гэты артыкул зьмяшчае фанэтычную транскрыпцыю ў Міжнародным фанэтычным альфабэце (МФА). Уводную інструкцыю па сымбалях МФА чытайце на Дапамога:МФА. Пра адрозьненьні між [ ], / / і ⟨ ⟩ чытайце ў МФА § Разьдзяляльнікі дужак і транскрыпцыі.
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ J. H. Alfabet // Лемантар для школаў і хатняга навучаньня. — Нью-Ёрк: выд. Zaranka, 1964. — С. 53. — 97 с.
- ^ Наша Ніва (10 верасьня 2016) Як правільна пісаць беларускай лацінкай? Праверана 14 кастрычніка 2023 г.
- ^ Ян Станкевіч Лемантар пераходны з лацініцы на кірыліцу. — Менск: Беларуская народная самапомач, 1942.
- ^ The American Heritage Dictionary of the English Language. 1976. (анг.)
- ^ The German Alphabet (das deutsche Alphabet) (анг.). www.GermanVeryEasy.com. Праверана 21 кастрычніка 2023 г.
- ^ Плутарх, Римские Вопросы, LIV. (рас.)
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- G, в музыке // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. (рас.)