Шавэрма

Шавэ́рма (па-арабску: شاورما‎, па-габрэйску: שווארמה‎, ад турэц. çevirme), таксама данэ́р-кяба́б (па-турэцку: döner kebab) — блізкаўсходняя страва арабскага^[1]^[2] паходжаньня зь піты або лавашу, начыненага рубаным смажаным мясам (бараніна, ялавічына, індычына або кураціна; у Эўропе таксама можа быць сьвініна) з даданьнем прыправаў, соўсаў і салаты зь сьвежай гародніны. Спажываецца без выкарыстаньня сталовых прыладаў.

У апошнія 2—3 дзесяцігодзьдзі шавэрма шырока распаўсюдзілася ў Эўропе, у тым ліку й Беларусі, празь мігрантаў з Блізкага Ўсходу.

Прыгатаваньне

Для шавэрмы выбіраецца мяса: бараніна, індычына, ялавічына, кураціна. Мяса падсмажваюць паводле спэцыяльнай тэхналёгіі ў прызначаных для гэтага вэртыкальных грылях. Выразка нанізваецца на вэртыкальна разьмешчаны ражон, які круціцца вакол сваёй восі і награвальных элемэнтаў, якія знаходзяцца ўздоўж ражна. У меру падсмажваньня мяса яго зразаюць з дапамогаю доўгага нажа тонкімі шматочкамі.

Разам зь мясам у начыньне лавашу або піты дадаюць соўс ды гародніну (таматы, капусту й агуркі).

Назвы ў розных мясцовасьцях

У Азэрбайджане шавэрмаю называюць страву зь белым кісла-салодкім соўсам і ў лавашы, у той час як традыцыйная шавэрма называецца «дзёнэр-кябаб» або просто «дзёнэр» (азэрб. dönər).
У Альжыры шавэрма называецца дэнэ́р.
У Армэніі гэтая страва называецца карсы-харавац (шашлык па-карску). Шашлык па-карску ўяўляе зь сябе вялікі шматок мяса на ражне, зь якога па меры прыгатаваньня зразаюць шматочкі і загортваюць іх у псацах (тонкі прэсны ліставы «лаваш»).
У Баўгарыі выкарыстоўваецца назва дзюнэр.
У Бэльгіі выкарыстоўваецца назва піта-дзюрум (франц. pita durum) або проста durum (ад турэцкага dürüm — загорнуты), калі начыньне загорнутае ў тонкі лаваш, або проста піта (франц. pita), калі начыньне кладзецца ў палову піты.
У Вялікай Брытаніі называюць скарочана «кебаб» ад турэцкага döner kebab.
У Грэцыі ды на Крыце мяса, прыгатаванае на вэртыкальным ражне, называецца гірас, а начыненая гэтым мясам піта — гірас піта.
У Ізраілі для гэтай жа стравы выкарыстоўваецца назва шава́рма^[3], але ў звычайным напісаньні іўрытам (іўр. שווארמה‎) шырока пашыранае прачытаньне «шва́рма»; ізраільскія арабы вымаўляюць яго як шуа́рма. Падаецца ў піце або ў тонкім лавашы — лафэ. Карэнныя ерусалімцы называюць лафу «аштану́р».
У Іране страву называюць «турэцкім кябабам» (пэрс. کباب ترکی‎‎ kabāb-e torki).
У Казахстане прадаецца і шавэрма, і розныя данэры (данэр-кябаб, данэр-дурум).
Лібанская назва для шавэрмы — куба.
У Нямеччыне выкарыстоўваецца назва «дзёнэр-кябаб» (ням. dönerkebab) або просто дзёнэр. Таксама ёсьць адмена дзюрум (ад турэцкага dürüm — загорнуты), калі начыньне загорнутае ў тонкі лаваш.
У Польшчы выкарыстоўваецца назва кэ́баб (ад ням. Dönerkebab) з папраўкаю на польскі націск.
У Расеі: шавэрма, шаурма або дзёнэр.
У Румыніі ўжываецца назва шаорма або шоорма.
Ва Ўзбэкістане ўжываецца назва турк-кабоб або донар, рэдка шаурма. Аднак загорнутая ў лаваш страва называецца часта проста «лаваш», а «турк-кабоб» азначае прыгатаваная ў тонкім хлябцы, як піта. «Донар» падаецца як асобная другая страва з гарнірам.
У Францыі гэтую страву называюць кябаб (франц. le kebab) або шаварма (франц. chawarma).
У Чэхіі для гэтай стравы выкарыстоўваецца назва гірас, якая мае грэцкае паходжаньне

Беларусь

На 2019 год у сталіцы Беларусі налічвалася прынамсі 66 страўняў, дзе падавалі шавэрму, у тым ліку беларускамоўная «Кропка» ў Пермашайскім раёне па вуліцы Талбухіна, д. 6^[4] (каля станцыі мэтро Парк Чалюскінцаў). У 5 абласных цэнтрах працавала прынамсі 50 адпаведных страўняў: 10 у Берасьці^[5], 15 у Віцебску^[6], 5 у Горадні^[7], 12 у Гомелі^[8] і 8 у Магілёве^[9].

Крыніцы

^ III, John La Boone Around the World of Food: Adventures in Culinary History (анг.). — iUniverse, 2006-03-01. — ISBN 9780595389681
^ Mattar, Philip Encyclopedia of the Modern Middle East & North Africa: D-K (анг.). — Macmillan Reference USA, 2004. — ISBN 9780028657714
^ https://web.archive.org/web/20140306171454/http://www.israel-travel-tips.com/en/14/Israel%20Travel/Israeli%20Street%20Foods
^ Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць шаўрму (66) // ТАА «Мэнюбай», 2019 г. Праверана 8 верасьня 2019 г.
^ Усе рэстараны Берасьця, што дастаўляюць шаўрму (10) // ТАА «Мэнюбай», 2019 г. Праверана 8 верасьня 2019 г.
^ Усе рэстараны Віцебска, што дастаўляюць шаўрму (15) // ТАА «Мэнюбай», 2019 г. Праверана 8 верасьня 2019 г.
^ Усе рэстараны Горадні, што дастаўляюць шаўрму (5) // ТАА «Мэнюбай», 2019 г. Праверана 8 верасьня 2019 г.
^ Усе рэстараны Гомеля, што дастаўляюць шаўрму (12) // ТАА «Мэнюбай», 2019 г. Праверана 8 верасьня 2019 г.
^ Усе рэстараны Магілёва, што дастаўляюць шаўрму (8) // ТАА «Мэнюбай», 2019 г. Праверана 8 верасьня 2019 г.

[1] III, John La Boone Around the World of Food: Adventures in Culinary History (анг.). — iUniverse, 2006-03-01. — ISBN 9780595389681

[2] Mattar, Philip Encyclopedia of the Modern Middle East & North Africa: D-K (анг.). — Macmillan Reference USA, 2004. — ISBN 9780028657714

[3] ttps://web.archive.org/web/20140306171454/http://www.israel-travel-tips.com/en/14/Israel%20Travel/Israeli%20Street%20Foods

[4] Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць шаўрму (66) // ТАА «Мэнюбай», 2019 г. Праверана 8 верасьня 2019 г.

[5] Усе рэстараны Берасьця, што дастаўляюць шаўрму (10) // ТАА «Мэнюбай», 2019 г. Праверана 8 верасьня 2019 г.

[6] Усе рэстараны Віцебска, што дастаўляюць шаўрму (15) // ТАА «Мэнюбай», 2019 г. Праверана 8 верасьня 2019 г.

[7] Усе рэстараны Горадні, што дастаўляюць шаўрму (5) // ТАА «Мэнюбай», 2019 г. Праверана 8 верасьня 2019 г.

[8] Усе рэстараны Гомеля, што дастаўляюць шаўрму (12) // ТАА «Мэнюбай», 2019 г. Праверана 8 верасьня 2019 г.

[9] Усе рэстараны Магілёва, што дастаўляюць шаўрму (8) // ТАА «Мэнюбай», 2019 г. Праверана 8 верасьня 2019 г.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]