Уладзімер Набокаў

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Уладзімер Набокаў
рас. Владимир Владимирович Набоков
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні Владимир Владимирович Набоков
Псэўданімы В. Сирин, Вивиан Дамор-Блок (Vivian Darkbloom)
Нарадзіўся 10 (22) красавіка 1899
Памёр 2 ліпеня 1977(1977-07-02)[2][3][4][…] (78 гадоў)
Пахаваны
Бацькі Уладзімір Дзмітрыевіч Набокаў[d]
Алена Рукавішнікава[d][5]
Сужэнец Вера Яўсееўна Набокава[d]
Дзеці Дзмітрый Уладзіміравіч Набокаў[d][5]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці навэліст, паэт, пісьменьнік, заоляг, перакладнік, драматург, аўтабіёграф, сцэнарыст, лепідаптэроляг, прафэсар унівэрсытэту, літаратурны крытык, журналіст, пісьменьнік навуковай фантастыкі, шахматны кампазытар, шахматыст, літаратуразнаўца, энтамоляг, літаратар
Гады творчасьці 1921 — 1977
Кірунак мадэрнізм, постмадэрнізм
Жанр сатыра, антыўтопія, біяграфія
Мова француская мова[6][6], ангельская мова[6][6] і расейская мова[6][6]
Узнагароды
Подпіс Выява аўтографу
Творы ў Вікікрыніцах
Творы на сайце Knihi.com
https://www.vladimir-nabokov.org

Уладзі́мер Уладзі́меравіч Набо́каў (па-расейску: Владимир Владимирович Набоков, па-анґельску: Vladimir Nabokov, таксама выступаў пад псэўданімам «Сирин»; 22 красавіка [ст. ст. 10 красавіка] 1899, Санкт-Пецярбург, Расейская імпэрыя — 2 ліпеня 1977, Мантро, Швайцарыя) — расейскі і амэрыканскі пісьменьнік. Першыя творы Набокава былі напісаныя на расейскай мове. Аднак сусьветная вядомасьць яго напаткала пераважна за ангельскамоўныя раманы. Вядомы таксама значным унёскам у лепідатэралёгію (разьдзел энтамалёгіі, прысьвечаны лускакрылым). Апроч таго стварыў і апублікаваў шэраг цікавых шахматных задачаў і крыжасловаў. Раман «Лаліта», напісаны на ангельскай мове, выдадзены спачатку па-ангельску ў 1958 годзе[7], часьцяком узгадваецца як адзін з самых значных і ўплывовых узораў прозы дваццатага стагодзьдзя.

Жыцьцяпіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Уладзімер Набокаў нарадзіўся ў арыстакратычнай сям’і расейскага палітыка Ўладзімера Дзьмітрыевіча Набокава. Сям’я Набокава ў паўсядзённасьці карысталася трыма мовамі — расейскай, ангельскай, францускай. Такім парадкам, будучы пісьменьнік ад самага маленства быў трылінгвам.

У 1919 эміграваў з Расеі, жыў і навучаўся ў Кембрыджы, Бэрліне (1922—1937), Парыжы (да 1940). Пасьля жыў у ЗША (атрымаў грамадзянства ў 1945), а з 1960 у Швайцарыі.

Творчасьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У раманах «Абарона Лужына» (1929—1930), «Дарунак» (1937), «Запрашэньне на страту» (антыўтопія; 1935—1936), «Пнін» (1957) — сутыкненьне духоўна адоранага самотніка з тужліва-прымітыўным «сярэднечалавечым» сьветам — «мяшчанскай цывілізацыяй», або сьветам «плюгкасьці», дзе ўладараць ілюзіі, фікцыі, раеньні, мікраці. Адылі Набокаў не застаецца на вузка сацыяльным узроўні, а сягае да распрацоўкі хутчэй мэтафізычнай тэмы стасунку розных «сьветаў»: сьвету рэчаіснага і сьвету пісьменьніцкага ўяўленьня, сьвету Бэрліну і сьвету згадак аб Расеі, сьвету звычайных людзей і сьвету шахматнага і г. д. Свабода спалучанасьці, узаемзьвязанасьці гэтых «сьветаў» надае творам пісьменьніка адценьне авангарднасьці. Так сама пачуцьцё навіны і свабоды гэтым творам дае тое, што ў іх Набокаў распрацоўвае яскравыя моўныя прыёмы, удасканальвае ўласны стыль, дасягаючы адметнай выразнасьці, рэльефнасьці апісаньняў, якія здаюцца мімаплыннымі.

Сэнсацыйны бэстсэлер «Лаліта» (1955) — твор, у якім спалучыліся эротыка і любоўная проза, сацыяльна-крытычнае апісаньне нораваў і папулярныя на той час тэмы. У рамане прыкметныя эстэтычная завостранасьць і пэўная філязофская глыбіня. Цэнтральнай праблемай твора ёсьць праблема эгаізму, які разбурае каханьне. Раман напісаны ад імя рафінаванага эўрапейца, навукоўца, які эміграваў у ЗША і мае хваравітую цягу да дзяўчынак-німфэтак.

Лірыка Набокава прасякнута матывамі настальгіі. Апавяданьні заключаюць ў сабе дзіўную лірычную моц і адлюстроўваюць у мініяцюры многія з тых праблемаў, якія раскрываюцца ў буйных творах пісьменьніка: тэма «іншага» сьвету, тэма мімалётнага перажываньня і г. д. Адны з самых выбітных апавяданьняў — «Вяртаньне Чорба», «Вясна ў Фіяльце», «Каляды», «Воблака, возера, вежа», «Terra Incognita», аповесьць «Шпег».

Набокаў пераклаў на ангельскую мову «Яўгена Анегіна» Аляксандра Пушкіна і «Слова пра паход Ігараў».

Паэтыка стылёва вытанчанай прозы Набокава складаюць як рэалістычныя, гэтак і мадэрнісцкія, а часам нават постмадэрісцкія элемэнты: лінгвастылістычная гульня, усеагульнае парадыяваньне, фальшывыя галюцынацыі і інш. Пісьменьнікам іранічна ўспрымаліся кожныя праявы масавае псыхалёгіі і глябальных ідэяў (асабліва марксізма і фрайдызма). Апрычонаму літаратурнаму стылю Набокава была ўласьціва гульня ў шараду з рэмінісцэнцый і галаваломкі з зашыфраваных цытатаў.

На беларускую мову асобныя яго творы пераклалі Рыгор Сітніца[8], Юрый Рыдкін[9], Галіна Багданава.

Апошні раман[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Апошні твор Набокава завецца «The Original of Laura» («Арыгінал Лауры»). За восем месяцаў да скону Ўладзімер Набокаў пісаў адному з сваіх карэспандэнтаў, што кніга The Original of Laura была «распачата ім да хваробы і закончана „ў галаве“, а не на паперы». Пісьменьнік пакінуў тэстамэнт, у якім наказаў зьнішчыць рукапіс пасьля сваёй сьмерці. Яго ўдава Вера Яўсееўна ня выканала апошні наказ мужа і завяшчала перад уласнай сьмерцю ў 1991 годзе зрабіць гэта свайму сыну. Сын пісьменьніка Дзьмітры Набокаў пасьля пэўных хістаньняў схіляўся да выкананьня волі сваіх бацькоў, таму зьмест няскончанага раману Ўладзімера Набокава практычна нікому ня быў невядомы. У 2009 годзе ён быў выдадзены[10].

Проза[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Раманы і аповесьці[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Расейскамоўныя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • «Машачка» («Машенька») (1926)
  • «Кароль, дама, ніжнік» («Король, дама, валет») (1927—1928)
  • «Абарона Лужына» («Защита Лужина») (1929—30)
  • «Шпег» («Соглядатай») (1930) — аповесьць
  • «Вычын» («Подвиг») (1932)
  • «Камэра абскура» («Камера обскура») (1932)
  • «Роспач» («Отчаяние») (1936)
  • «Запрашэньне на страту» («Приглашение на казнь») (1938)
  • «Дарунак» («Дар») (1937—1938)
  • «Іншыя берагі» («Другие берега») (1954) — самарыс (аўтабіяграфія)
  • «Лаліта» («Лолита») (1967, аўтарскі расейскі пераклад)

Ангельскамоўныя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • «Праўдзівае жыцьцё Сэбастыяна Найта» (анг. The Real Life of Sebastian Knight) (1941)
  • «Бэнкарты» (анг. Bend Sinister) (1947)
  • «Лаліта» (анг. Lolita) (1955)
  • «Пнін» (анг. Pnin) (1957)
  • «Цьмяны агонь» (анг. Pale Fire) (1962)
  • «Памяць, прамаўляй» (анг. Speak, Memory. An Autobiography Revisited) (1967) — самарыс
  • «Ада, або Уцехі жарсьці: сямейная кроніка» (анг. Ada or Ardor: A Family Chronicle) (1969)
  • «Празрыстыя рэчы» (анг. Transparent Things) (1972)
  • «Зірні на арлекінаў!» (анг. Look at the Harlequins!) (1974)

Экранізацыя твораў[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ а б Deutsche Nationalbibliothek Record #118586114 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
  2. ^ Vladimir Nabokov // Encyclopædia Britannica (анг.)
  3. ^ Vladimir Nabokov // Internet Broadway Database (анг.) — 2000.
  4. ^ Vladimir Nabokov // Інтэрнэт-база зьвестак фантастыкі (анг.) — 1995.
  5. ^ а б Lundy D. R. The Peerage (анг.)
  6. ^ а б в г д е Nabokov, Vladimir Vladimirovič // Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
  7. ^ Ужо сёньня, 18 жніўня. Радыё Свабода. 2015.
  8. ^ Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус 2008. — 896 с.
  9. ^ Набокаў У. У. Ultima Thule / Пераклад Юрыя Рыдкіна. 2020.
  10. ^ Апошні раман Набокава паступіў у кнігарні. Наша Ніва. 18 лістапада 2009

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Уладзімер Набокаў — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Уладзімер_Набокаў&oldid=2413224»