Працягласьць жыцьця
Працягласьць жыцьця — працягласьць існаваньня асобіны, абумоўленая паходжаньнем і вонкавымі чыньнікамі. Сярод расьлінаў найбольшая ў: асьцістай хвоі і баабаба — 4—5 тыс. гадоў; сэквоядэндрана, ціса і кіпарыса — да 3 тыс. гадоў; дуба, каштана і грэцкага арэха — звыш 2 тыс. гадоў. Сярод жывёлаў — у чарапахі (звыш 150 гадоў) і двухстворкавых малюскаў (да 100 гадоў); асятровых рыбаў (да 100 гадоў) і шчупакоў (звыш 80 гадоў); сланоў (60-70 гадоў); пугачоў (да 70 гадоў) і кондараў (да 40 гадоў) сярод птахаў. У некаторых амёбаў пры спрыяльных умовах адсутнічае абмежаваньне працягласьці жыцьця. Клёны парамэцыяў (інфузорыяў туфэлькі) жывуць да 10 гадоў. У чалавека вызначаецца побытам, працай, адпачынкам, харчаваньнем, станам навакольнага асяродзьдзя і спадчыннымі асаблівасьцямі[1].
Віды
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- сярэдняя: узрост, якога ў сярэднім дасягаюць асобіны пэўнай выбаркі аднаго віду;
- фізыялягічная: найбольшая магчымая для асобінаў дадзенага віду пры найлепшых умовах, абумоўленая паходжаньнем;
- экалягічная: мяжа ўзросту асобінаў у прыродных умовах, якая залежыць ад зьнешніх чыньнікаў[1].
У чалавека —
- статыстычная: сярэдні паказьнік табліцаў сьмяротнасьці;
- чаканая: сярэдні ўзрост, якога могуць дасягнуць людзі з пакаленьня народжаных або дасягнуўшых пэўнага ўзросту, калі цягам далейшага жыцьця гэтага пакаленьня ў кожным узросьце захаваецца інтэнсіўнасьць сьмяротнасьці дадзенага пэрыяду[1].
| >80 77.5-80 75-77.5 72.5-75 70-72.5 67.5-70 65-67.5 | 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 <40 |
Чалавек
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Працягласьць жыцьця чалавека залежыць на: 51% ад спосабу жыцьця (побыту, працы, адпачынку і харчаваньня), 20% ад спадчыннасьці, 20% ад стану навакольнага асяродзьдзя і на 9% ад узроўню разьвіцьця аховы здароўя. На 1999 г. найбольшую чаканую працягласьць жыцьця мелі жыхары наступных краінаў Паўночнага паўшар’я: Японія — 80 гадоў; Канада, Швайцарыя і Швэцыя — па 79 гадоў. Найменшы паказьнік чаканай працягласьці жыцьця мелі жыхары наступных краінаў Афрыкі: Малаві — 36 гадоў, Замбія — 37 гадоў, Этыёпія і Ўганда — па 41 годзе. У меншасьці краінаў чаканая працягласьць жыцьця мужчынаў перавышала адпаведны паказьнік у жанчынаў[1]: Аўганістан, Батсвана, Бутан, Зымбабвэ, Лесота, Мазамбік, Малі, Намібія, Нігер, Нэпал, Паўднёвая Афрыка, Сўазілэнд, Трынідад і Табага.
Беларусь
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У 1958—1959 гг. чаканая працягласьць жыцьця ў Беларусі склала 70 гадоў. У 1964—1969 гг. вырасла да 72 гадоў. У 1999 г. узровень чаканай працягласьці жыцьця ўпаў да 68 гадоў. Адзначалася 10-гадовая няроўнасьць працягласьці жыцьця паводле плоці: у мужчынаў 64 гады, у жанчынаў 74. Паводле перапісу насельніцтва Беларусі 1999 г., у краіне налічвалася 104 мужчыны-доўгажыхары (11%) ва ўзросьце звыш 100 гадоў і 877 жанчынаў[1]. У 2012 г. няроўнасьць працягласьці жыцьця паводле плоці павялічылася да 12 гадоў: 64 гады ў мужчынаў і 76 — у жанчынаў[2].
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ а б в г д Дз.М. Кудзелька. Працягласьць жыцьця // Беларуская энцыкляпэдыя ў 18 тамах / гал.рэд. Генадзь Пашкоў. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 2001. — Т. 13. — С. 34-35. — 576 с. — 10 000 ас. — ISBN 985-11-0216-4
- ^ Сьвятлана Бусько. Якія мы // Зьвязда : газэта. — 19 красавіка 2012. — № 76-77 (27191-27192). — С. 1, 4. — ISSN 1990-763x.
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Працягласьць жыцьця — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў