Палацава-паркавы комплекс Булгакаў (Жылічы)

Помнік грамадзянскай архітэктуры
Палацава-паркавы комплекс Булгакаў
Палацава-паркавы комплекс Булгакаў
Краіна	Беларусь
Пасёлак	Жылічы
Каардынаты	53°9′20.76″ пн. ш. 29°41′21.04″ у. д. / 53.1557667° пн. ш. 29.6891778° у. д. / 53.1557667; 29.6891778Каардынаты: 53°9′20.76″ пн. ш. 29°41′21.04″ у. д. / 53.1557667° пн. ш. 29.6891778° у. д. / 53.1557667; 29.6891778
Архітэктурны стыль	клясыцызм
Аўтар праекту	Клабукоўскі, Караль Падчашынскі
Заснавальнік	Ігнат Булгак
Дата заснаваньня	1830-я
Будынкі: палац • парк • гаспадарчыя пабудовы
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасьць Беларусі, шыфр 511Г000459
Палацава-паркавы комплекс Булгакаў на мапе Беларусі Палацава-паркавы комплекс Булгакаў
Палацава-паркавы комплекс Булгакаў на Вікісховішчы

Палацава-паркавы комплекс Булгакаў — помнік архітэктуры і садова-паркавага мастацтва XIX ст. у Жылічах каля Добасны. Знаходзіцца на беразе ракі Добасны^[a]. Твор архітэктуры позьняга клясыцызму. Аб'ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі^[1].

Рэзыдэнцыя Булгакаў — добра сплянаваны маштабны палацава-паркавы ансамбль. У яго склад, апроч палацу з паркам, уваходзілі вялікія пладовыя сады, агароды, вадаёмы, дзе вялася рыбная гаспадарка. Быў вялікі гаспадарчы двор, вадзяны млын, вінакурня, крухмальны і цукровы заводы^[1]. Да нашага часу захаваліся палац, флігель, парк, сьвіран ды іншыя гаспадарчыя пабудовы.

Гісторыя

Мураваны палац у Жылічах збудавалі ў 1830-я рокі на заказ бабруйскага павятовага маршалка Ігната Булгака (1798—1848)^[2] паводле праекту архітэктара Караля Падчашынскага^[1]. Узводзіўся ў два прыёмы: спачатку збудавалі галоўны П-падобны корпус, а пазьней у 1864—1876 рокі да яго прыбудавалі доўгае двухпавярховае крыло з палацавым касьцёлам і дадатковымі жылымі памяшканьнямі^[2]. Такі архітэктурны разьвязак утварыў напаўадкрыты ўнутраны двор^[2]. Паводле некаторых зьвестак, заходнюю частку палаца дабудавалі ў 1914 року^[1]. Першымі работамі з 1825 року кіраваў навучэнец Пецярбурскай Акадэміі мастацтваў Клабукоўскі^[3].

У 1848 па сьмерці Ігната Булгака маёнтак перайшоў да ягонага малодшага сына Эдгара. За ім дабудавалі палац — зьявіліся два аднапавярховыя флянгі з касьцёлам, аранжарэяй^[2] і службовымі памяшканьнямі. Будаваньнем, імаверна, кіраваў Караль Падчашынскі^[3]^[4].

Апошні ўласьнік маёнтку, пляменьнік Эдгара Эмануэль Булгак, памёр у Польшчы ў міжваенны час. Па бальшавіцкім перавароце 1917 року тут разьмяшчаўся дзіцячы дом, у 1930-х роках — заатэхнічны тэхнікум. За часами Другой сусьветнай вайны паўднёвае крыло, у якім знаходзілася аранжарэя, разабралі^[4]. Палац ператварылі ў шпіталь, а ў парку хавалі памерлых жаўнераў^[5].

Па вайне ў палацы знаходзілася Бабруйская трохгадовая агранамічная школа. Па тым, як дзеля яе непадалёк збудавалі новы будынак, палац пачаў прыходзіць у заняпад. На першым паверсе заставалася бугальтэрыя з аддзелам кадраў^[1]. У 1973 року архітэктар Я. Курто распрацаваў праект рэстаўрацыі комплексу, які пазьней ажыцьцявілі^[6]. Гаспадарчыя пабудовы часткова выкарыстоўваліся ў гаспадарчых мэтах, астатнія разбураліся^[1].

З 1996 року ў будынку разьмяшчаецца краязнаўчы музэй і музычная школа^[1]. У 2009 року пачалася рэстаўрацыя палацава-паркавага комплексу. Паводле пастановы Савету Міністраў ад 3 чэрвеня 2016 року № 437 яго ўлучылі ў лік 27 аб’ектаў, выдаткі на захаваньне якіх (у частцы капітальных выдаткаў) могуць фінансавацца з рэспубліканскага бюджэту^[7].

Архітэктура

Палац — помнік архітэктуры позьняга клясыцызму, цэнтар кампазыцыі палацава-паркавага ансамблю. Гэта прастакутны ў пляне будынак з калённым портыкам на галоўным фасадзе і прастакутным рызалітам на паркавым фасадзе. Галоўны корпус вылучаецца ў цэнтры шасьцікалённым портыкам карынцкага ордэру^[2] з франтонам, дэкараваным ляпным гербам^[3], і бэльвэдэрам над лесьвічнай кратай. Тарцы галоўнага корпусу афармляюцца ідэнтычнымі чатырохкалённымі портыкамі. Пэрымэтрам будынку праходзіць разьвіты карніз з фрызам, аздоблены ляпнымі гірляндамі і разэткамі^[1]. Галоўны фасад бакавога корпусу праразаецца аркавымі ваконнымі праёмамі і аздабляецца калянадай. Цэнтар вылучаецца двухпавярховым аб’ёмам палацавага касьцёла.

Мае мяшаны калідорна-анфілядны плян^[1]^[2]. Распрацоўку ўнутраных памяшканьняў прыпісваюць таксама Клабукоўскаму^[3]. Унутраная прастора багата аздабляецца^[2] ляпнінай, дробнай скульптурнай плястыкай, росьпісамі, пазалотай, люстэркамі, дэкаратыўнай абіўкай. У дэкоры выкарыстоўваюцца ампірныя элемэнты: буйныя фрызы, панэлі з барэльефнымі антычнымі сцэнамі^[1]. Прытым кожны з 100 пакояў^[3] дэкаруецца індывідуальна. На другім паверсе паўднёвага крыла галоўнага корпусу вылучаецца прастакутная ў пляне парадная заля, падзеленая калёнамі на тры часткі. Заля дэкаруецца шырокім шматфігурным барэльефным фрызам зь сюжэтамі на тэмы паляваньня, бітвы, ахвярапрынашэньня. Калёны і пілястры маюць пазалочаныя капітэлі. Асноўны плястычны эфэкт стварае кесанаваная столь з багата арнамэнтаванай ляпнінай. Падлога паркетная, печкі пакрываюцца кафляй^[1].

Тадэвуш Раствароўскі на заказ гаспадароў сядзібы аздобіў пляфоны(ru) заляў сцэнамі з антычнымі міталягічнымі сюжэтамі.

Парк

Алеі рэгулярнага парку ўтвараюць выцягнуты з усходу на захад^[4] прастакутнік. Плошча парку складае 18 га^[2], а ўсяго комплексу з вадаёмамі, пладовымі садамі, падсобнымі збудаваньнямі — каля 100 га. Раўнінную частку парку перасякае рака Добасна з маляўнічымі сажалкамі і выспамі. Захаваліся руіны павільёну-купальні, альтанак, масткоў. Перад галоўным фасадам палацу парк мае рэгулярны характар і партэрнае азеляненьне. Астатняя частка парку мае пэйзажны характар, створаны ў 1830-я рокі, з разнастайнасьцю насаджэньняў, у тым ліку і экзотаў, напрыклад, хвоя веймутава (Pinus strobus), Acer saccharinum, Juglans cinerea, Tilia ×europaea ды іншых^[1]^[3].

Галерэя

Гістарычная графіка

Старая графіка
Н. Орда, 1864—1876 рр.
Н. Орда, 1864—1876 рр.
Невядомы мастак, 1878 р.
Каляровая вэрсія, 1878 р.

Гістарычныя здымкі

Старыя здымкі
1901 р.
1901 р.
Я. Булгак, 1911 р.
1911 р.

Я. Булгак, 1914 р.
Я. Булгак, 1914 р.
Я. Булгак, 1914 р.
Я. Булгак, 1914 р.

Я. Булгак, 1914 р.
Я. Булгак, 1914 р.
Я. Булгак, 1914 р.
1914 р.

1914 р.
1914 р.
1914 р.
1914 р.

да 1918 р.
да 1918 р.
да 1918 р.
да 1918 р.

да 1918 р.
да 1918 р.
да 1918 р.
да 1918 р.

да 1918 р.
да 1918 р.
да 1918 р.
да 1918 р.

да 1918 р.
да 1918 р.
да 1918 р.
да 1918 р.

да 1918 р.
да 1918 р.
1918 р.
1939 р.

Сучасныя здымкі

Сучасны стан
Агульны выгляд
Касьцёл
Вежа
Інтэр'ер

Заўвагі

^ Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Міру, 5

Крыніцы

^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь / склад. В. Абламскі, І. Чарняўскі, Ю. Барысюк. — Менск: БелТА, 2009. — 684 с. — ISBN 978-985-6828-35-8
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж Лазука Б. Беларуская архітэктура XIX — пачатку XX стагоддзя // Гісторыя сусветнага мастацтва. Рускае і беларускае мастацтва XIX — пачатку XX стагоддзя. — Менск: Беларусь, 2011. — С. 349—350. — 430 с. — ISBN 978-985-01-0880-7
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е Палацава-паркавы комплекс Булгакаў , Radzima.org
^ ^а ^б ^в Палацавая і сядзібна-паркавая архітэктура. Дваранскае памесце Жылічы
^ Дворец Булгака
^ Мастацтва (архітэктура, жывапіс, скульптура, графіка) ў Кіраўскім раёне
^ Постановление Совета Министров от 03.06.2016 № 437 О некоторых вопросах обеспечения сохранности историко-культурных ценностей

Літаратура

Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. — Мн.: Беларуская савецкая энцыклапедыя, 1986—1988.
Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь / склад. В. Абламскі, І. Чарняўскі, Ю. Барысюк. — Менск: БелТА, 2009. — 684 с. — ISBN 978-985-6828-35-8
Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Кіраўскага р-на. — Мн.: Вышэйшая школа, 1997. — 445 с. ISBN 985-06-0218-Х. — С. 108—115.
Aftanazy, R. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław — Warszawa — Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 1. Województwa mińskie, mścisławskie, połockie, witebskie. — 352 s.
Федорук А. Т. Садово-парковое искусство Белоруссии. — Минск: «Ураджай», 1989. — 247 с. ISBN 5-7860-0086-9.

Вонкавыя спасылкі

[1] Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Міру, 5

[ГККРБ-2] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь / склад. В. Абламскі, І. Чарняўскі, Ю. Барысюк. — Менск: БелТА, 2009. — 684 с. — ISBN 978-985-6828-35-8

[ЛАЗ-3] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж Лазука Б. Беларуская архітэктура XIX — пачатку XX стагоддзя // Гісторыя сусветнага мастацтва. Рускае і беларускае мастацтва XIX — пачатку XX стагоддзя. — Менск: Беларусь, 2011. — С. 349—350. — 430 с. — ISBN 978-985-01-0880-7

[ЗП-4] а ^б ^в ^г ^д ^е Палацава-паркавы комплекс Булгакаў , Radzima.org

[library1-5] а ^б ^в Палацавая і сядзібна-паркавая архітэктура. Дваранскае памесце Жылічы

[belarustourism-6] Дворец Булгака

[library2-7] Мастацтва (архітэктура, жывапіс, скульптура, графіка) ў Кіраўскім раёне

[8] Постановление Совета Министров от 03.06.2016 № 437 О некоторых вопросах обеспечения сохранности историко-культурных ценностей

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]