Новы замак (Горадня)

Помнік грамадзянскай архітэктуры
Новы замак
Новы замак, аўтэнтычны выгляд
Краіна	Беларусь
Места	Горадня
Каардынаты	53°40′35.59″ пн. ш. 23°49′26.88″ у. д.
Архітэктурны стыль	ракако і клясыцыстычная архітэктура[d]
Аўтар праекту	Караль Пёпэльман, Іаахім Даніэль Яўх[d], Іаган Фрыдрых Кнёбель[d] і Джузэпэ Сака
Заснавальнік	Аўгуст Сас
Статус	Ахоўная зона
Новы замак на мапе Беларусі Новы замак
Новы замак на Вікісховішчы

Новы замак — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Горадні. Знаходзіцца насупраць Старога замка, на правым беразе ракі Нёману пад адрасам вуліца Замкавая, 20. Твор архітэктуры барока і клясыцызму. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Гарадзенскі Новы замак — адзін з найбольшых помнікаў палацава-сядзібнай архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, колішняя рэзыдэнцыя каралёў польскіх і вялікіх князёў літоўскіх, месца правядзеньня соймаў Рэчы Паспалітай. З 1991 году тут знаходзіцца Гарадзенскі гістарычна-археалягічны музэй.

Гісторыя

Плян замка, 1780—1783 гг.

Вялікае Княства Літоўскае

Новы каралеўскі палац у Горадні збудавалі ў 1737—1742 гадох за часамі Аўгуста Саса як летнюю каралеўскую рэзыдэнцыю паводле праекту Караля Пёпэльмана. Узводзілі палац мясцовыя муляры. У 1789 годзе рэканструкцыю палаца праводзiў Джузэпэ Сака.

У 1793 годзе тут адбыўся апошні сойм Рэчы Паспалітай, дзе ратыфікавалі другі падзел краіны.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па падзелах Рэчы Паспалітай, калі Горадня апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, расейскія ўлады перарабілі палац пад вайсковы шпіталь.

Найноўшы час

За часамі Другой сусьветнай вайны ў 1944 годзе палац атрымаў пашкоджаньні. У 1952 годзе яго рэканструявалі ў стылі савецкага нэаклясыцызму. Тут разьмясьціўся абласны камітэт КПСС.

У 1991 годзе палац улучылі ў музэйны комплекс. Тут разьмясьціўся Гарадзенскі гістарычна-археалягічны музэй. У 1994 годзе на ганку палаца замацавалі памятную шыльда ў гонар Андрэя Тадэвуша Касьцюшкі.

Архітэктура

Плян Старога і Новага замкаў, 1811—1826 гг.

Помнік архітэктуры барока і клясыцызму. Буйнамаштабны 2-павярховы аб’ём палаца мае П-падобную ў пляне кампазыцыю. Тыповы для палацавых ансамбляў сярэдзіны XVІІ ст. парадны двор стваралі бакавыя флігелі і ажурная агароджа з цэнтральнай брамай. Да цэнтральнага корпуса далучалася палацавая капліца, вылучаная ў самастойны аб’ём (не захавалася). Зь левага боку разьмяшчаліся службовыя карпусы (канцылярыя, стайня ды іншыя).

Палац меў мансардавы дах зь фігурнымі слыхавымі вокнамі. Маляўнічасьць будынка ўзмацняла спалучэньне насычанага цагельнага колеру дахоўкі і бела-ружовых роўніцаў фасадаў. Рытм праёмаў фасада ўскладняўся міжпаверхавым пасам квадратных філёнгаў. Павышанай плястыкай і дэкаратыўнай насычанасьцю адзначаюцца толькі цэнтральны і бакавыя ўваходы. Тут вылучаюцца падзелы здвоенымі пілястрамі, тонка прарысаваная арнамэнтальная ляпніна з гірляндамі, фамільнымі гербамі. Цэнтральны рызаліт галоўнага фасада падзяляецца здвоенымі пілястрамі з капітэлямі, дэкараванымі ляпнымі арнамэнтальнымі гірляндамі ў стылі ракако.

Плян палаца мае характэрны падоўжна-восевы прасторавы разьвязак цэнтральнай параднай групы памяшканьняў, асноўныя зь якіх пасьлядоўна разьмяшчаюцца на падоўжнай восі: вялікі вэстыбюль, заля і палацавая капліца. Такім парадкам, ужо з вэстыбюля раскрываецца плянавальны абрыс залі, а потым працяглая пэрспэктыва капліцы. У бакі ад авальнай залі разыходзяцца анфіляды іншых памяшканьняў. Жылыя памяшканьні разьмяшчаліся на другім паверсе і ў мансардзе, службовыя памяшканьні — у сутарэньнях. Плян вылучаецца першай у гісторыі архітэктуры Беларусі авальнай заляй, якая з боку дваровага фасада выступае акруглым аб’ёмам — характэрнай формай архітэктуры ракако. Стрымана-строгае афармленьне экстэр’ера палаца супрацьпастаўлялася пышнаму і насычанаму дэкаратыўнай аздобай інтэр’еру. Асабліва вылучаліся Сэнатарская і Круглая залі, аздобленыя разьбой у стылі ракако. Акруглыя і зрэзаныя куты памяшканьняў прыстасоўваліся пад каміны і дэкаратыўную скульптуру.

Прастакутную ў пляне капліцу аб’ядноўваў з палацам невялікі пераход. Да тарца капліцы далучалася 2-ярусная вежа-званіца з гранёным шпілем. Выкарыстаньне ў дэкоры капліцы дэкаратыўных вазаў, ракавінаў, апораў у форме пальмы, гратэскнага арнамэнту, скульптурных кампазыцыяў таксама ёсьць асаблівасьцю архітэктуры ракако.

Палацавая брама мае выгляд праезду, з бакоў якога — манумэнтальныя пілёны, аздобленыя скульптурнымі групамі сьфінксаў і амураў, дэкаратыўнай вайсковай .

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  1780—1783 гг.
• 
  1780—1783 гг.
• 
  XVIII ст.
• 
  XVIII ст.

• 
  XVIII ст.
• 
  XVIII ст.
• 
  XVIII ст.
• 
  XVIII ст.

• 
  XVIII ст.
• 
  XVIII ст.
• 
  XVIII ст.
• 
  XVIII ст.

• 
  XVIII ст.
• 
  Ю. Пешка, каля 1800 г.
• 
  1800 г.
• 
  1800 г.

• 
  1817 г.
• 
  1845 г.
• 
  Н. Орда, 1861—1869 гг.
• 
  Паводле Н. Орды

• 
  Н. Орда, 1861—1869 гг.
• 
  Н. Орда, 1861—1869 гг.
• 
  1862 г.
• 
  Н. Орда, 6 чэрвеня 1866 г.

• 
  1882 г.
• 
  1891 г.
• 
  1897 г.
• 
  Г. Штрук, 1916 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  1900 г.
• 
  1902 г.
• 
  1904 г.
• 
  1906 г.

• 
  1908 г.
• 
  1908 г.
• 
  1911 г.
• 
  1912 г.

• 
  да 1915 г.
• 
  да 1915 г.
• 
  1914 г.
• 
  1915 г.

• 
  1916 г.
• 
  1917 г.
• 
  1917—1920 гг.
• 
  1918—1934 гг.

• 
  Ю. Ядкоўскі, 1923 г.
• 
  Л. Гелгра, 1923 г.
• 
  сакавік 1926 г.
• 
  1926 г.

• 
  1926 г.
• 
  1926 г.
• 
  Я. Булгак, 1930 г.
• 
  Г. Паддэмбскі, 1930 г.

• 
  1921 г.
• 
  1926 г.
• 
  да 1939 г.
• 
  да 1939 г.

• 
  да 1939 г.
• 
  да 1939 г.
• 
  да 1939 г.
• 
  Д. Анэрык, да 1939 г.

• 
  1930-я гг.
• 
  1935 г.
• 
  1935 г.
• 
  Г. Жыўна, 1935 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Агульны выгляд з боку Нёмана
• 
  Брама
• 
  Экспазыцыя ў палацы
• 
  Картуш з гербам Рэчы Паспалітай

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  412Г000015

• Новы замак , Radzima.org