Новы замак (Горадня)

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Помнік грамадзянскай архітэктуры
Новы замак
Новы замак, аўтэнтычны выгляд
Новы замак, аўтэнтычны выгляд
Краіна Беларусь
Места Горадня
Каардынаты 53°40′35.59″ пн. ш. 23°49′26.88″ у. д. / 53.6765528° пн. ш. 23.8241333° у. д. / 53.6765528; 23.8241333Каардынаты: 53°40′35.59″ пн. ш. 23°49′26.88″ у. д. / 53.6765528° пн. ш. 23.8241333° у. д. / 53.6765528; 23.8241333
Архітэктурны стыль Ракако і клясыцыстычная архітэктура[d]
Аўтар праекту Караль Пёпэльман, Іаахім Даніэль Яўх[d], Іаган Фрыдрых Кнёбель[d] і Джузэпэ Сака
Заснавальнік Аўгуст Сас
Статус Ахоўная зона
Новы замак на мапе Беларусі
Новы замак
Новы замак
Новы замак
Commons-logo.svg Новы замак на Вікісховішчы

Новы замак — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Горадні. Знаходзіцца насупраць Старога замка, на правым беразе ракі Нёману пад адрасам вуліца Замкавая, 20. Твор архітэктуры барока і клясыцызму. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Гарадзенскі Новы замак — адзін з найбольшых помнікаў палацава-сядзібнай архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, колішняя рэзыдэнцыя каралёў польскіх і вялікіх князёў літоўскіх, месца правядзеньня соймаў Рэчы Паспалітай. З 1991 году тут знаходзіцца Гарадзенскі гістарычна-археалягічны музэй.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Плян замка, 1780—1783 гг.

Вялікае Княства Літоўскае[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Новы каралеўскі палац у Горадні збудавалі ў 1737—1742 гадох за часамі Аўгуста Саса як летнюю каралеўскую рэзыдэнцыю паводле праекту Караля Пёпэльмана. Узводзілі палац мясцовыя муляры. У 1789 годзе рэканструкцыю палаца праводзiў Джузэпэ Сака.

У 1793 годзе тут адбыўся апошні сойм Рэчы Паспалітай, дзе ратыфікавалі другі падзел краіны.

Пад уладай Расейскай імпэрыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Па падзелах Рэчы Паспалітай, калі Горадня апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, расейскія ўлады перарабілі палац пад вайсковы шпіталь.

Найноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

За часамі Другой сусьветнай вайны ў 1944 годзе палац атрымаў пашкоджаньні. У 1952 годзе яго рэканструявалі ў стылі савецкага нэаклясыцызму. Тут разьмясьціўся абласны камітэт КПСС.

У 1991 годзе палац улучылі ў музэйны комплекс. Тут разьмясьціўся Гарадзенскі гістарычна-археалягічны музэй. У 1994 годзе на ганку палаца замацавалі памятную шыльда ў гонар Андрэя Тадэвуша Касьцюшкі.

Архітэктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Плян Старога і Новага замкаў, 1811—1826 гг.

Помнік архітэктуры барока і клясыцызму. Буйнамаштабны 2-павярховы аб’ём палаца мае П-падобную ў пляне кампазыцыю. Тыповы для палацавых ансамбляў сярэдзіны XVІІ ст. парадны двор стваралі бакавыя флігелі і ажурная агароджа з цэнтральнай брамай. Да цэнтральнага корпуса далучалася палацавая капліца, вылучаная ў самастойны аб’ём (не захавалася). Зь левага боку разьмяшчаліся службовыя карпусы (канцылярыя, стайня ды іншыя).

Палац меў мансардавы дах зь фігурнымі слыхавымі вокнамі. Маляўнічасьць будынка ўзмацняла спалучэньне насычанага цагельнага колеру дахоўкі і бела-ружовых роўніцаў фасадаў. Рытм праёмаў фасада ўскладняўся міжпаверхавым пасам квадратных філёнгаў. Павышанай плястыкай і дэкаратыўнай насычанасьцю адзначаюцца толькі цэнтральны і бакавыя ўваходы. Тут вылучаюцца падзелы здвоенымі пілястрамі, тонка прарысаваная арнамэнтальная ляпніна з гірляндамі, фамільнымі гербамі. Цэнтральны рызаліт галоўнага фасада падзяляецца здвоенымі пілястрамі з капітэлямі, дэкараванымі ляпнымі арнамэнтальнымі гірляндамі ў стылі ракако.

Плян палаца мае характэрны падоўжна-восевы прасторавы разьвязак цэнтральнай параднай групы памяшканьняў, асноўныя зь якіх пасьлядоўна разьмяшчаюцца на падоўжнай восі: вялікі вэстыбюль, заля і палацавая капліца. Такім парадкам, ужо з вэстыбюля раскрываецца плянавальны абрыс залі, а потым працяглая пэрспэктыва капліцы. У бакі ад авальнай залі разыходзяцца анфіляды іншых памяшканьняў. Жылыя памяшканьні разьмяшчаліся на другім паверсе і ў мансардзе, службовыя памяшканьні — у сутарэньнях. Плян вылучаецца першай у гісторыі архітэктуры Беларусі авальнай заляй, якая з боку дваровага фасада выступае акруглым аб’ёмам — характэрнай формай архітэктуры ракако. Стрымана-строгае афармленьне экстэр’ера палаца супрацьпастаўлялася пышнаму і насычанаму дэкаратыўнай аздобай інтэр’еру. Асабліва вылучаліся Сэнатарская і Круглая залі, аздобленыя разьбой у стылі ракако. Акруглыя і зрэзаныя куты памяшканьняў прыстасоўваліся пад каміны і дэкаратыўную скульптуру.

Прастакутную ў пляне капліцу аб’ядноўваў з палацам невялікі пераход. Да тарца капліцы далучалася 2-ярусная вежа-званіца з гранёным шпілем. Выкарыстаньне ў дэкоры капліцы дэкаратыўных вазаў, ракавінаў, апораў у форме пальмы, гратэскнага арнамэнту, скульптурных кампазыцыяў таксама ёсьць асаблівасьцю архітэктуры ракако.

Палацавая брама мае выгляд праезду, з бакоў якога — манумэнтальныя пілёны, аздобленыя скульптурнымі групамі сьфінксаў і амураў, дэкаратыўнай вайсковай [1].

Галерэя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Гістарычная графіка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Старая графіка
  • 1780—1783 гг.

    1780—1783 гг.

  • 1780—1783 гг.

    1780—1783 гг.

  • XVIII ст.

    XVIII ст.

  • XVIII ст.

    XVIII ст.

  • XVIII ст.

    XVIII ст.

  • XVIII ст.

    XVIII ст.

  • XVIII ст.

    XVIII ст.

  • XVIII ст.

    XVIII ст.

  • XVIII ст.

    XVIII ст.

  • XVIII ст.

    XVIII ст.

  • XVIII ст.

    XVIII ст.

  • XVIII ст.

    XVIII ст.

  • 1817 г.

    1817 г.

  • 1845 г.

    1845 г.

  • Н. Орда, 1861—1869 гг.

    Н. Орда, 1861—1869 гг.

  • Паводле Н. Орды

    Паводле Н. Орды

  • Н. Орда, 1861—1869 гг.

    Н. Орда, 1861—1869 гг.

  • Н. Орда, 1861—1869 гг.

    Н. Орда, 1861—1869 гг.

  • 1862 г.

    1862 г.

  • Н. Орда, 6 чэрвеня 1866 г.

    Н. Орда, 6 чэрвеня 1866 г.

  • 1882 г.

    1882 г.

  • 1891 г.

    1891 г.

  • 1897 г.

    1897 г.

  • Г. Штрук, 1916 г.

    Г. Штрук, 1916 г.

Гістарычныя здымкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Старыя здымкі
  • 1900 г.

    1900 г.

  • 1902 г.

    1902 г.

  • 1904 г.

    1904 г.

  • 1906 г.

    1906 г.

  • 1908 г.

    1908 г.

  • 1908 г.

    1908 г.

  • 1911 г.

    1911 г.

  • 1912 г.

    1912 г.

  • да 1915 г.

    да 1915 г.

  • да 1915 г.

    да 1915 г.

  • 1914 г.

    1914 г.

  • 1915 г.

    1915 г.

  • 1916 г.

    1916 г.

  • 1917 г.

    1917 г.

  • 1917—1920 гг.

    1917—1920 гг.

  • 1918—1934 гг.

    1918—1934 гг.

  • Ю. Ядкоўскі, 1923 г.

    Ю. Ядкоўскі, 1923 г.

  • Л. Гелгра, 1923 г.

    Л. Гелгра, 1923 г.

  • сакавік 1926 г.

    сакавік 1926 г.

  • 1926 г.

    1926 г.

  • 1926 г.

    1926 г.

  • 1926 г.

    1926 г.

  • Я. Булгак, 1930 г.

    Я. Булгак, 1930 г.

  • Г. Паддэмбскі, 1930 г.

    Г. Паддэмбскі, 1930 г.

  • 1921 г.

    1921 г.

  • 1926 г.

    1926 г.

  • да 1939 г.

    да 1939 г.

  • да 1939 г.

    да 1939 г.

  • да 1939 г.

    да 1939 г.

  • да 1939 г.

    да 1939 г.

  • да 1939 г.

    да 1939 г.

  • Д. Анэрык, да 1939 г.

    Д. Анэрык, да 1939 г.

  • 1930-я гг.

    1930-я гг.

  • 1935 г.

    1935 г.

  • 1935 г.

    1935 г.

  • Г. Жыўна, 1935 г.

    Г. Жыўна, 1935 г.

Сучасныя здымкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Сучасны стан
  • Агульны выгляд з боку Нёмана

    Агульны выгляд з боку Нёмана

  • Брама

    Брама

  • Экспазыцыя ў палацы

    Экспазыцыя ў палацы

  • Картуш з гербам Рэчы Паспалітай

    Картуш з гербам Рэчы Паспалітай

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 174.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Histvalue sign export.svg Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  412Г000015
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Новы_замак_(Горадня)&oldid=2318628»