Наваградзкі замак (баляда)

	Наваградзкі замак
Жанр:	баляда
Аўтар:	Ян Чачот
Мова арыгіналу:	польская
Год напісаньня:	1818—1819
Перакладчык:	Кастусь Цьвірка
	Электронная вэрсія

«Наваградзкі замак» — баляда Яна Чачота, напісаная ў 1818—1819 гадох.

Апісаньне

Руіны Наваградзкага замка, карціна XIX ст., Напалеон Орда

У аснову сваёй баляды Ян Чачот паклаў як рэальныя гістарычныя падзеі, зьвязаныя з вайной са швэдамі за часам Яна Казімера, так і народныя паданьні і вусныя расказы старых людзей пра злачынствы швэдаў на Беларусі^[1].

Сюжэт

Баляда апавядае пра здраду літоўскага князя, які, закахаўшыся ў швэдзкую дзяўчыну, дазволіў выманіць сябе са сховаў і аддаць Наваградзкі замак на захоп і разбурэньне швэдзкаму войску.

Вызначэньне жанру

Дасьледнікі творчасьці Яна Чачота Станіслаў Станкевіч і Ўладзімер Мархель пагаджаюцца на тым, што дадзены вершаваны твор нельга аднесьці да жанру баляды праз адсутнасьць элемэнту цудоўнасьці і фантастычнае таямніцы^[2]^[3]. У сваім творы паэт імкнуўся адшукаць гістарычную праўду, што сьведчыла пра рацыяналістычны падыход да легендарнага матэрыялу.

Тэмы

На думку Кастуся Цьвіркі, у балядзе адбіліся тагачасныя спрэчкі прыхільнікаў клясыцызму на чале зь Янам Снадэцкім і рамантыкаў, якія яшчэ толькі выходзілі на сцэну. Ян Чачот хацеў прымірыць рацыяналістычнасьць клясыцыстаў і пачуцьцёвасьць рамантыкаў^[1]. Пра гэта яскрава сьведчаць першыя радкі паэтычнага твора:

Ёсьць людзі, якія нічога убачыць
У сьвеце ня ўмеюць душою.
Што воку адчыніцца, так і тлумачаць
Усё, нават «дзіва» любое.
А іншыя толькі душы сваёй зрокам
На сьвет і глядзяць мігатлівы.
Там бачаць, дзе пуста, дзе ўсё-ўсё пад змрокам,
І ўсюды ім мрояцца дзівы.

— Наваградзкі замак, 1—8

У гэтым выявілася агульная асаблівасьць балядаў Яна Чачота, якая заключалася ў спалучэньні двух пачаткаў — асьветніцка-рацыяналістычнага і рамантычнага^[4]

Крыніцы

^ ^а ^б Чачот Я. Наваградскі замак: Творы / Уклад., пер. польскамоўн. твораў, прадм. і камент. К. Цвіркі. — Мінск: Мастацкая літаратура, 1989. — С. 293. — 327 с.
^ Станкевіч, С. Ян Чачот // Беларускія элементы ў польскай рамантычнай паэзіі = Pierwiastki białoruskie w polskiej poezji romantycznej / Валер Булгакаў. — 1-е выд.. — Вільня: Інстытут беларусістыкі; Беласток: Беларускае гістарычнае таварыства: 2010. — С. 58. — 211 с. — ISBN 83-60456-21-6
^ Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў у двух тамах. Том 2. Новая літаратура : другая палова XVIII--XIX стагоддзе. — Мінск: «Беларуская навука», 2007. С. 184
^ Уладзімер Мархель. Станаўленне Яна Чачота як паэта і фалькларыста // Беларусіка-Albaruthenica; Кніга 10. — Мн.: Нацыянальны навукова-асветны цэнтр імя Ф. Скарыны, 1998. С. 34

Вонкавыя спасылкі

«Наваградзкі замак» у перакладзе Кастуся Цьвіркі

[asd1-1] а ^б Чачот Я. Наваградскі замак: Творы / Уклад., пер. польскамоўн. твораў, прадм. і камент. К. Цвіркі. — Мінск: Мастацкая літаратура, 1989. — С. 293. — 327 с.

[stan58-2] Станкевіч, С. Ян Чачот // Беларускія элементы ў польскай рамантычнай паэзіі = Pierwiastki białoruskie w polskiej poezji romantycznej / Валер Булгакаў. — 1-е выд.. — Вільня: Інстытут беларусістыкі; Беласток: Беларускае гістарычнае таварыства: 2010. — С. 58. — 211 с. — ISBN 83-60456-21-6

[bel184-3] Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў у двух тамах. Том 2. Новая літаратура : другая палова XVIII--XIX стагоддзе. — Мінск: «Беларуская навука», 2007. С. 184

[flok54-4] Уладзімер Мархель. Станаўленне Яна Чачота як паэта і фалькларыста // Беларусіка-Albaruthenica; Кніга 10. — Мн.: Нацыянальны навукова-асветны цэнтр імя Ф. Скарыны, 1998. С. 34

[1]

[2]

[3]

[4]