Перайсьці да зьместу

Макак

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Макак
Клясыфікацыя
ЦарстваЖывёлы
ТыпХордавыя
КлясаСысуны
АтрадПрыматы
ПадатрадСуханосыя
СямействаСабакападобныя
ТрыбаPapionini
Бінамінальная намэнклятура
Macaca
Арэал
Распаўсюд макакаў у сьвеце

Мака́к[1] — род зграйных малпаў сямейства сабакападобных і аднайменнага падсямейства. На сёньня налічваецца больш за два дзясяткі відаў, арэалы якіх ахопліваюць Азію, Паўночную Афрыку і крыху Эўропы (у Гібральтары). Макак пераважна пладаедны, бо аддае перавагу садавіне, але ягоны рацыён таксама ўлучае насеньне, лісьце, кветкі і кару дрэваў. Некаторыя віды, такія як яванскі макак, дадаюць да свайго рацыёну невялікую колькасьць мяса малюскаў, вусякоў і дробных сысуноў. У сярэднім, лапундар, які жыве ў Малайзіі, штогод зьядае блізу 70 буйных пацукоў[2][3]. Усе сацыяльныя групы макакаў арганізаваныя з дамінаваньнем матрыярхату[4].

Макакі шырока прадстаўленыя асабліва ў Азіі, да таго ж гэтыя жывёлы вельмі лёгка прыстасоўваюцца. Некаторыя віды ёсьць сынантропнымі, бо добра навучыліся жыць побач зь людзьмі, аднак гэта зрабіла пэўныя нязручнасьці і цяжкасьці ў гарадзкіх раёнах Паўднёва-Ўсходняй Азіі, бо жывёлы могуць пераносіць хваробы. Большасьць відаў макакаў занесеные ў Чырвоны сьпіс Міжнароднага зьвязу аховы прыроды як уразьлівыя або зважаюцца пад крытычнай пагрозай выміраньня.

Апісаньне

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Выява макака магота на паштовай марцы Гібральтару 1960 году.

Акрамя чалавека, макак зважаецца самым распаўсюджаным родам прыматаў, пачынаючы ад Японіі і заканчваючы Індыйскім субкантынэнтам. У выпадку маготу, ягоны арэал ахоплівае Паўночную Афрыку і Паўднёвую Эўропу. На сёньня вядомыя дваццаць чатыры віды макакаў. Макакі — прыматы сярэдняй велічыні з моцным тулавам і моцнымі канцавінамі. Іхняя густая поўсьць афарбаваная ў шэра-карычневы колер, аднак часам бывае і чорнай. Іхныя пысы круглявыя ў профілі. У некаторых відаў на галаве маюцца прыкметныя «шапкі» альбо своеасаблівыя бароды. Істотнай адметнай прыкметай ёсьць даўжыня хваста, гэтак у маготаў ён цалкам адсутнічае, у некаторых відаў ён куртаты, а ў астатніх амаль такі ж доўгі, як усё тулава[5]. Яны прыстасаваныя да перамяшчэньня па зямлі і па дрэвах ды добра чапляюцца за дрэвы. Макакі звычайна перасоўваюцца на чатырох лапах.

Памер малпаў адрозьніваецца ў залежнасьці ад плоці і віду. Даўжыня галавы і цела самцоў усіх відаў можа вар’іравацца ад 41 да 70 см, а вага можа быць ад 5,5 да 18 кг[5]. Вага саміцаў можа вагацца ад 2,4 да 13 кг. Гэтыя прыматы жывуць зграямі, якія маюць розную колькасьць асобінаў. Звычайна дамінуюць самцы, аднак парадак дамінаваньня часта зьмяняецца. Дамінаваньне саміцаў цягнецца даўжэй і залежыць ад іхняга генэалягічнага стану. Макакі здольныя плаваць, але большую частку часу бавяць на зямлі і некаторы час на дрэвах. Яны зважаюцца вельмі разумнымі і часта выкарыстоўваюцца ў дасьледчых мэтах у мэдыцыне празь іхняе падабенства зь людзьмі ў эмацыйным і кагнітыўным разьвіцьці. Частыя экспэрымэнты прывялі да таго, што даўгахвосты макак быў занесеная ў сьпіс зьнікаючых жывёлаў[5].

Распаўсюд і асяродзьдзе пражываньня

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Яванскі макак ля скутэра ў Тайляндзе.

Макакі выдатна прыстасоўваюцца да розных асяродзьдзяў пражываньня і клімату, а таксама могуць цярпець моцныя ваганьні тэмпэратураў і жыць у розных ляндшафтных умовах. Яны лёгка прыстасоўваюцца да асяродзьдзя, створанага чалавекам, і могуць добра ўладкоўвацца ў гарадзкіх умовах, дзе здабываюць ежу. Таксама яны могуць выжыць у цалкам натуральных умовах, дзе няма людзей.

Экалягічныя і геаграфічныя арэалы макака найвялікшыя сярод усіх прыматаў. Іхняе асяродзьдзе пражываньня ўлучае трапічныя лясы Паўднёва-Ўсходняй Азіі, Шры-Ланкі, Індыі, засушлівыя горы Пакістану і Аўганістану ды горы ў Альжыры, Японіі, Кітаі, Марока і Нэпале. Асаблівай разнастайнасьцю відаў вылучаецца востраў Сулавэсі, дзе налічваецца шэсьць эндэмічных відаў макак. Японскі макак жыве ў засьнежаных гарах Японіі, і за выключэньнем чалавека зважаецца найбольш паўночным прыматам у сьвеце. Некаторыя віды прыстасаваліся да жыцьця ў вёсках і гарадах Азіі[6]. У амэрыканскім штаце Флорыда таксама існуе невялікая папуляцыя макак-рэзус, якая складаецца з малпаў, кінутых ў дзікае асяродзьдзе ў 1930-я гады дзеля прыцягваньня сюды турыстаў.

Характарыстыкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Рацыён

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Макакі шукаюць ежу ў сьметніку.

Макак перадусім пладаедная жывёла, але некаторыя віды могуць сілкавацца вусякамі. У прыродных умовах яны ўжываюць часткі больш чым ста відаў расьлінаў, як то пупышкі, плады, маладое лісьце, кару, карані і кветкі. Калі макакі жывуць сярод людзей, яны харчуюцца як сельскагаспадарчымі культурамі, як то пшаніцай, рысам або цукровым трысьнягом, гэтак і садовымі культурамі, як то памідорамі, бананамі, дынямі, манга або папаямі[7]. Пры жыцьці сярод людзей могуць кленчыць у чалавека ежу, атрымліваючы арахіс, рыс, бабовыя або нават гатовую ежу.

Структура зграяў

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Макакі жывуць ва ўладкаваных сацыяльных групах, колькасьць якіх вар’іруецца ад некалькіх асобінаў да некалькіх сотняў малпаў. Тыповая сацыяльная група налічвае ад 20 да 50 макакаў усіх узростаў і абодвух плоцяў. Звычайна ў групе налічваецца 15 % дарослых самцоў, 35 % дарослых саміцаў, 20 % немаўлятаў і 30 % маладых асобінаў, але існуюць адрозьненьні ў структуры і памеры зграі ў розных папуляцыях. Макакі маюць вельмі заблытаную сацыяльную структуру і герархію з рознымі клясыфікацыямі дэспатыі ў залежнасьці ад віду[8]. Калі макак ніжэйшага рангу ў сацыяльнай ланцужку зьеў ягады і аніводнай не засталося для макака вышэйшага рангу, то макак вышэйшага статусу можа ў рамках гэтай сацыяльнай арганізацыі выцягнуць ягады з рота ніжэйшай у герархіі малпы[9].

Размнажэньне і паводзіны

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Макакі-саміцы з сваімі дзецьмі.

Рэпрадуктыўны патэнцыял кожнага віду розны. Папуляцыі макак-рэзус могуць расьці з хуткасьцю ад 10% да 15% штогод, калі ўмовы дзеля гэтага досыць спрыяльныя. Тым ня менш, некаторыя віды, якія жывуць у лясах, знаходзяцца пад пагрозай зьнікненьня праз значна больш нізкі паказьнік размнажэньня. Пасьля году ад нараджэньня макак выходзіць з пад апекі маці і пераходзіць у стадыю падлетка, калі мае больш стасункаў зь іншымі маладымі асобінамі групы. Плоцевая сталасьць надыходзіць у веку ад трох да пяці гадоў. Саміцы звычайна застаюцца з сацыяльнай групай, у якой яны нарадзіліся, аднак маладыя дарослыя самцы, як правіла, разыходзяцца і спрабуюць знайсьці ці стварыць іншыя сацыяльныя групы. Ня ўсе могуць даць рады ў гэтай справе, што вымушае іх быць у самоце нават гады. Звычайная працягласьць жыцьця макак складае ад 20 да 30 гадоў.

Як інвазійны від

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Некаторыя віды з роду макакаў сталі інвазійнымі ў некаторых частках сьвету, у той час як іншыя, якія жывуць у лясах, застаюцца пад пагрозай. Яванскі макак занесены ў сьпіс інвазійных чужародных відаў на Маўрыцыі поруч з макакам-рэзусам у Флорыдзе[10]. Не зважаючы на гэта, толькі першы з памянёных відаў зважаецца зьнікаючым.

Яванскі макак чыніць сур’ёзную шкоду свайму арэалу, куды яго завезьлі, бо ягоныя папуляцыі бескантрольна павялічваюцца празь недахоп драпежнікаў[7]. На Маўрыцыі яны зрабілі сур’ёзныя праблемы з захаваньнем іншых эндэмічных відаў, бо спажываюць насеньне мясцовых расьлінаў і спрыяюць распаўсюду экзатычнага пустазельля ў лясах, што зьмяняе асяродзьдзе пражываньня. Гэты макак датычны за амаль зьнікненьне некалькіх відаў птушак на Маўрыцыі, бо зьнішчае гнёзды птушак і есьць яйкі відаў, якія знаходзяцца пад крытычнай пагрозай зьнікненьня, як то ружовага голуба і маўрыцыйскага зялёнага папугі[11]. Таксама яны могуць быць сур’ёзнымі шкоднікамі для сельскай гаспадаркі, бо робяць набегі на пасевы і сады, за што часта адстрэльваюцца чалавекам.

У Флорыдзе зграя макак-рэзус насяляе дзяржаўны парк Сылвэр-Спрынгс. Людзі часта кормяць іх[10], але малпы могуць стаць агрэсіўнымі шмат у чым празь няведаньне чалавекам асаблівасьцяў паводзінаў макак. Таксама яны могуць быць пераносчыкамі сьмяротных чалавечых захворваньняў, у тым ліку вірусу герпэсу Б[12].

Віды

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

На сёньня вядомыя 24 існыя віды макака. Арэал усіх зь іх акрамя магота ахоплівае розныя рэгіёны Азіі. Магот засялае Паўночную Афрыку і эўрапейскі Гібральтар.

Віды макака
Назва Навуковая назва Распаўсюд Апісаньне
  • Памеры: 36—53 см і хвост 36—53 см
  • Арэал: Лясы[13]
  • Рацыён: Садавіна, а таксама кветкі, пупышкі і лісьце дрэваў[14]
  • Памеры: 36—77 см і хвост 9—20 см
  • Арэал: Лясы[15]
  • Рацыён: Садавіна, лісьце, збожжа, пупышкі, насеньне, кветкі і кара, а таксама вусякі і дробныя бесхрыбетныя
  • Памеры: 36—77 см і хвост 9—20 см
  • Арэал: Лясы[16]
  • Рацыён: Садавіна, лісьце, збожжа, пупышкі, насеньне, кветкі і кара, а таксама вусякі і дробныя бесхрыбетныя
  • Памеры: 45—60 см і хвост 1—2 см[17]
  • Арэал: Лясы, хмызьнякі, сенажаці, камяністыя землі і пячоры[18]
  • Рацыён: Расьліны, вусені, садавіна, насеньне, карані і грыбы[17]
  • Паўднёвая Індыя
  • Памеры: 36—77 см і хвост 9—20 см
  • Арэал: Лясы, саванны і хмызьнякі[19]
  • Рацыён: Садавіна, лісьце і вусякі, а таксама птушыныя яйкі і яшчаркі[20]
  • Памеры: 36—77 см і хвост 1—15 см
  • Арэал: Лясы і саванны[21]
  • Рацыён: Садавіна, лісьце, збожжа, пупышкі, насеньне, кветкі і кара, а таксама вусякі і дробныя бесхрыбетныя
  • Памеры: 44—57 см і хвост блізу 2 см[22]
  • Арэал: Лясы[23]
  • Рацыён: Садавіна, а таксама вусякі, парасткі, лісьце і сьцёблы[22]
  • Памеры: 40—47 см і хвост 50—60 см
  • Арэал: Лясы, прыліўныя зоны, пячоры, водна-балотныя ўгодзьдзі, сенажаці, хмызьнякі і саванны[24]
  • Рацыён: Садавіна, крабы, кветкі, вусякі, лісьце, грыбы, трава і гліна[25]
  • Памеры: 36—45 см і хвост 26—46 см[26]
  • Арэал: Лясы[27]
  • Рацыён: Садавіна, лісьце, ягады, насеньне, вусякі і дробныя хрыбетныя, пупышкі і парасткіныркі і парасткі[26]
  • Памеры: 36—77 см і хвост 1—15 см
  • Арэал: Лясы[28]
  • Рацыён: Садавіна, лісьце, збожжа, пупышкі, насеньне, кветкі і кара, а таксама вусякі і дробныя бесхрыбетныя
  • Памеры: 36—77 см і хвост 1—15 см
  • Арэал: Лясы і сенажаці[29]
  • Рацыён: Садавіна, лісьце, збожжа, пупышкі, насеньне, кветкі і кара, а таксама вусякі і дробныя бесхрыбетныя
  • Памеры: 36—77 см і хвост 1—15 см
  • Арэал: Лясы[30]
  • Рацыён: Садавіна, насеньне, кветкі, нэктар, лісьце і грыбы[31]
  • Памеры: 40—61 см і хвост 24—38 см[32]
  • Арэал: Лясы[33]
  • Рацыён: Садавіна, а таксама лісьце, сьцёблы, кветкі, пупышкі, грыбы, вусякі, яшчаркі, рапухі і дробныя сысуны[32]
  • Памеры: 36—77 см і хвост 1—15 см
  • Арэал: Лясы і сенажаці[34]
  • Рацыён: Садавіна, лісьце, збожжа, пупышкі, насеньне, кветкі і кара, а таксама вусякі і дробныя бесхрыбетныя
  • Памеры: 36—77 см і хвост 1—15 см
  • Арэал: Лясы[35]
  • Рацыён: Садавіна, лісьце, збожжа, пупышкі, насеньне, кветкі і кара, а таксама вусякі і дробныя бесхрыбетныя
  • Памеры: 36—77 см і хвост 9—20 см
  • Арэал: Лясы[36]
  • Рацыён: Лісьце, насеньне, сьцёблы, карані, кветкі, парасткі бамбука, рыс, вусякі, лічынкі, павукі і яйкі тэрмітаў[36]
  • Памеры: 36—77 см і хвост 9—20 см
  • Арэал: Лясы[37]
  • Рацыён: Садавіна, лісьце, збожжа, пупышкі, насеньне, кветкі і кара, а таксама вусякі і дробныя бесхрыбетныя
  • Памеры: 45—64 см і хвост 19—32 см[38]
  • Арэал: Лясы, саванны і хмызьнякі[39]
  • Рацыён: Рыбы, крабы, малюскі, птушыныя яйкі, соты, ракі, павукі, расьліны і балоніна[39]
  • Памеры: 36—77 см і хвост 9—20 см
  • Арэал: Лясы[40]
  • Рацыён: Садавіна, а таксама грыбы, лісьце, крабы, ракі, балоніна, расьлінны сок, парасткі і кветкі[40]
  • Памеры: 46—57 см і хвост 13—26 см[41]
  • Арэал: Лясы і хмызьнякі[42]
  • Рацыён: Садавіна, вусякі, насеньне, лісьце, грыбы, а таксама птушкі, яйкі і лічынкі тэрмітаў і рачныя крабы[41]
  • Памеры: 48—65 см і хвост 3—7 см[43]
  • Арэал: Лясы[44]
  • Рацыён: Садавіна, насеньне, кветкі, карані, лісьце, рапухі, крабы, птушкі і птушыныя яйкі[43]
  • Памеры: 36—77 см і хвост 1—15 см
  • Арэал: Лясы і пячоры[45]
  • Рацыён: Садавіна, а таксама кветкі, ягады, насеньне, лісьце, суплодзьдзе, сьцёблы і бесхрыбетныя[45]
  • Памеры: 36—77 см і хвост 1—15 см
  • Арэал: Лясы[46]
  • Рацыён: Садавіна, лісьце, збожжа, пупышкі, насеньне, кветкі і кара, а таксама вусякі і дробныя бесхрыбетныя
  • Памеры: 36—77 см і хвост 9—20 см
  • Арэал: Лясы[47]
  • Рацыён: Садавіна, лісьце, збожжа, пупышкі, насеньне, кветкі і кара, а таксама вусякі і дробныя бесхрыбетныя

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ «Макак». Назовы жывёл (БНТ).
  2. ^ Keach, Sean (22.10.2019). «Rat-eating monkeys in Malaysia stun scientists». The Sun.
  3. ^ Guy, Jack (22.10.2019). «Rat-eating macaques could boost palm oil sustainability in Malaysia». CNN.
  4. ^ Fleagle, John G. (8.03.2013). «Primate Adaptation and Evolution». Academic. — С. 123. — ISBN 978-0-12-378633-3.
  5. ^ а б в «Macaque — Classification & Facts». Encyclopedia Britannica.
  6. ^ Knight, John (1999). «Monkeys on the Move: The Natural Symbolism of People-Macaque Conflict in Japan». The Journal of Asian Studies. 58 (3): 622–647. — doi:10.2307/2659114.
  7. ^ а б «Primate Factsheets: Long-tailed macaque (Macaca fascicularis) Conservation». Wisconsin National Primate Research Center.
  8. ^ Matsumura, S (1999). «The evolution of „egalitarian“ and „despotic“ social systems among macaques». Primates. 40 (1): 23–31. — doi:10.1007/BF02557699. PMID 23179529.
  9. ^ Attenborough, David (2003). «The Life of Mammals». BBC Video.
  10. ^ а б «Mapping Macaques: Studying Florida’s Non-Native Primates». UF/IFAS Wildlife Ecology and Conservation Department.
  11. ^ «GISD». Global invasive species database.
  12. ^ Ostrowski, Stephanie (1998). «B-virus from Pet Macaque Monkeys: An Emerging Threat in the United States?». Emerging Infectious Diseases. 4 (1): 117–121. — doi:10.3201/eid0401.980117. PMID 9452406.
  13. ^ Dittus, W.; Watson, A. C. (2020). «Macaca sinica». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T12560A17951229. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T12560A17951229.en.
  14. ^ Kanelos, Matthew (2009). «Macaca sinica». Animal Diversity Web. University of Michigan.
  15. ^ Kumar, A.; Sinha, A.; Kumar, S. (2020). «Macaca munzala». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T136569A17948833. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T136569A17948833.en.
  16. ^ Boonratana, R.; Chalise, M.; Htun, S.; Timmins, R. J. (2020). «Macaca assamensis». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T12549A17950189. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T12549A17950189.en.
  17. ^ а б Jinn, Judy (2011). «Macaca sylvanus». Animal Diversity Web. University of Michigan.
  18. ^ Wallis, J.; Benrabah, M. E.; Pilot, M.; Majolo, B.; Waters, S. (2020). «Macaca sylvanus». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T12561A50043570. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T12561A50043570.en.
  19. ^ Singh, M.; Kumara, H. N.; Kumar, A. (2020). «Macaca radiata». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T12558A17951596. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T12558A17951596.en.
  20. ^ Brown, Monica (2008). «Macaca radiata». Animal Diversity Web. University of Michigan.
  21. ^ Riley, E.; Lee, R.; Sangermano, F.; Cannon, C.; Shekelle, M. (2021). «Macaca ochreata». IUCN Red List of Threatened Species. 2021: e.T39793A17985872. — doi:10.2305/IUCN.UK.2021-1.RLTS.T39793A17985872.en.
  22. ^ а б Bichell, Rae Ellen (2011). «Macaca nigra». Animal Diversity Web. University of Michigan.
  23. ^ Lee, R.; Riley, E.; Sangermano, F.; Cannon, C.; Shekelle, M. (2020). «Macaca nigra». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T12556A17950422. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-3.RLTS.T12556A17950422.en.
  24. ^ Hansen, M. F.; Ang, A.; Trinh, T. T. H.; Sy, E.; Paramasivam, S.; Ahmed, T.; Dimalibot, J.; Jones-Engel, L.; Ruppert, N.; Griffioen, C.; Lwin, N.; Phiapalath, P.; Gray, R.; Kite, S.; Doak, N.; Nijman, V.; Fuentes, A.; Gumert, M. D. (2022) «Macaca fascicularis». IUCN Red List of Threatened Species. 2022: e.T12551A221666136. — doi:10.2305/IUCN.UK.2022-2.RLTS.T12551A221666136.en.
  25. ^ Bonadio, Christopher (2000). «Macaca fascicularis». Animal Diversity Web. University of Michigan.
  26. ^ а б Chiu, Crystal (2001). «Macaca cyclopis». Animal Diversity Web. University of Michigan.
  27. ^ Wu, H.; Long, Y. (2020). «Macaca cyclopis». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T12550A17949875. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T12550A17949875.en.
  28. ^ Lee, R.; Riley, E.; Sangermano, F.; Cannon, C.; Shekelle, M. (2020). «Macaca nigrescens». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T12568A17948400. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-3.RLTS.T12568A17948400.en.
  29. ^ Lee, R.; Riley, E.; Sangermano, F.; Cannon, C.; Shekelle, M. (2020). «Macaca hecki». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T12570A17948969. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-3.RLTS.T12570A17948969.en.
  30. ^ Watanabe, K.; Tokita, K. (2021) «Macaca fuscata». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T12552A195347803. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T12552A195347803.en.
  31. ^ Hardman, Brandon (2011). «Macaca fuscata». Animal Diversity Web. University of Michigan.
  32. ^ а б Strawder, Nicole (2001). «Macaca silenus». Animal Diversity Web. University of Michigan.
  33. ^ Singh, M.; Kumar, A.; Kumara, H. N. (2020). «Macaca silenus». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T12559A17951402. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T12559A17951402.en.
  34. ^ Riley, E.; Lee, R.; Sangermano, F.; Cannon, C.; Shekelle, M. (2021) «Macaca maura». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T12553A197831931. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-3.RLTS.T12553A197831931.en.
  35. ^ Lee, R.; Riley, E.; Sangermano, F.; Cannon, C.; Shekelle, M. (2021). «Macaca brunnescens». IUCN Red List of Threatened Species. 2021: e.T12569A17985924. — doi:10.2305/IUCN.UK.2021-1.RLTS.T12569A17985924.en.
  36. ^ а б Boonratana, R.; Chetry, D.; Yongcheng, L.; Jiang, X.-L.; Htun, S.; Timmins, R. J. (2022) «Macaca leonina». IUCN Red List of Threatened Species. 2022: e.T39792A217754289. — doi:10.2305/IUCN.UK.2022-1.RLTS.T39792A217754289.en.
  37. ^ Setiawan, A.; Mittermeier, R. A.; Whittaker, D. (2020). «Macaca pagensis». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T39794A17949995. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T39794A17949995.en.
  38. ^ Seinfeld, Joshua (2000). «Macaca mulatta». Animal Diversity Web. University of Michigan.
  39. ^ а б Singh, M.; Kumar, A.; Kumara, H. N. (2020). «Macaca mulatta». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T12554A17950825. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T12554A17950825.en.
  40. ^ а б Traeholt, C.; Setiawan, A.; Quinten, M; Cheyne, S. M.; Whittaker, D.; Mittermeier, R. A. (2020). «Macaca siberu». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T39795A17949710. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T39795A17949710.en.
  41. ^ а б Ayers, Kayla; Vanderpoel, Candace (2009). «Macaca nemestrina». Animal Diversity Web. University of Michigan.
  42. ^ Ruppert, N.; Holzner, A.; Hansen, M. F.; Ang, A.; Jones-Engel, L. (2022). «Macaca nemestrina». IUCN Red List of Threatened Species. 2022: e.T12555A215350982. — doi:10.2305/IUCN.UK.2022-1.RLTS.T12555A215350982.en.
  43. ^ а б Erfurth, Charlotte (2008). «Macaca arctoides». Animal Diversity Web. University of Michigan.
  44. ^ Chetry, D.; Boonratana, R.; Das, J.; Long, Y.; Htun, S.; Timmins, R. J. (2020). «Macaca arctoides». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T12548A185202632. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-3.RLTS.T12548A185202632.en.
  45. ^ а б Yongcheng, L.; Richardson, M. (2020). «Macaca thibetana». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T12562A17948236. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T12562A17948236.en.
  46. ^ Riley, E.; Lee, R.; Sangermano, F.; Cannon, C.; Shekelle, M. (2020). «Macaca tonkeana». IUCN Red List of Threatened Species. 2020: e.T12563A17947990. — doi:10.2305/IUCN.UK.2020-3.RLTS.T12563A17947990.en.
  47. ^ Fan, P. F.; Ma, C. (2022). «Macaca leucogenys». IUCN Red List of Threatened Species. 2022: e.T205889816A205890248. — doi:10.2305/IUCN.UK.2022-1.RLTS.T205889816A205890248.en.

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Макак&oldid=2579109»