Крэменец

Крэменец лац. Kremieniec
укр. Кременець
Места і замак на малюнку Н. Орды
Герб Крэменцу Сьцяг Крэменцу
Першыя згадкі:	1227
Магдэбурскае права:	1438
Краіна:	Украіна
Вобласьць:	Тарнопальская
Раён:	Крэменецкі
Плошча:	31 км²
Вышыня:	329 м н. у. м.
Насельніцтва (2019)
колькасьць:	21 063 чал.
шчыльнасьць:	679,45 чал./км²
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Тэлефонны код:	+380 3546
Паштовы індэкс:	47003
КОАТУУ:	6123410100
Геаграфічныя каардынаты:	50°6′29″ пн. ш. 25°43′39″ у. д.
Крэменец на мапе Ўкраіны Крэменец
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
Афіцыйны сайт

Крэменец (па-ўкраінску: Кременець) — места ў Тарнопальскай вобласьці Ўкраіны. Адміністрацыйны цэнтар Крэменецкага раёну. Насельніцтва на 2019 год — 21 тыс. чал.

Знаходзіцца за 75 км ад Тарнопалю. Вузел аўтамабільных шляхоў, канцавая станцыя адгалінаваньня ад лініі Здалбунаў — Львоў.

Гісторыя

• 1226: першы ўспамін пра Крэменец у Іпацьеўскім летапісе, места Галіцка-Валынскага княства.
• 1241, 1254: вытрымаў аблогу татараў.
• 1340: у складзе Вялікага Княства Літоўскага.
• канец XIV ст.: вялася адбудова Крэменецкага замка.
• 1438: атрымаў Магдэбурскае права.
• XV — 1-я палова XVII ст.: значны рамесна-гандлёвы цэнтар Валыні.
• 1497, 1500: крымскія татары зруйнавалі Крэменец.
• 1-я палова XVI ст.: мелася 18 прыпісаных да Крэменецкага замка сёлаў і хутароў; у месьце збудавалі касьцёл.
• 1536: у валоданьні Боны Сфорца.
• 1563: у Крэменцы было 737 будынкаў, мяшчане атрымалі дазвол на пасярэдніцкі гандаль.
• 1565/66: цэнтар Крэменецкага павету Валынскага ваяводзтва.
• 1569: паводле ўмоваў Люблінскай уніі перайшоў да Каралеўства Польскага.
• 1572: у месьце адбываліся 2 кірмашы на рок, тут разьмяшчаўся найбольшы на Валыні склад солі.
• 1629: у Крэменцы было 1224 будынкі.
• 1635: у месьце працавала 6 цэхаў, якія аб’ядноўвалі 131 рамесьніка.
• XVII—XVIII стагодзьдзі: найбуйнейшы на Валыні цэнтар вытворчасьці сукна.
• 1648: казакі Максіма Крываноса захапілі Крэменец і зруйнавалі замак.
• 1701: крэменецкі староста Я. А. Вішнявецкі запрасіў у места езуітаў, якія адкрылі тут калегіюм (школа граматыкі пачала працаваць з 1712 року, паэтыкі і рыторыкі — з 1713 року).
• 1772: у выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі.
• 1796: цэнтар павету Валынскай губэрні.
• 1805: у Крэменцы адкрылася Вышэйшая Валынская гімназія.
• 1921: у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Валынскім ваяводзтве.
• 1939: у складзе ЎССР.
• 22 ліпеня 1941 — 18 сакавіка 1944: знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.

Насельніцтва

Краявід места, 1-я пал. XIX ст.

• XVII стагодзьдзе: 1629 год — 6,7 тыс. чал.
• XIX стагодзьдзе: 1860 год — 12 617 чал. (6450 мужчынаў і 6167 жанчын).
• XX стагодзьдзе: 1972 год — 20,3 тыс. чал.; 1991 год — 24,5 тыс. чал.
• XXI стагодзьдзе: 2009 год — 23,9 тыс. чал.

Эканоміка

Працуюць цукровы, тытунёва-фэрмэнтацыйны, масласыраробны заводы, мэблевая фабрыка і іншыя.

Славутасьці

Выгляд цэнтру места з гары Бона

Дзейнічае Крэменецкі краязнаўчы музэй.

• Дом радзіны Ю. Славацкага (XVIII ст.)
• Замак на гары Бона (XIII ст.)
• Жылы будынак «Блізьняты» (XVII—XVIII стагодзьдзі)
• Касьцёл (1636, цяпер царква Сьв. Мікалая УПЦ МП) і кляштар францішканаў (XVII ст.)
• Касьцёл Сьв. Ігнацыя Лаёлы і Станіслава Косткі (1731—1746, цяпер царква Праабражэньня Гасподняга УПЦ КП) і калегіюм езуітаў (XVIII ст.)
• Касьцёл Сьв. Станіслава
• Манастыр Яўленьня Гасподняга (1633)
• Палац Дамброўскіх (XVIII ст.)
• Царква і кляштар базылянаў (1630)

Галерэя

• 
  Замак
• 
  Кляштар езуітаў
• 
  Касьцёл Сьв. Ігнацыя Лаёлы і Станіслава Косткі
• 
  Манастыр Яўленьня Гасподняга
• 
  Касьцёл бэрнардынаў
• 
  Касьцёл Сьв. Станіслава
• 
  Дом сям’і Ю. Славацкага
• 
  Меская вуліца

Месты-сябры

• Канстанцін-Язёрна, Польшча
• Сьвянтнікі-Гурны, Польшча

Асобы

• Валянтына Адамовіч (нар. 1930) — украінскі літаратар, пэдагог, краязнавец
• Марк Кац (1914—1984) — польскі і амэрыканскі матэматык габрэйскага паходжаньня
• Юры Пакальчук (1941—2008) — украінскі пісьменьнік і мовазнавец
• Юльюш Славацкі (1809—1849) — польскі паэт і драматург
• Ісаак Стэрн (1920—2001) — амэрыканскі музыка

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
• Krzemieniec // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IV: Kęs — Kutno. — Warszawa, 1883. S. 776—780

Вонкавыя спасылкі

Крэменец — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Афіцыйны сайт