Перайсьці да зьместу

Застуда

Правіць спасылкі
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Застуда
Рынавірус — асноўны вірусны агент назафарынгіта (застуды)
Рынавірус — асноўны вірусны агент назафарынгіта (застуды)
Спэцыяльнасьць сямейная мэдыцына, інфэкталёгія, отарыналярынгалёгія
Сымптомы кашаль, боль у горле, насмарга, ліхаманка, тынітус, хроп, галаўны боль, чханьне, закладзенасьць носу
Лекі хлярыд цынку[d][1], глюканат цынку[d][1], аскарбат натру[d][1], (+)-фэнілпрапаналамін[d][1], гвайэфэнэзын[d][1], парацэтамол[d][2][3] і Vicks VapoRub[d][4]
Застуда ў Вікісховішчы

Назафарынгіт ці ў простанародзьдзі застуда — пашыранае віруснае захворваньне верхніх дыхальных шляхоў. Асноўнымі сымптомы ёсьць кашаль, чханьне, галаўны боль, боль у горле й павышаная тэмпэратура. Няма лекаў ад застуды, але сымптомы звычайна праходзяць ў тэрмін ад 7 да 10 дзён, зь некаторымі сымптомамі хвароба можа працягвацца да трох тыдняў[5]. Застуда зьяўляецца найбольш частым інфэкцыйным захворваньнем у людзей[6]. Сярэдняя колькасьць захворваньняў для чалавека на год складае 2—4 разы для дарослых і 6—8 разоў для дзяцей, асабліва ў зімні пэрыяд. Часам у людзей зь іншымі праблемамі са здароўем разам з застудай можа разьвіцца пнэўманія[7].

У цяперашні час больш за 200 штамаў віруса ўдзельнічаюць ва ўзьнікненьні застуды, аднак найбольш распаўсюджанымі зьвяўляюцца рынавірусы[8]. Яны распаўсюджваюцца праз паветра пры блізкім кантакце зь інфэкаванымі людзьмі ці ўскосна праз кантакт з аб’ектамі навакольнага асяродзьдзі, з наступным пераносам віруса праз рот або нос[7]. Фактары рызыкі ўключаюць у сябе недасыпаньне і псыхялагічны стрэс, а для дзяцей паход у дзіцячы садок[9].

Разам з грыпам і іншымі рэсьпіраторнымі віруснымі інфэкцыямі, якія маюць падобныя сымптомы, уключаны ў дыягностыцы ў групу грыпападобных захворваньняў.

Сымптомы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Жанчына з сымптомамі застуды.

Тыповыя сымптомы застуды ўлучаюць кашаль, насмаргу, чханьне, закладзенасьць носу і боль у горле, якія часам суправаджаюцца болем у цягліцах, стомленасьцю, галаўным болем і стратай апэтыту[10]. Боль у горле прысутнічае прыблізна ў 40% выпадкаў, кашаль — прыблізна ў 50%[11], а баляць людзям цягліцы таксама у блізу 50% выпадках[12]. Звычайна ў дарослых няма павышанай тэмпэратуры, але, як правіла, яна можа быць у немаўлятаў і дзяцей раньняга ўзросту[12]. Кашаль звычайна болей мяккі ў параўнаньні з тым, які суправаджае грып[12]. У той час як кашаль і павышаная тэмпэратура зазначаюць, што маецца вялікая верагоднасьць наяўнасьці грыпу ў дарослых, але між тым абодва гэтыя сымптомы належаць да абедзьвюх хваробаў[13]. Шэраг вірусаў, якія выклікаюць застуду, таксама могуць прывесьці да бессымптомнай хады хваробы[14][15]. Колер склізі або носавой сакрэцыі можа вар’явацца ад чыстага да жоўтага ці зялёнага, але колер ня сьведчыць пра клясу агента, які выклікаў інфэкцыю[16].

Хада хваробы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Звычайна застуда пачынаецца з стомленасьці, адчуваньня застуды, чханьня і галаўнога болю, пасьля чаго праз пару дзён зьяўляюцца насмарга і кашаль[10]. Сымптомы могуць зьявіцца цягам 16 гадзінаў пасьля ўзьдзеяньня ўзбуджальніка[17], але звычайна пік прыпадае на другі, трэці ці чацьверты дзень пасьля пачатку хваробы[12][18]. Звычайна сымптомы сыходзяць празь 7—10 дзён, але некаторыя зь іх могуць доўжыцца да трох тыдняў[5]. Сярэдняя працягласьць кашлю складае 18 дзён[19], а ў некаторых выпадках у людзей разьвіваецца поствірусны кашаль, які можа затрымлівацца пасьля таго, як інфэкцыя сышла[20]. У дзяцей кашаль доўжыцца больш за дзесяць дзён у 35–40% выпадкаў, а больш за 25 дзён назіраецца толькі ў 10% выпадках[21].

Чыньнікі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вірусы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Група вірусаў, вядомыя як каранавірусы, выклікаюць застуду. Яны маюць арэол або карону, калі праглядаць іх пад электронным мікраскопам.

Застуда — інфэкцыя верхніх дыхальных шляхоў, якая можа быць выкліканыя мноствам розных вірусаў. Часьцей за ўсё ўзбуджальнікам ёсьць рынавірус (30—80%), які ёсьць тыпам пікарнавіруса з 99 вядомымі сэратыпамі[22]. Да іншых узбуджальнікаў адносяць каранавірусы чалавека (≈15%)[23][24], вірусы грыпу (10—15%)[25][26][5], адэнавірусы (5%)[25], рэсьпірацыйна-сынцытальны вірус чалавека, а таксама энтэравірусы адрозныя ад рынавірусаў, парагрыпу і мэтапнэўмавіруса чалавека[27]. Часта пры хваробе прысутнічае больш за адзін вірус[28]. Агулам больш за 200 вірусных тыпаў зьвязаныя з застудай[12].

Перадача

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вірус застуды звычайна перадаецца паветрана-кропельным шляхам празь беспасярэдні кантакт з інфэкаваным вытварэньнем носу або фамітамі (забруджанымі аб’ектамі)[11][29]. Які з панянёных шляхоў больш распаўсюджаны не вызначаецца[30][31]. Вірусы могуць выжаваць працяглы пэрыяд у навакольным асяродзьдзі, гэтак рынавірус жывы цягам больш за 18 гадзінаў, пасьля чаго могуць трапіць да арганізму чалавека спачатку праз рукі, а пасьля іх праз вочы ці нос[29]. Перадача праз жывёлы лічыцца малаверагоднай. Гэтак лічылася, што пошасьць, зафіксаваная на брытанскай навуковай базе на востраве Адэлэід пасьля сямнаццаці тыдняў ізаляцыі, была выкліканая перадачай ад забруджанага аб’екта альбо чалавека, які пераносіў хваробу бессымптомна, а ня ад хаскі, якія таксама жыла на базе[32].

Перадача віруса часта адбываецца ў дзіцячых садках ці школах, бо дзеці маюць слабы імунітэт ды часта блізка кантактуюць адзін з адным, а часам і не дбаюць аб сваёй гігіене[33]. Затым гэтыя інфэкцыі разносяцца дадому да сваякоў[33]. Няма аніякіх доказаў таго, што рэцыркуляванае паветра ў самалёце можа прывесьці да перадачы інфэкцыі[29], але людзі, якія блізка адзін да аднаго, падвяргаюцца большай рызыцы заражэньня[30][31]. На працягу першых трох дзён сымптомаў застуды, якую ўзбуджае рынавірус, інфэкцыя ёсьць найбольш заразьлівай, пасьля чаго рызыка перадачы памяншаецца[34].

Надвор’е

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Існуе распаўсюджаная аблуда, што можна «злавіць застуду» толькі праз працяглае ўзьдзеяньне халоднага надвор’я[35]. Не зважаючы на тое, што цяпер вядома, што застуды выклікаюцца вірусамі, распаўсюд многіх такіх вірусаў сапраўды набывае сэзонны характар і сустракаецца часьцей у прахалоднае надвор’е[36]. Прычына сэзоннасьці ня была канчаткова вызначаная[37]. Магчымыя тлумачэньні могуць ўлучаць у сябе зьмены ў дыхальнай сыстэме, выкліканыя халоднай тэмпэратурай[38], зьніжэньне імуннай рэакцыі[39] і нізкая вільготнасьць, што выклікае павелічэньне хуткасьці перадачы вірусаў, магчыма, праз сухое паветра, што дазваляе невялікім вірусным кроплям паскарацца і заставацца ў паветры даўжэй[40].

Відавочная сэзоннасьць таксама можа быць павязаная з сацыяльнымі фактарамі, бо людзі ў прахалоднае надвор’е больш часу бавяць у памяшканьнях побач з хворымі людзьмі[38], як прыклад дзеці ў школе[33]. Зважаючы на тое, што нармалёвае ўзьдзеяньне холаду не павялічвае рызыку заражэньня, сур’ёзнае ўзьдзеяньне прыводзіць да пераахаладжэньня, што павялічвае рызыку ўзьнікненьня застуды. Гэта тэорыя ёсьць супярэчлівай, але большасьць доказаў сьведчаць на аб тым, што пераахаладжэньне можа павялічыць успрымальнасьць да заражэньня[39].

Іншае

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Калектыўны імунітэт, які ўтвараецца ў выніку папярэдняга ўзьдзеяньня застудных вірусаў, гуляе важную ролю ў абмежаваньні распаўсюду вірусаў[41]. Дрэнная імунная функцыя ёсьць фактарам рызыкі захворваньня[41][42]. Недастатковы сон і недаяданьне зьвязаны зь вялікай рызыкай разьвіцьця інфэкцыі пасьля ўзьдзеяньня рынавіруса. Лічыцца, што гэта павязанае з уздзеяннем на імунную функцыю[43][44]. Грудное выкормліваньне немаўля зьніжае рызыку ўзьнікненьня вострых атытаў і інфэкцыяў ніжніх дыхальных шляхоў сярод іншых захворваньняў[45], таму рэкамендуецца працягваць кармленьне малаком нават калі немаўля застудзіцца[46]. Аднак, грудное выкормліваньне не ахоўвае ад застуды само па сабе[47].

Патафізыялёгія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Застуда — хвароба верхніх дыхальных шляхоў.

Лічыцца, што сымптомы застуды ў асноўным зьвязаныя з імуннай рэакцыяй на вірус[48]. Мэханізм гэтага імуннага адказу залежыць ад тыпу віруса. Напрыклад, рынавірус звычайна трапляе да чалавека праз бесьпасярэдні кантакт. Ён зьвязваецца праз ICAM-1 і CDHR3 рэцэптары празь невядомыя мэханізмы, а потым выклікае выкід запаленчых мэдыятараў[48], праз што зьяўляюцца сымптомы хваробы[48]. Звычайна гэты вірус не выклікае пашкоджаньня эпітэля носу[12]. Зь іншага боку, рэсьпірацыйна-сынцытальны вірус трапляе ў чалавека як пры дапамозе бесьпасярэдняга кантакту, гэтак і паветрана-кропельным шляхам. Затым ён распаўсюдваецца ў носе і горле, перш чым дасягае ніжняга дыхальнага тракту[49]. Гэты вірус выклікае пашкоджаньне эпітэлю[49]. Парагрып чалавека звычайна даводзіць да запаленьня носу, горла і дыхнікаў[50]. У маленькіх дзяцей, калі запаленьне ўплывае на трахею, гэта можа выклікаць сымптомы крупу празь невялікія памеры дыхальных шляхоў[50].

Прафіляктыка

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Адзінымі карыснымі спосабамі зьніжэньня рызыкі інфэкаваньня застуднымі вірусамі ёсьць фізычныя захады[51], як то выкарыстаньне слушнай тэхнікі мыцьця рук і нашэньня маскі. Ва ўстановах аховы здароўя таксама карыстаюцца адмысловымі сукенкамі і аднаразовымі пальчаткамі[51]. Ізаляцыя альбо карантын не практыкуюцца, бо хвароба вельмі пашыраная, а сымптомы неспэцыфічныя. Ад застуды бракуе вакцыны[52], бо вакцынацыя апынулася складанай праз наяўнасьць вялікай колькасьці вірусаў-узбуджальнікаў, якія яшчэ і хутка мутуюць[51][53]. У тым ліку праз гэтыя чыньнікі стварэньне эфэктыўнай вакцыны лічыцца малаверагодным[54].

Рэгулярнае мыцьцё рук ёсьць эфэктыўным захадам да зьніжэньня перадачы застудных вірусаў, асабліва сярод дзяцей[55]. На сёньня не зразумела ці дадае карысьці выкарыстаньне антывірусных ці антыбактэрыяльных прэпаратаў у дадатак да мыцьця рук[55]. Нашэньне маскі да твару, калі вакол шмат інфэкаваных людзей, можа быць карысным, аднак бракуе дастатковых доказаў таго, гто падтрыманьне большай сацыяльнай дыстанцыі можа прадухіліць хваробу[55]. Незразумела, ці ўплываюць дадаткі цынку на верагоднасьць заражэньня застудай[56]. Звычайныя дадаткі вітаміну C не зьніжаюць рызыку застуды ці ступені ейнай цяжкасьці, аде яны могуць паменшыць ейную працягласьць[57].

Лекаваньне

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Плякат 1937 году ў ЗША, які заклікае грамадзянаў зьвярнуцца да лекара дзеля лячэньня застуды.

Лекаваньне застуды ў першую чаргу ўключае лекі ды іншыя мэтады, якія выклікаюць сымптаматычнае палягчэньне[58]. Хворым рэкамэндуецца зладзіць адпачынак у вялікай колькасьці, шмат ужываць вадкасьць дзеля падтрыманьня гідратацыі і палашчыць горла цёплай салёнай вадой[27]. Аднак галоўная карысьць ад сымптаматычнага лекаваньня зьвязана з эфэктам плацэба[59]. Па стане на 2010 год, бракуе лекаў і расьлінных сродкаў, якія б эфэктыўна скарачалі працягласьць хваробы[60].

Сымптаматычнае лячэньне

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Розныя лекі, ўжываныя пры застудзе.

Лячэньне, якое можа дапамагчы залагодзіць сымптомы, улучае простыя болепатольныя і гарачкапаніжальныя лекі, як то ібупрафэн[61] і парацэтамол[62].

Існуе мноства розных сродкаў дзеля палягчэньня застуды і кашлю, кожны зь якіх выконвае ўласную задачу. Дзеля зьніжэньня закладзенасьці носу выкарыстоўваюцца судзіназвужальныя лекі, антыгістамінныя сродкі могуць дапамагчы паменшыць насмаргу, а неістэроідныя процізапаленчыя лекі і парацэтамол выкарыстоўваюцца дзеля зьніжэньня тэмпэратуры і суцішэньня болю, існуюць лекі, якія дапамагаюць выдаліць кархавіньне, а таксама лекі, якія залагоджваюць кашаль[63]. У той жа час у розных краінах маюцца рэкамэндацыі не карыстаць такіх сродкаў дзеля лекаваньня застуды і кашлю, як антыгістамінныя лекі процікангестанты, дзецям да 2[64] або да 6 гадоў, бо бракуе доказаў эфэктыўнасьці такіх лекаў для дзяцей, але маецца патэнцыял шкоднасьці[65][66]. Антыгістамінныя сродкі могуць залагодзіць сымптомы ў першы дзень ці два, у наступным прэпарату бракуе карысьці, але наступствамі далейшага ўжываньня лека можа быць дрымотнасьць ды іншыя эфэкты[67].

У надзеі на акрыяньне або палягчэньня сымптомаў хворыя часта ўжываюць мноства свабодна прадаваных лекаў, у той час як многія спажыўцы лічаць, што такія лекі сапраўды дапамагаюць. Але відавочна, што немагчыма вылекаваць застуду, а сымптаматычнае лячэньне часам можа сапраўды дапамагчы крыху палегчыць стан чалавека. Аднак часта пры застудзе людзі злоўжываюць лекамі, у тым ліку і самі лекары могуць зрабіць значны ўнёсак у злоўжываньне, бо, умкнучыся дапамагчы хвораму, яны могуць прызначаюць лекі, якія не патрабуюцца дзеля лячэньня.

Празь недахоп дасьледаваньняў, невядома наколькі паляпшае стан і скарачае тэрмін дыхальных захворваньняў павелічэньне спажываньня вадкасьці[68]. Маюцца рэкамэндацыі пазьбяганьня фізычных практыкаваньняў, калі хворы мае павышаную тэмпэратуру, моцны боль у цягліцах або стомленасьць[69][70]. У гэты ж час лічыцца бясьпечным рабіць мерныя практыкаваньні, калі сымптомы ўлучаюць насмаргу, закладзенасьць носу, чханьне або нязначны боль у горле[69][70].

Цынк

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дабаўкі цынку могуць скараціць працягласьць застуды да 33% і залагодзіць сымптомы, калі ўжываньне дабавак пачынаецца цягам першых 24 гадзінаў пасьля ўзьнікненьня сымптомаў[71][56][72][73][74]. Пры беспасярэднім ўжываньні цынку да носу можа быць страта нюху[71][75]. Тым ня менш, ужываньне цынку не рэкамэндуецца праз розныя чыньнікі[76], асабліва не рэкамэндуецца цынк дзецям.

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ а б в г д NDF-RT (анг.)
  2. ^ https://www.prescrire.org/Fr/B97AEE6E6E51C9BC97632ECAED05DF93/ViewClipping.aspx
  3. ^ https://www.prescrire.org/Fr/CC329D0A5E34B3E1707DE7D576B4F164/ViewClipping.aspx
  4. ^ https://gamme-vicks.fr/fr-fr/parcourir-les-produits/decongestionnants/pommade-vicks-vaporub (фр.)
  5. ^ а б в Heikkinen T, Järvinen A (01.2003). «The common cold». Lancet 361 (9351): 51—59. — doi:10.1016/S0140-6736(03)12162-9. PMC 7112468. PMID 12517470.
  6. ^ Macnair, Dr. Trisha. «The Common Cold». BBC Health.
  7. ^ а б «Common Colds: Protect Yourself and Others». Centers of Disease Control and Prevention.
  8. ^ «Common Cold and Runny Nose». Centers of Disease Control and Prevention.
  9. ^ Allan, GM; Arroll, B (18 February 2014). «Prevention and treatment of the common cold: making sense of the evidence». CMAJ : Canadian Medical Association Journal. 186 (3): 190-99.
  10. ^ а б Eccles 2009. С. 24.
  11. ^ а б Arroll B (03.2011). «Common cold». BMJ Clinical Evidence. 2011 (3): 1510. — PMC 3275147. PMID 21406124.
  12. ^ а б в г д е Eccles R (11.2005). «Understanding the symptoms of the common cold and influenza». The Lancet. Infectious Diseases. 5 (11): 718—725. — doi:10.1016/S1473-3099(05)70270-X. PMC 7185637. PMID 16253889.
  13. ^ Eccles 2009. С. 26.
  14. ^ Eccles 2009. С. 50.
  15. ^ Eccles 2009. С. 129.
  16. ^ Eccles 2009. С. 30.
  17. ^ Helms RA, ed. (2006). «Textbook of therapeutics: drug and disease management» (8 ed.). Philadelphia. [u.a.]: Lippincott Williams & Wilkins. — С. 1882. — ISBN 978-0-7817-5734-8.
  18. ^ Turner RB, Hayden FG (2003). «Rhinovirus». In Rübsamen-Waigmann H, et al. (eds.). Viral Infections and Treatment. New York: CRC Press. — С. 111. — ISBN 978-0-8247-4247-8.
  19. ^ Ebell MH, Lundgren J, Youngpairoj S (2013). «How long does a cough last? Comparing patients' expectations with data from a systematic review of the literature». Annals of Family Medicine. 11 (1): 5–13. — doi:10.1370/afm.1430. PMC 3596033. PMID 23319500.
  20. ^ Dicpinigaitis PV (05.2011). «Cough: an unmet clinical need». British Journal of Pharmacology. 163 (1): 116–124. — doi:10.1111/j.1476-5381.2010.01198.x. PMC 3085873. PMID 21198555.
  21. ^ Goldsobel AB, Chipps BE (03.2010). «Cough in the pediatric population». The Journal of Pediatrics. 156 (3): 352—258. doi:10.1016/j.jpeds.2009.12.004. PMID 20176183.
  22. ^ Palmenberg AC, Spiro D, Kuzmickas R, Wang S, Djikeng A, Rathe JA, et al. (04.2009). «Sequencing and analyses of all known human rhinovirus genomes reveal structure and evolution». Science. 324 (5923): 55—59. — doi:10.1126/science.1165557. PMC 3923423. PMID 19213880.
  23. ^ Pelczar MJ, Chan EC, Noel RK (2010). «Microbiology: Application Based Approach». McGraw-Hill Education (India) Pvt Limited. — С. 656. — ISBN 978-0-07-015147-5.
  24. ^ La Fayette Cecil R, Goldman L, Schafer AI (2012). «Goldman’s Cecil Medicine, Expert Consult Premium Edition» (24 ed.). Elsevier Health Sciences. — С. 2103. — ISBN 978-1-4377-1604-7.
  25. ^ а б Rajnik M, Tolan RW (13.09.2013). «Rhinovirus Infection». Medscape Reference.
  26. ^ «The Most Common Illness: A Review and Case Study from Harvard Medical School». HMSR.
  27. ^ а б «Common Cold». National Institute of Allergy and Infectious Diseases.
  28. ^ Eccles 2009. С. 107.
  29. ^ а б в Eccles R, Weber O (2009). «Common cold» (Online-Ausg. ed.). Basel: Birkhäuser. — С. 197. — ISBN 978-3-7643-9894-1.
  30. ^ а б Eccles 2009. С. 211.
  31. ^ а б Eccles 2009. С. 215.
  32. ^ Allen TR, Bradburne AF, Stott EJ, Goodwin CS, Tyrrell DA (12.1973). «An outbreak of common colds at an Antarctic base after seventeen weeks of complete isolation». The Journal of Hygiene. 71 (4): 657—667. — doi:10.1017/s0022172400022920. PMC 2130424. PMID 4520509.
  33. ^ а б в Papadopoulos NG, Xatzipsaltis M, Johnston SL (2009). «Rhinoviruses». In Zuckerman AJ, et al. (eds.). Principles and Practice of Clinical Virology (6th ed.). John Wiley & Sons. — С. 496. — ISBN 978-0-470-74139-9.
  34. ^ Gwaltney JM Jr, Halstead SB (16.07.1997). «Contagiousness of the common cold». Questions and answers. Journal of the American Medical Association. 278 (3): 256—257. doi:10.1001/jama.1997.03550030096050.
  35. ^ Zuger A (4.03.2003). 'You’ll Catch Your Death!' An Old Wives' Tale? Well». The New York Times.
  36. ^ Eccles 2009. С. 79.
  37. ^ «Common cold — Background information». National Institute for Health and Clinical Excellence.
  38. ^ а б Eccles 2009. С. 80.
  39. ^ а б Mourtzoukou EG, Falagas ME (09.2007). «Exposure to cold and respiratory tract infections». The International Journal of Tuberculosis and Lung Disease. 11 (9): 938—943. PMID 17705968.
  40. ^ Eccles 2009. С. 157.
  41. ^ а б Eccles 2009. С. 78.
  42. ^ Eccles 2009. С. 166.
  43. ^ Cohen S, Doyle WJ, Alper CM, Janicki-Deverts D, Turner RB (01.2009). «Sleep habits and susceptibility to the common cold». Archives of Internal Medicine. 169 (1): 62—67. — doi:10.1001/archinternmed.2008.505. PMC 2629403. PMID 19139325.
  44. ^ Eccles 2009. С. 160—165.
  45. ^ McNiel ME, Labbok MH, Abrahams SW (07.2010). «What are the risks associated with formula feeding? A re-analysis and review». Breastfeeding Review. 18 (2): 25—32. — PMID 20879657.
  46. ^ Lawrence RA, Lawrence RM (2010). «Breastfeeding: A guide for the medical profession» (7th ed.). Maryland Heights, Mo.: Mosby/Elsevier. — С. 478. — ISBN 978-1-4377-3590-1.
  47. ^ Nelson KE, Williams CM (2007). «Infectious Disease Epidemiology: Theory and Practice» (2nd ed.), Jones & Bartlett Learning. — С. 724. — ISBN 978-0-7637-2879-3
  48. ^ а б в Eccles 2009. С. 112.
  49. ^ а б Eccles 2009. С. 116.
  50. ^ а б Eccles 2009. С. 122.
  51. ^ а б в Eccles 2009. С. 209.
  52. ^ «Common Colds». Centers for Disease Control and Prevention.
  53. ^ Montesinos-Guevara, Camila; Buitrago-Garcia, Diana; Felix, Maria L.; Guerra, Claudia V.; Hidalgo, Ricardo; Martinez-Zapata, Maria José; Simancas-Racines, Daniel (14.12.2022). «Vaccines for the common cold». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2022 (12). — doi:10.1002/14651858.CD002190.pub6. PMC 9749450. PMID 36515550.
  54. ^ Lawrence DM (2009). «Gene studies shed light on rhinovirus diversity». Lancet Infect Dis. 9 (5): 278. — doi:10.1016/S1473-3099(09)70123-9.
  55. ^ а б в Jefferson, Tom; Dooley, Liz; Ferroni, Eliana; Al-Ansary, Lubna A.; van Driel, Mieke L.; Bawazeer, Ghada A.; Jones, Mark A.; Hoffmann, Tammy C.; Clark, Justin; Beller, Elaine M.; Glasziou, Paul P.; Conly, John M. (30.01.2023). «Physical interventions to interrupt or reduce the spread of respiratory viruses». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 1 (1). — doi:10.1002/14651858.CD006207.pub6. PMC 9885521. PMID 36715243.
  56. ^ а б Singh M, Das RR (06.2013). Singh M (ed.). «Zinc for the common cold». The Cochrane Database of Systematic Reviews (6): CD001364. — doi:10.1002/14651858.CD001364.pub4. PMID 23775705
  57. ^ Hemilä H, Chalker E (01.2013). «Vitamin C for preventing and treating the common cold». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 1 (1): CD000980. — doi:10.1002/14651858.CD000980.pub4. PMC 1160577. PMID 23440782.
  58. ^ Simasek M, Blandino DA (02.2007). «Treatment of the common cold». American Family Physician. 75 (4): 515—520. — PMID 17323712.
  59. ^ Eccles 2009. С. 261.
  60. ^ «Common Cold: Treatments and Drugs». Mayo Clinic.
  61. ^ Kim SY, Chang YJ, Cho HM, Hwang YW, Moon YS (09.2015). «Non-steroidal anti-inflammatory drugs for the common cold». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2015 (9): CD006362. — doi:10.1002/14651858.CD006362.pub4. PMC 10040208. PMID 26387658.
  62. ^ Eccles R (08.2006). «Efficacy and safety of over-the-counter analgesics in the treatment of common cold and flu». Journal of Clinical Pharmacy and Therapeutics. 31 (4): 309—319. — doi:10.1111/j.1365-2710.2006.00754.x. PMID 16882099.
  63. ^ «Cold and Cough Medicines». MedlinePlus Medical Encyclopedia.
  64. ^ «Use Caution When Giving Cough and Cold Products to Kids». U.S. Food and Drug Administration, 2018.
  65. ^ Shefrin AE, Goldman RD (11.2009). «Use of over-the-counter cough and cold medications in children». Canadian Family Physician. 55 (11): 1081—1083. — PMC 2776795. PMID 19910592.
  66. ^ Vassilev ZP, Kabadi S, Villa R (03.2010). «Safety and efficacy of over-the-counter cough and cold medicines for use in children». Expert Opinion on Drug Safety. 9 (2): 233—242. — doi:10.1517/14740330903496410. PMID 20001764.
  67. ^ De Sutter AI, Saraswat A, van Driel ML (11.2015). «Antihistamines for the common cold». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2015 (11): CD009345. — doi:10.1002/14651858.CD009345.pub2. PMC 9468790. PMID 26615034.
  68. ^ Guppy MP, Mickan SM, Del Mar CB, Thorning S, Rack A (02.2011). Guppy MP (ed.). «Advising patients to increase fluid intake for treating acute respiratory infections». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2011 (2): CD004419. — doi:10.1002/14651858.CD004419.pub3. PMC 7197045. PMID 21328268.
  69. ^ а б Laskowski ER (9.02.2017). «Is it OK to exercise if I have a cold?». Mayo Clinic.
  70. ^ а б «Clearing the Air on Exercise and the Common Cold». American College of Sports Medicine.
  71. ^ а б «Zinc — Fact Sheet for Health Professionals». Office of Dietary Supplements, US National Institutes of Health.
  72. ^ Rondanelli M, Miccono A, Lamburghini S, Avanzato I, Riva A, Allegrini P, et al. (2018). «Self-Care for Common Colds: The Pivotal Role of Vitamin D, Vitamin C, Zinc, and Echinacea in Three Main Immune Interactive Clusters (Physical Barriers, Innate and Adaptive Immunity) Involved during an Episode of Common Colds-Practical Advice on Dosages and on the Time to Take These Nutrients/Botanicals in order to Prevent or Treat Common Colds». Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2018: 5813095. — doi:10.1155/2018/5813095. PMC 5949172. PMID 29853961.
  73. ^ Hemilä H, Fitzgerald JT, Petrus EJ, Prasad A (2017). «Zinc Acetate Lozenges May Improve the Recovery Rate of Common Cold Patients: An Individual Patient Data Meta-Analysis». Open Forum Infectious Diseases. 4 (2): ofx059. — doi:10.1093/ofid/ofx059. PMC 5410113. PMID 28480298.
  74. ^ Hemilä H, Petrus EJ, Fitzgerald JT, Prasad A (11.2016). «Zinc acetate lozenges for treating the common cold: an individual patient data meta-analysis». British Journal of Clinical Pharmacology. 82 (5): 1393–1398. — doi:10.1111/bcp.13057. PMC 5061795. PMID 27378206.
  75. ^ «Loss of Sense of Smell with Intranasal Cold Remedies Containing Zinc». Food and Drug Administration. 2009.
  76. ^ Malesker MA, Callahan-Lyon P, Ireland B, Irwin RS (11.2017). «Pharmacologic and Nonpharmacologic Treatment for Acute Cough Associated With the Common Cold: CHEST Expert Panel Report». Chest. 152 (5): 1021—1037. — doi:10.1016/j.chest.2017.08.009. PMC 6026258. PMID 28837801

Літаратура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Застуда&oldid=2453301»