Вацлаў Мікалай Радзівіл

Вацлаў Мікалай Радзівіл
	Трубы
	; Герб «Трубы»
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	1879; Бэрлін, Нямецкі райх[d];
Памёр	30 лістапада 1914; Усходняя Прусія
Пахаваны	Кальвінскі збор;
Род	Радзівілы
Бацькі	Вільгэльм Адам Радзівіл; Кацярына Радзівіл
Жонка	Марыя Магдалена Радзівіл

Вацлаў Мікалай Радзівіл (1879 — 30 лістапада 1914) — шляхціч і вайсковец, капітан рэзэрва 52 драгунскага палку царскай арміі. Муж Марыі Магдалены Радзівіл.

Біяграфія

Пачатковую адукацыю атрымаў у езуітаў, пасьля працягваў навуку ў Парыскім корпусе ў Санкт-Пецярбургу. У 18-гадовым узросьце пайшоў добраахвотнікам у войска Вялікабрытаніі, каб удзельнічаць у Другой англа-бурскай вайне (1899—1902). У часе расейска-японскай вайны апынуўся ў расейскім войску.

30 красавіка 1906 году ў Лёндане ажаніўся з Марыяй Магдаленай Завішай у Баварскай каралеўскай капліцы^[1]. Марыя Магдалена была на дзевятнаццаць гадоў старэйшая за яго^[2]. Такая ўзроставая розьніца ў шлюбе была непрыхільна сустрэта ў польскіх вышэйшых колах, што пазьней паўплывала на канчатковы разрыў Мікалая з польскаю грамадзкасьцю^[2]. Пра Мікалая Радзівіла ўспамінае знаёмы журналіст М. Паўлікоўскі:

Был чрезвычайно красив: никогда ни ранее ни после не встречал …мужчины с такой доскональной мужской красотой: широкие плечи, узкие бедра, продолговатое лицо с ореховыми глазами, будто из миндаля, и ореховая, слегка волнистая бородка. Добавить ему жабо — и будто только что сошел с портрета шестнадцатого века^[1].

Пабраўшыся шлюбам, разам з жонкаю жыў ў Кухцічах або ў Менску. Тут Мікалай Радзівіл зацікавіўся зьбіраньнем беларускага фальклёру. Зь ягонай прапановы будавалася чыгуначная лінія ад маёнткаў Магдалены Радзівіл да станцыі Вярэйцы Лібава-Роменскай чыгункі, што ішла праз усю Беларусь і злучала яе з Балтыйскім морам з аднаго боку і з Украінай з другога. Такая ініцыятыва станоўча адбілася на эканоміцы рэгіёну^[3].

У 1912—1913 гг. на Балканах, дзе ў шэрагах баўгарскага войска змагаўся перш супраць туркаў, пасьля супраць сэрбаў і грэкаў. У пачатку Першай сусьветнай ванйы ў жніўні 1914 году ваяваў ў Нямеччыне. Праз Францыю й Італію дабраўся дамоў і адразу далучыўся да расейскай арміі. Загінуў ва Ўсходняй Прусіі 17 (30) лістапада 1914 году.

Пахаваньне

Цела князя было перавезена ў Кухчічы празь Менск, дзе на яго труне быў пакладзены вянок з надпісам: «Князю Мікалаю, сыну зямлі беларускай, беларусы». А на другой стужцы: «Лёгка зямелька табе, княжэ, ў роднай забытай старонцэ»^[4]. Пра гэта напіша газэта «Biełarus»:

Князь М. Радзівіл, забіты на вайне, перавезены ў радавы магільнік у Нясьвіжы^[a]. Нябошчык быў мужам вядомай у Меншчыне грамадзянскай працаўнічкі Я. А. Княгіні Магдалены Радзівіловай, каторая лічыць сябе беларускай, за што вельмі ня любяць яе польскія нарадовыя дэмакраты, каторым здаецца, што нават той беларус-каталік, каторы па-польску ніводнага слова сказаць ня ўмее, ёсьць тыкі не беларус, а паляк, а ў галаве іх ня можа памясьціцца, каб шляхціц, пан, а то яшчэ й князь ды мог быць беларусам. А тымчасам ведама нам, што і нябошчык бацька княгіні Магдалены быў усёй душой беларус і ня мала папрацаваў для беларускай справы, толькі ён быў адзін у полі, ды не такія былі варункі^[4].

Пахаваньне адбылося 26 лістапада^[5] (9 сьнежня) 1914 году ў Кухцічах. Службу адпраўляў беларускі каталіцкі сьвятар а. Аляксандар Астрамовіч. У надмагільнай прамове па-беларуску ён між іншым сказаў:

Князь любіў і простую беларускую мову і прычыніўся да яе пад’ёму і да адраджэньня беларускага народу… Сьмерць князя — гэта вялікая страта для ўдавы княгіні. Гэта страта для ўсіх людзей дваровых і ўсяго беларускага народу. У асобе нябошчыка князя беларусы трацяць шчырага абаронцу справы іх адраджэньня, трацяць яго ў тым часе, калі займаецца зара новага лепшага жыцьця, калі заглядае сонца і ў наша ваконца^[6].

На труну князя беларуская пісьменьніца Алаіза Пашкевіч усклала вянок з хвойных ветак і беларускі пояс^[7].

Заўвагі

^ Як адзначае Аляксандар Надсан, тут дапушчана відавочная памылка: Мікалая Радзівіла пахавалі не ў Нясьвіжы, а ў Кухцічах

Крыніцы

^ ^а ^б Забытые меценаты. Мария Магдалина Радзивилл. (рас.) Radziwill.by
^ ^а ^б Аляксандар Надсан. Княгіня Радзівіл і справа адраджэньня Уніі ў Беларусі. — 2-е выд.. — Менск: 2009. — С. 7—8. — 112 с.
^ Хурсік В. Белы лебедзь у промнях славы. Магдаліна Радзівіл, Менск, Пейто, 2001, с. 112
^ ^а ^б Biełarus, No. 49, Vilnia, 4.12.1914. s. 6.
^ Аляксандар Надсан Княгіня Радзівіл і справа адраджэньня Уніі ў Беларусі. — 2-е выд.. — Менск: 2009. — С. 10. — 112 с.
^ Biełarus, No. 52, Vilnia, 24.12.1914. s. 1.
^ Уласаў А. «Дні Жыцця», падрыхтоўка тэксту С. Александровіча, Шляхам гадоў, Менск, Мастацкая літаратура, 1990, с. 175

[5] Як адзначае Аляксандар Надсан, тут дапушчана відавочная памылка: Мікалая Радзівіла пахавалі не ў Нясьвіжы, а ў Кухцічах

[radzivill-1] а ^б Забытые меценаты. Мария Магдалина Радзивилл. (рас.) Radziwill.by

[r1-2] а ^б Аляксандар Надсан. Княгіня Радзівіл і справа адраджэньня Уніі ў Беларусі. — 2-е выд.. — Менск: 2009. — С. 7—8. — 112 с.

[3] Хурсік В. Белы лебедзь у промнях славы. Магдаліна Радзівіл, Менск, Пейто, 2001, с. 112

[b1-4] а ^б Biełarus, No. 49, Vilnia, 4.12.1914. s. 6.

[r2-6] Аляксандар Надсан Княгіня Радзівіл і справа адраджэньня Уніі ў Беларусі. — 2-е выд.. — Менск: 2009. — С. 10. — 112 с.

[b2-7] Biełarus, No. 52, Vilnia, 24.12.1914. s. 1.

[8] Уласаў А. «Дні Жыцця», падрыхтоўка тэксту С. Александровіча, Шляхам гадоў, Менск, Мастацкая літаратура, 1990, с. 175

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

[5]

[6]

[7]