Берасьцейскі езуіцкі калегіюм

Гэта артыкул пра навучальную ўстанову. Калі вам патрэбны артыкул пра архітэктурны комплекс, глядзіце артыкул Касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера і калегіюм езуітаў (Берасьце).

Берасьце́йскі езуі́цкі кале́гіюм — навучальная ўстанова каталіцкага манаскага ордэна езуітаў, якая працавала ў XVII—XVIII стст. у Берасьці. Калегіюм зьяўляўся сярэдняй навучальнай установай клясычнага тыпу^[1].

Мінуўшчына

На запрашэньне луцкага біскупа П. Валуцкага з 1616 року езуіты пачалі ў Берасьці місіянэрскую дзейнасьць. У 1620 року ваявода берасьцейскі Астафей Валовіч падараваў езуітам фальварак Адамкаў, які стаў іхняй рэзыдэнцыяй. У 1629 року быў заснаваны Берасьцейскі калегіюм.

Віленскі ваявода і магілёўскі староста Леў Сапега ахвяраваў езуітам фальварак Дзераўна зь вёскай Мольткі і Менявеж (Берасьцейскі павет), а ў 1650 року — фальварак і вёску Паніквы (цяпер у Камянецкім раёне). У 1669 року кароль Міхал Вішнявецкі перадаў езуітам вёску Плоску і землі ў Прылуках (цяпер у Берасьцейскім раёне)^[2].

На працягу XVII—XVIII стст. ордэн езуітаў набываў тут новыя землі зь вёскамі (Слаўкі, Студзіловічы, Ляскавічы й інш., Берасьцейскі павет), аддаючы грошы пад залог маёнткаў, ператварыўся ў буйнога ліхвяра і арганізатара па эксплюатацыі промыслаў; меў бібліятэку, аптэку (з 1694)^[1]^[2]. Пры рэзыдэнцыі існавала школа. Каля 1630 року працавала музычная бурса. У 1633 року рэзыдэнцыя пераўтвораная ў калегіюм^[3]. 3 пачатку XVIII стагодзьдзя да 1755 вялося будаўніцтва новага будынка для калегіюму^[3].

Навучальная праграма Берасьцейскага езуіцкага калегіюму была тыповай для езуіцкіх калегіюмаў^[2]. Выкладаліся «сем вольных навук», багаслоўе, лацінская і грэцкая мовы. Як навучальная ўстанова спрыяў умацаваньню пазыцыяў каталіцкай царквы і ўсталяваньню эўрапейскай сыстэмы адукацыі на Берасьцейшчыне^[1]. 3 1634 року ў калегіюме выкладалі толькі настаўнікі, якія мелі званьне прафэсараў^[2]^[1]. У 1772/1773 навучальным годзе з 28 выкладчыкаў 17 былі сьвятарамі, 3 — настаўнікамі пачатковых клясаў^[1], 8 — манахамі^[2]^[1]. У 1696—1760-я рокі пры калегіюме дзейнічаў школьны тэатар^[4]. У бібліятэцы, якая налічвала каля 2 тыс. тамоў, былі кнігі на лацінскай, нямецкай, францускай ды іншых мовах^[1]^[2]. У 1731 року значны кнігазбор у 300 тамоў падараваў Ян Фрыдэрык Сапега^[3].

Будынкі калегіюму знаходзіліся на тэрыторыі сучаснай Берасьцейскай крэпасьці, не зьберагліся^[2].

Вядомыя выпускнікі

Казімер Лышчынскі (1634—1689) — беларускі мысьляр-атэіст, пэдагог і грамадзкі дзяяч.
Ян Фрыдэрык Сапега (1680—1751) — вялікалітоўскі дзяржаўны дзяяч.
Юльян Урсын Нямцэвіч (1757—1841) — польскі пісьменьнік, палітычны дзяяч, гісторык.

Крыніцы

^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т.. — Мн.: 1994 Т. 2: Беліцк — Гімн. — С. Брэсцкі езуіцкі калегіум.
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.. — Мн.: 1996 Т. 3: Беларусы — Варанец. — С. Брэсцкі езуіцкі калегіум.
^ ^а ^б ^в Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: 2005 Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. Берасцейскі езуіцкі калегіум.
^

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.. — Мн.: 1996 Т. 3: Беларусы — Варанец. — С. Брэсцкі езуіцкі калегіум.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т.. — Мн.: 1994 Т. 2: Беліцк — Гімн. — С. Брэсцкі езуіцкі калегіум.
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: 2005 Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. Берасцейскі езуіцкі калегіум.

[ЭГБ-1] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т.. — Мн.: 1994 Т. 2: Беліцк — Гімн. — С. Брэсцкі езуіцкі калегіум.

[БЭ-2] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.. — Мн.: 1996 Т. 3: Беларусы — Варанец. — С. Брэсцкі езуіцкі калегіум.

[ЭВКЛ-3] а ^б ^в Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: 2005 Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. Берасцейскі езуіцкі калегіум.

[КХБ-4] ^

[1]

[2]

[3]

[4]