Авэтык Ісаакян
| Авэтык Ісаакян | |
| арм. Ավետիք Սահակի Իսահակյան | |
 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 19 кастрычніка 1875 Александропаль, Эрыванская губэрня, Расейская імпэрыя, цяпер Гюмры, Армэнія |
| Памёр | 17 кастрычніка 1957 (81 год) Ерэван, Армянская ССР, цяпер Армэнія |
| Пахаваны | |
| Дзеці | Vigen Isahakyan[d][2] |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | паэт, празаік, публіцыст |
| Гады творчасьці | 1890-я — 1957 |
| Кірунак | сацыялістычны рэалізм |
| Жанр | верш, паэма |
| Мова | армянская |
| Узнагароды |     |
| Подпіс | 
|
 Творы ў Вікікрыніцах
| |
Авэтык Саакавіч Ісаакя́н (па-армянску: Ավետիք Սահակի Իսահակյան; 19 кастрычніка [ст. ст. 31 кастрычніка] 1875, Александропаль — 17 кастрычніка 1957, Ерэван) — выдатны армянскі паэт, празаік, публіцыст. Сябра Саюзу пісьменьнікаў СССР. Акадэмік Акадэміі Навук Армэніі (1943).
Біяграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Нарадзіўся 19 кастрычніка 1875 году ў вёсцы Казарапат каля Александропаля Эрыванскае губэрні (цяпер вёска перайменаваная ў Ісаакян і знаходзіцца ў Армэніі)[3]. У 1885 годзе паступіў у прыхадзкую вучэльню[4].
Вучыўся ў Эчміядзінскай духоўнай сэмінарыі «Геваркян» (1889—1892). У 1893 годзе паехаў у Нямеччыну, быў вольным слухачом аддзяленьня літаратуры ды філязофіі Ляйпцыскага унівэрсыту[5], дзе вывучаў таксама гісторыю. Падарожнічаў па Італіі і Грэцыі. У 1895 годзе вымушаны быў спыніць навучаньне па сямейных абставінах і вярнуцца на радзіму[6]. У 1896 годзе быў арыштаваны і год прасядзеў у павятовай турме Ерэвана. Пасьля выхаду з турмы у 1897 годзе апублікаваў першы зборнік вершаў «Песьні й раны». За дзейнасьць, накіраваную супраць царызму, высланы ў Адэсу[7]. У 1911 годзе з-за перасьледу з боку царскай ахранкі за рэвалюцыйную дзейнасьць эміграваў з Расейскае імпэрыі. Да 1936 году жыў галоўным чынам за мяжой (Францыя, Швайцарыя й інш.), асабіста быў знаёмы са шматлікімі інтэлектуаламі свайго часу. Ісаакян уваходзіў у Дашнакцуцюн і адзначыўся антысавецкімі выказваньнямі.
Па вяртаньні ў СССР быў старшынём СП Армянскае ССР. Акадэмік АН Армянскае ССР (1943). Дэпутат ВС Армянскае ССР 2—4 скліканьняў.
У той час Ісаакян знаходзіўся пад абаронай Першага сакратара ЦК КП Армэніі Рыгора Аруцінава. У 1937 годзе ён выкрасьліў са сьпісу прадстаўленых НКУС СССР да арышту шматлікіх вядомых армянскіх дзеячоў, сярод якіх быў і Ісаакян[8]. Таксама для Ісаакяна, як і для некаторых іншых прадстаўнікоў армянскае інтэлігенцыі, быў пабудаваны асабняк у Ерэване[9].
Авэтык Ісаакян памёр 17 кастрычніка 1957 году. Пахаваны ў Ерэване ў Пантэоне імя Камітаса.
Творчасьць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Друкаваўся з 1892 году. Творчасьць цесна зьвязаная з гісторыяй і культураў армянскага народу, прасякнутая гуманізмам і павагай да чалавечае годнасьці. Першы зборнік вершаў «Песьні й раны» (1897) вылучаецца лірызмам і напеўнасьцю. У філязофскае паэме «Абул Ала Маары» (1901—1911) тэма трагічнага адзіноцтва моцнае асобы. Аўтар гістарычнае баляды «Нашыя продкі» (1917), паэмы «Сасма Мгер» (1919, перапрацаваная ў 1937), зборніка вершаў і апавяданьняў «Люлька цярпеньня» (1928), цыкляў вершаў «Нашыя гісторыкі й нашыя гусаны» (1939), «Маёй радзіме» (1940), «Армянская архітэктура» (1942), патрыятычных вершаў гадоў Вялікае Айчыннае вайны, раману «Ўста Каро» (незакончаны)[10].
На беларускую мову творы Ісаакяна перакладалі Мікола Аўрамчык, Рыгор Барадулін, Янка Брыль, Эдуард Валасевіч[10].
Узнагароды й прэміі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Сталінская прэмія (Дзяржаўная прэмія СССР) першае ступені (1946) — за патрыятычныя вершы пэрыяду Вялікае Айчыннае вайны «Вялікаму Сталіну», «Ратны заклік», «Маёй радзіме», «Нашая барацьба», «Сэрца маё на вяршынях гор», «Вечнай памяці С. Г. Загіяна»
- Два ордэны Леніна
- Мэдалі СССР, у тым ліку мэдаль «за абарону Каўказу», мэдаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.».
Памяць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- У сталіцы Рэспублікі Армэнія Ерэване па адрасе Зарабян 20 адкрыты дом-музэй А. Ісаакяна.
- А. Ісаакяну прысьвечаная паштовая марка СССР 1975 году.
- А. Ісаакяну прысьвечаная паштовая марка Армэніі 2000 году.
- Помнікі А. Ісаакяна ўсталяваныя ў Ерэване, у Гюмры.
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Հայկական համառոտ հանրագիտարան (арм.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — Т. 2.
- ^ Каталёг Нямецкай нацыянальнай бібліятэкі (ням.)
- ^ Инджикян А. М. Исаакян Аветик Саакович // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
- ^ Исаакян Аветик Саакович (рас.) Энциклопедия фонда «Хайазг» Праверана 20 мая 2017 г.
- ^ Об Аветике Исаакяне (рас.) Дом-музей Ав. Исаакяна — Биография. Праверана 20 мая 2017 г.
- ^ Инджикян А. М. Исаакян, Аветик Саакович // Краткая литературная энциклопедия. — Москва: Советская энциклопедия, 1966. — Т. 3.
- ^ Bedevian R. Avetik Isahakyan - Biography (анг.) armenianhouse.org — Біяграфія.
- ^ Представители интеллигенции призывают увековечить память руководителя Советской Армении Григория Арутюняна (рас.)
- ^ Пашинян Р. «Я буду просить вас, товарищ Сталин, разобраться в вопросе с Нагорным Карабахом и Нахичеваном» (рас.) Новое Время
- ^ а б Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.. — Мн.: 1998 Т. 7: Застаўка — Кантата. — С. 326.
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Авэтык Ісаакян — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- Дом-музэй А. Ісаакяна (арм.) (анг.) (рас.)
- Нарадзіліся 19 кастрычніка
- Нарадзіліся ў 1875 годзе
- Памерлі 17 кастрычніка
- Памерлі ў 1957 годзе
- Пахаваныя ў пантэоне Камітаса
- Кавалеры ордэна Леніна
- Узнагароджаныя мэдалём «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»
- Нарадзіліся ў Гюмры
- Армянскія літаратары
- Ляўрэаты Сталінскай прэміі
- Сябры Саюзу пісьменьнікаў СССР