Янка Хвораст

Янка Хвораст
Імя пры нараджэньні	Іва́н Ма́ркавіч Хво́раст
Род дзейнасьці	Балетмайстар
Дата нараджэньня	24 лютага 1902
Месца нараджэньня	вёска Кацёлкі, Міхайлаўская воласьць, Пружанскі павет, Гарадзенская губэрня, Паўночна-Заходні край, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	1 ліпеня 1983
Месца сьмерці	Менск, БССР, СССР
Месца пахаваньня	Паўночныя могілкі[d]
Грамадзянства	СССР
Месца вучобы	Віленская беларуская гімназія Віленскі ўнівэрсытэт
Занятак	танцоўшчык, балетмайстар
Месца працы	Вілейская гімназія імя Генрыка Сянкевіча[d] Беларуская дзяржаўная філярмонія Беларуская дзяржаўная харэаграфічная гімназія-коледж[d]
Сябра ў	Беларускі студэнцкі саюз і Таварыства прыяцеляў беларусаведы
Бацька	Марк Хвораст
Маці	Захвея Васільеўна
Узнагароды	Ганаровая грамата Вярхоўнага Савета БССР
Янка Хвораст у Вікісховішчы

Я́нка Хво́раст (24 лютага [ст. ст. 11 лютага] 1902, в. Кацёлкі, цяпер Пружанскі раён, Берасьцейская вобласьць, Беларусь — 1 ліпеня 1983) — беларускі танцоўшчык, балетмайстар, зьбіральнік беларускага харэаграфічнага фальклёру. Заслужаны працаўнік культуры Беларусі (1977). Стрыечны брат Рыгора Шырмы.

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся ў вёсцы Кацёлкі Пружанскага павету Гарадзенскай губэрні (Расейская імпэрыя). Ягоная маці, Захвея Васільеўна, паспрыяла росту таленту Рыгора Шырмы, які пачаў запісваць народныя песьні менавіта ад сваёй цёткі па бацьку.

Навучаўся сьпярша ў польскай гімназіі, з 1926 — у Віленскай беларускай гімназіі, дзе ўдзельнічаў у гуртках, тэатральных пастаноўках, сьпяваў у хоры пад кіраўніцтвам Рыгора Шырмы і распачаў творчую дзейнасьць як саліст танцавальнай групы хору славянскай песьні (1928). У 1929 паступіў на філялягічны факультэт Віленскага ўнівэрсытэту, дзе быў адным з кіраўнікоў музычна-драматычнай сэкцыі Беларускага студэнцкага саюзу, браў актыўны ўдзел у дзейнасьці Таварыства прыяцеляў беларусаведы. Адначасова вучыўся ў прыватнай школе балетнага майстэрства. У 1935 року, атрымаўшы дыплём магістра філязофіі, цягам трох рокаў ня мог уладкавацца на працу праз сваё беларускае паходжаньне, праваслаўнае веравызнаньне і спачуваньне адраджэнцкаму руху. Толькі ў 1938 уладкаваўся на працу настаўнікам польскай і лацінскай моваў, псыхалёгіі і лёгікі ў Вілейскай гімназіі імя Генрыка Сянкевіча.

Пасьля далучэньня Заходняй Беларусі да БССР зьяўляўся кіраўніком і салістам харэаграфічнай групы Беларускага ансамблю песьні і танца пад кіраўніцтвам Рыгора Шырмы (1940-я—1951), зь якім гастраляваў па Ўрале, Сыбіры, Сярэдняе Азіі. У канцы сьнежня 1943 року калектыў вярнуўся ў Беларусь, выступаў на заводах, фабрыках, шпіталях, у партызанскіх атрадах і на перадавой. За час працы з танцавальнай групай да ейнага расфармаваньня ў 1951 Янка Хвораст распрацаваў і паставіў болей за 60 танцаў, танцавальных кампазыцыяў, мініятураў.

у 1953—1960 — саліст балету Беларускай філярмоніі, аб’ехаў з гастролямі шматлікія гарады Савецкага Саюзу. Акрамя таго, займаўся пастаноўкамі народных танцаў для калектыву.

У 1960—1978 пэўны час працаваў выкладчыкам у Менскай харэаграфічнай вучэльні, кансультантам рэспубліканскага Дому народнай творчасьці, аказваў дапамогу самадзейным харэаграфічным калектывам (сярод якіх смургонскі народны ансамбль песьні і танца імя Агінскага, наваградзкі народны ансамбль песьні і танца «Сьвіцязь», ваўкавыская «Маладосьць», дзятлаўскі «Лянок», лідзкая «Лідчанка» і інш.).

З 1978 року на пэнсіі. Памёр у 1983.

Дзейнасьць

Любоў да народных сьпеваў і танцаў яшчэ ў дзяцінстве пераняў ад сваёй маці Захвеі Васілеўны, якая была вядомай на ўсё вакольле сьпявачкай, глыбокай знаўцай народнае песьні.

Дзякуючы глыбокаму веданьню беларускага танцавальнага фальклёру, беражліваму стаўленьню да яго нацыянальна-спэцыфічных асаблівасьцяў зрабіў значны ўнёсак у разьвіцьцё беларускага народна-сцэнічнага танцу. Стварыў сцэнічныя варыянты беларускіх танцаў «Таўкачыкі», «Мікіта», «Падушачка», «Козачка», кадрыляў «Котчынская», «Беларуская». Вялікая заслуга Івана Хвораста ў адраджэньні беларускіх карагодаў (танкоў) «Пойдзем, пойдзем лугам», «Дзявочы», «Лірычны», «Вішанька» і інш.

Запісаў і паставіў дзясяткі народных танцаў, якія часткова ўвайшлі ў зборнікі «Беларускія танцы» (1974, 1977), «Танцы Янкі Хвораста» (1991).

Яму належаць таксама харэаграфічныя кампазыцыі «Палянэз Агінскага» і «Сьвітанак над Сьвіцязьзю».

Узнагароды

• Заслужаны працаўнік культуры Беларусі (1977)
• Ганаровыя граматы Вярхоўнага Савету БССР
• мэдалі

Бібліяграфія

• Як правільна гаварыць і пісаць па-беларуску (разам зь Янкам Станкевічам, Станіславам Глякоўскім і Антонам Шукелойцем; Вільня, 1937)
• Белорусские танцы / И. М. Хворост (1974)
• Хворост И. М. Белорусские танцы / редактор С. М. Гребенщиков. — Мн.: Беларусь, 1977. — 150 с. — 8000 ас.
• Іван Хвораст. Танцы Янкі Хвораста. — Менск: Рэспубліканскі навукова-мэтадычны цэнтар культуры, 1991. — 137 с. — ISBN 5-7815-1095-8

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2003. — Т. 17: Хвінявічы — Шчытні. — 512 с. — ISBN 985-11-0279-2
• Здановіч І. Хвораст Іван Маркавіч // Рупліўцы беларускага нацыянальнага адраджэньня з Пружаншчыны: Грамадска-літаратурны даведнік. — Пружаны: 2003. — С. 131—132.
• Іван Маркавіч Хвораст // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Пружанскага р-на / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш.; Маст. А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1992. ISBN 5-85700-094-7. — С. 419.
• Республика Беларусь: энциклопедия. [В 7 т.].. — Мн.: Беларуская энцыклапедыя, 2008. — Т. 7.

Вонкавыя спасылкі

• Рукапісы не гараць. Янка Хвораст