Шчорсы

Шчорсы
Палац Храптовічаў. «Tygodnik Ilustrowany», 1878
Вобласьць:	Гарадзенская
Раён:	Наваградзкі
Сельсавет:	Шчорсаўскі
Вышыня:	137 м н. у. м.
Насельніцтва:	577 (2008)
Тэлефонны код:	+375 1597
Паштовы індэкс:	231428
Геаграфічныя каардынаты:	53°38′ пн. ш. 26°11′ у. д.
Шчорсы на мапе Беларусі Шчорсы
Галерэя здымкаў у Wikimedia Commons

Шчо́рсы — вёска ў Беларусі, на рацэ Нёман. Цэнтар сельсавету Наваградзкага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва 577 чал. (2008). Знаходзіцца за 24 км на паўночны ўсход ад Наваградку.

Шчорсы — адна з колішніх рэзыдэнцыяў магнацкага роду Храптовічаў.

Этымалёгія назвы

На думку беларускага географа В. Жучкевіча тапонім «Шчорсы» ўтварыўся ад прозьвішча Шчорс.

Гісторыя

Паводле паданьня, у XIV ст. (магчыма, з 1386) у Шчорсах існавала праваслаўная царква, якая па складаньні Берасьцейскай уніі (1596) зрабілася грэка-каталіцкай. Старажынасьць бажніцы пацьвярджае царкоўны дакумэнт, датаваны 1627.

Палац з акварэлі XIX ст.

Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) мясьціна увайшла ў склад Наваградзкага павету Наваградзкага ваяводзтва. У 1758 старая драўляная царква згарэла, на яе месцы ў 1776 коштам канцлера вялікага Яўхіма Храптовіча ўзьвялі новую мураваную. У гэты ж час Я. Храптовіч збудаваў тут палацавы комплекс з паркам і сажалкамі. Пры палацы мелася багатая бібліятэка.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Шчорсы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Наваградзкім павеце. У пач. XIX ст. тут адкрылася грэка-каталіцкая парафіяльная школа. Па скаваньні уніі (1839) расейскія ўлады ліквідавалі гэтую адукацыйную ўстанову, новая школа зьявілася ў Шчорсах толькі каля 1866. У 2-й палове XIX ст. у вёсцы было 156 двароў, дзейнічалі шпіталь і школа.

У Першую сусьветную вайну палац Храптовічаў пацярпеў ад ваенных дзеяньняў, мясцовую бібліятэку вывезьлі і перадалі пазьней Кіеўскаму ўнівэрсытэту. Згодна з Рыскай мірнай дамовай (1921) Шчорсы апынуліся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі.

У 1939 Шчорсы ўвайшлі ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 зрабіліся цэнтрам сельсавету.

• Шчорсы на старых фатаздымках
• 
  Палац. Ю. Барэці, 1894
• 
  Мураванка. Ю. Барэці, 1894
• 
  Палац, галоўны фасад
• 
  Палац, 1894
• 
  Царква і вёска
• 
  Царква
• 
  Палац па IСВ
• 
  Палац па IIСВ

Насельніцтва

• 2008 — 577 чал., 286 двароў.

Турыстычная інфармацыя

Выдатныя мясьціны

• Бібліятэка Храптовічаў (XVIII ст.)
• Сядзіба Храптовічаў (XVIII—XIX стст., палац не захаваўся)
• Фальварак Мураванка (2-я пал. XIX ст.)
• Царква Сьвятога Дзьмітрыя Салунскага (1770—1776, колішняя грэка-каталіцкая)

Страчаная спадчына

Шчорсаўскі палац Храптовічаў (1770—1776) пацярпеў у Першую і Другую сусьветныя войны, па чым яго зруйнавалі савецкія ўлады. Цяпер ад палаца засталіся толькі падмуркі.

Вядомыя асобы

У розны час у Шчорсах спыняліся Адам Міцкевіч, Уладзіслаў Сыракомля, Ян Чачот і іншыя.

Літаратура

• Szczorsy // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola. — Warszawa, 1890. S. 859—861.

Вонкавыя спасылкі

Шчорсы — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• в. Шчорсы на Radzima.org
• Шчорсы на сайце «Глобус Беларуси» (рас.)
• Прагноз надвор’я ў в. Шчорсы