Цэнтральная рада беларускіх арганізацыяў

Цэнтральная рада беларускіх арганізацыяў
Абрэвіятура	ЦРБА
Наступнік	Вялікая беларуская рада
Дата ўтварэньня	ліпень 1917 году
Дата спыненьня існаваньня	12 кастрычніка 1917 году

Цэнтра́льная ра́да белару́скіх арганіза́цыяў (ЦРБА) — каардынацыйны орган беларускіх нацыянальных партыяў і грамадзкіх арганізацыяў. Створаная на Зьездзе беларускіх арганізацыяў і партыяў, дзейнічала ў ліпені — кастрычніку 1917 году.

ЦРБА імкнулася аб’яднаць усе нацыянальна-дэмакратычныя сілы на тэрыторыі Беларусі і за ейнымі межамі. Друкаваны орган — газэта «Вольная Беларусь».

У склад выканаўчага камітэту абраныя правадзейныя сябры: У. Галубок, Я. Лёсік, А. Лявіцкі (Ядвігін Ш.), А. Смоліч (фактычны кіраўнік), У. Фальскі. Даміноўнае становішча ў Радзе займалі прадстаўнікі Беларускае сацыялістычнае грамады.

Рада дзейнічала ва ўмовах, калі паглыбленьне сыстэмнае крызы ў Расеі спрыяла далейшаму разгортваньню беларускага нацыянальнага руху. Насуперак масіраванаму ціску агульнарасейскіх партыяў і арганізацыяў, ідэі беларускага нацыянальнага самавызначэньня і аўтаноміі Беларусі знаходзілі ўсё болей прыхільнікаў у беларускай вёсцы, абуджалася цікавасьць да гэтых ідэяў у гарадах і мястэчках.

Дзейнасьць

На 1-й сэсіі ЦРБА ў пачатку жніўня 1917 году быў прыняты статут, у якім абвешчаныя палітычныя й сацыяльныя прынцыпы дзейнасьці: «поўны дэмакратызм, перадача ўсёй зямлі без выкупу працоўнаму народу і абарона інтарэсаў работнікаў». Цэнтральная рада была прызнана сесіяй як адзіны кіраўніцкі і прадстаўнічы орган «усея беларускае справы». Згодна са статутам, Рада складалася з дэпутатаў, якіх дэлегавалі палітычныя беларускія арганізацыі, гарады, мястэчкі, бежанскія арганізацыі і вайсковыя часьці. Сэсія абрала новы склад выканаўчага камітэту, правадзейныя сябры: Я. Лёсік, Я. Дыла, Р. Астроўскі, П. Галавач, Ф. Шантыр, А. Смоліч, С. Курчыловіч-Сяўрук (сакратар), П. Бадунова, З. Жылуновіч.

ЦРБА патрабавала прызнаць патрэбу аўтаноміі Беларусі, роднае мовы і развіцьця беларускае нацыянальнае культуры. Ва ўмовах нарастальных супярэчнасьцяў у краіне кіраўніцтва Цэнтральнай рады беларускіх арганізацыяў актывізавала дзейнасьць ў стварэньні нацыянальнага беларускага фронту на аснове рэалізацыі ідэі нацыянальна-культурнай аўтаноміі ў межах дэмакратычнай Расеі.

Дзейснай формай выхаваньня беларускае нацыянальнае самасвядомасьці сталі шматлікія грамадзкія, культурна-асветніцкія, літаратурныя, тэатральна-мастацкія суполкі й арганізацыі, якія кантактавалі з ЦРБА. Агульная колькасьць чальцоў розных беларускіх згуртаваньняў, якія мелі прадстаўніцтва ў ЦРБА, у кастрычніку 1917 году складала больш за 27 тыс. чалавек.

Ва ўмовах татальнага эканамічнае крызы, асабліва выяўленай пад восень 1917 року, беларускія нацыянальна-дэмакратычныя сілы правялі на 2-ой сэсіі ЦРБА (праходзіла зь 5 па 12 кастрычніка) яе рэарганізацыю. Новы кіроўны цэнтар беларускіх сілаў зьявіўся пад назвай Вялікая беларуская рада.